|
11.
‘‘Nāhaṃ , bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yena anuppanno vā
kāmacchando uppajjati uppanno vā kāmacchando bhiyyobhāvāya vepullāya
saṃvattati yathayidaṃ, bhikkhave, subhanimittaṃ. Subhanimittaṃ,
bhikkhave, ayoniso manasi karoto anuppanno ceva kāmacchando uppajjati
uppanno ca kāmacchando bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattatī’’ti. Paṭhamaṃ.
|
11. Dutiyassa
paṭhame ekadhammampīti
ettha ‘‘tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) viya
nissattaṭṭhena dhammo veditabbo. Tasmā ekadhammampīti nissattaṃ
ekasabhāvampīti ayamettha attho. Anuppannovāti
ettha pana ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya
(ma. ni. 1.402; saṃ. ni. 2.11) yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā
vā’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) evamādīsu viya
samuccayattho vāsaddo daṭṭhabbo, na vikappattho. Ayañhettha attho – yena
dhammena anuppanno ca kāmacchando uppajjati, uppanno ca kāmacchando
bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattati, tamahaṃ yathā subhanimittaṃ, evaṃ
aññaṃ na passāmīti. Tattha anuppannoti ajāto
asañjāto apātubhūto asamudāgato. Kāmacchandoti
‘‘yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī
kāmataṇhā’’tiādinā (dha. sa. 1156) nayena vitthāritaṃ
kāmacchandanīvaraṇaṃ. Uppajjatīti nibbattati
pātubhavati. So panesa asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vā
anuppanno uppajjatīti veditabbo. Aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppanno
nāma natthi.
Tattha ekaccassa
vattavasena kileso na samudācarati, ekaccassa ganthadhutaṅgasamādhi-
vipassanānavakammādīnaṃ aññataravasena. Kathaṃ? Ekacco hi vattasampanno
hoti, tassa dveasīti khuddakavattāni cuddasa mahāvattāni
cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇapānīyamāḷakauposathāgāraāgantukagamikavattāni ca
karontasseva kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa vattaṃ
vissajjetvā bhinnavattassa carato ayonisomanasikārañceva sativossaggañca
āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco ganthayutto
hoti, ekampi nikāyaṃ gaṇhāti dvepi tayopi cattāropi pañcapi. Tassa
tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ atthavasena pāḷivasena anusandhivasena
pubbāparavasena gaṇhantassa sajjhāyantassa vācentassa desentassa
pakāsentassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa
ganthakammaṃ pahāya kusītassa carato
ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena
anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco pana
dhutaṅgadharo hoti, terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattati. Tassa pana
dhutaṅgaguṇe pariharantassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa
dhutaṅgāni vissajjetvā bāhullāya āvattassa carato
ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati.
Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco
aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasī hoti, tassa
paṭhamajjhānādīsu āvajjanavasiādīnaṃ vasena viharantassa kileso okāsaṃ
na labhati. Aparabhāge panassa parihīnajjhānassa vā vissaṭṭhajjhānassa
vā bhassādīsu anuyuttassa viharato ayonisomanasikārasativossagge āgamma
uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco pana vipassako
hoti, sattasu vā anupassanāsu aṭṭhārasasu vā mahāvipassanāsu kammaṃ
karonto viharati. Tassevaṃ viharato kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge
panassa vipassanākammaṃ pahāya kāyadaḷhībahulassa viharato
ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati. Evampi asamudācāravasena
anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco navakammiko
hoti, uposathāgārabhojanasālādīni kāreti. Tassa tesaṃ upakaraṇāni
cintentassa kileso okāsaṃ na labhati. Aparabhāge panassa navakamme
niṭṭhite vā vissaṭṭhe vā ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjati.
Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma.
Ekacco pana brahmalokā
āgato suddhasatto hoti, tassa anāsevanatāya kileso okāsaṃ na labhati.
Aparabhāge panassa laddhāsevanassa ayonisomanasikārasativossagge āgamma
uppajjati. Evampi asamudācāravasena anuppanno uppajjati nāma. Evaṃ tāva
asamudācāravasena anuppannassa uppannatā veditabbā.
Kathaṃ
ananubhūtārammaṇavasena? Idhekacco
ananubhūtapubbaṃ manāpiyaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhati, tassa tattha
ayonisomanasikārasativossagge āgamma rāgo uppajjati. Evaṃ
ananubhūtārammaṇavasena anuppanno uppajjati nāma.
Uppannoti jāto sañjāto
nibbatto abhinibbatto pātubhūto. Bhiyyobhāvāyāti
punappunabhāvāya. Vepullāyāti
vipulabhāvāya rāsibhāvāya. Tattha sakiṃ uppanno kāmacchando na
nirujjhissati, sakiṃ niruddho vā sveva puna
uppajjissatīti aṭṭhānametaṃ. Ekasmiṃ pana niruddhe tasmiṃ vā ārammaṇe
aññasmiṃ vā ārammaṇe aparāparaṃ uppajjamāno bhiyyobhāvāya vepullāya
saṃvattati nāma.
Subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ ārammaṇaṃ. ‘‘Sanimittā, bhikkhave, uppajjanti pāpakā
akusalā dhammā, no animittā’’ti ettha nimittanti paccayassa nāmaṃ.
‘‘Adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā pañca nimittāni kālena
kālaṃ manasikātabbānī’’ti (ma. ni. 1.216) ettha kāraṇassa. ‘‘So taṃ
nimittaṃ āsevati bhāvetī’’ti (a. ni. 9.35) ettha samādhissa. ‘‘Yaṃ
nimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ manasikaroto anantarā āsavānaṃ khayo
hotī’’ti (a. ni. 6.27) ettha vipassanāya. Idha pana rāgaṭṭhāniyo
iṭṭhārammaṇadhammo ‘‘subhanimitta’’nti adhippeto.
Ayonisomanasikarototi. ‘‘Tattha katamo ayonisomanasikāro? Anicce
niccanti, dukkhe sukhanti, anattani attāti, asubhe subhanti,
ayonisomanasikāro uppathamanasikāro, saccavippaṭikūlena vā cittassa
āvajjanā anvāvajjanā ābhogo samannāhāro manasikāro. Ayaṃ vuccati
ayonisomanasikāro’’ti (vibha. 936) imassa manasikārassa vasena anupāyena
manasikarontassāti.
|
1.- Ta không thấy một pháp nào khác,
này các Tỷ-kheo, dẫn đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, hay dục tham
đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như tịnh tướng.
Tịnh tướng, này các Tỷ-kheo, nếu không như lý tác ý, đưa đến dục tham
chưa sanh được sanh khởi, hay dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng
đại.
|
|
16.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yena anuppanno vā
kāmacchando nuppajjati uppanno vā kāmacchando pahīyati yathayidaṃ,
bhikkhave, asubhanimittaṃ. Asubhanimittaṃ, bhikkhave, yoniso manasi
karoto anuppanno ceva kāmacchando nuppajjati uppanno ca kāmacchando
pahīyatī’’ti. Chaṭṭhaṃ.
|
16. Chaṭṭhe
anuppanno vā kāmacchando nuppajjatīti
asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vāti dvīheva kāraṇehi
anuppanno na uppajjati, tathā vikkhambhitova hoti, puna hetuṃ vā
paccayaṃ vā na labhati. Idhāpi vattādīnaṃyeva vasena asamudācāro
veditabbo. Ekaccassa hi vuttanayeneva vatte yuttassa vattaṃ karontasseva
kileso okāsaṃ na labhati, vattavasena vikkhambhito hoti. So taṃ
tathāvikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti
milakkhatissatthero viya.
So kirāyasmā
rohaṇajanapade gāmeṇḍavālamahāvihārassa bhikkhācāre nesādakule nibbatto.
Vayaṃ āgamma katagharāvāso ‘‘puttadāraṃ posessāmī’’ti adūhalasataṃ
saṇṭhapetvā pāsasataṃ yojetvā sūlasataṃ ropetvā bahuṃ pāpaṃ āyūhanto
ekadivasaṃ gehato aggiñca loṇañca gahetvā araññaṃ gato. Pāse baddhamigaṃ
vadhitvā aṅgārapakkamaṃsaṃ khāditvā pipāsito hutvā
gāmeṇḍavālamahāvihāraṃ paviṭṭho pānīyamāḷake dasamattesu pānīyaghaṭesu
pipāsāvinodanamattampi pānīyaṃ alabhanto, ‘‘kiṃ nāmetaṃ
ettakānaṃ bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhāne pipāsāya
āgatānaṃ pipāsāvinodanamattaṃ pānīyaṃ natthī’’ti ujjhāyituṃ āraddho.
Cūḷapiṇḍapātikatissatthero tassa kathaṃ sutvā tassa santikaṃ gacchanto
pānīyamāḷake dasamatte pānīyaghaṭe pūre disvā ‘‘jīvamānapetakasatto ayaṃ
bhavissatī’’ti cintetvā, ‘‘upāsaka, sace pipāsitosi, piva pānīya’’nti
vatvā kuṭaṃ ukkhipitvā tassa hatthesu āsiñci. Tassa kammaṃ paṭicca
pītapītaṃ pānīyaṃ tattakapāle pakkhittamiva nassati, sakalepi ghaṭe
pivato pipāsā na pacchijji. Atha naṃ thero āha – ‘‘yāva dāruṇañca te,
upāsaka, kammaṃ kataṃ, idāneva peto jāto, vipāko kīdiso bhavissatī’’ti?
So tassa kathaṃ sutvā
laddhasaṃvego theraṃ vanditvā tāni adūhalādīni visaṅkharitvā vegena
gharaṃ gantvā puttadāraṃ oloketvā satthāni
bhinditvā dīpakamigapakkhino araññe vissajjetvā
theraṃ paccupasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci. Dukkarā, āvuso, pabbajjā,
kathaṃ tvaṃ pabbajissasīti? Bhante, evarūpaṃ paccakkhakāraṇaṃ disvā
kathaṃ na pabbajissāmīti? Thero tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājesi.
So vattārabhito hutvā buddhavacanaṃ uggaṇhanto ekadivasaṃ devadūtasutte
‘‘tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā puna mahāniraye pakkhipantī’’ti (ma.
ni. 3.270; a. ni. 3.36) imaṃ ṭhānaṃ sutvā ‘‘ettakaṃ dukkharāsiṃ
anubhavitasattaṃ puna mahāniraye pakkhipanti, aho bhāriyo, bhante,
mahānirayo’’ti āha. Āmāvuso, bhāriyoti. Sakkā, bhante, passitunti? ‘‘Na
sakkā passituṃ, diṭṭhasadisaṃ kātuṃ ekaṃ kāraṇaṃ
dassessāmī’’ti sāmaṇere samādapetvā pāsāṇapiṭṭhe alladārurāsiṃ kārehīti.
So tathā kāresi. Thero yathānisinnova iddhiyā abhisaṅkharitvā
mahānirayato khajjopanakamattaṃ aggipapaṭikaṃ nīharitvā passantasseva
tassa therassa dārurāsimhi pakkhipi. Tassa tattha nipāto ca dārurāsino
jhāyitvā chārikabhāvūpagamanañca apacchā apurimaṃ ahosi.
So taṃ disvā,
‘‘bhante, imasmiṃ sāsane kati dhurāni nāmā’’ti pucchi. Āvuso,
vipassanādhuraṃ, ganthadhuranti. ‘‘Bhante, gantho nāma paṭibalassa
bhāro, mayhaṃ pana dukkhūpanisā saddhā, vipassanādhuraṃ pūressāmi
kammaṭṭhānaṃ me dethā’’ti vanditvā nisīdi. Thero ‘‘vattasampanno
bhikkhū’’ti vattasīse ṭhatvā tassa kammaṭṭhānaṃ kathesi. So kammaṭṭhānaṃ
gahetvā vipassanāya ca kammaṃ karoti, vattañca pūreti. Ekadivasaṃ
cittalapabbatamahāvihāre vattaṃ karoti, ekadivasaṃ
gāmeṇḍavālamahāvihāre, ekadivasaṃ gocaragāmamahāvihāre. Thinamiddhe
okkantamatte vattaparihānibhayena palālavaraṇakaṃ temetvā sīse ṭhapetvā
pāde udake otāretvā nisīdati. So ekadivasaṃ cittalapabbatamahāvihāre dve
yāme vattaṃ katvā balavapaccūsakāle niddāya okkamituṃ āraddhāya
allapalālaṃ sīse ṭhapetvā nisinno pācīnapabbatapasse sāmaṇerassa
aruṇavatiyasuttantaṃ sajjhāyantassa –
‘‘Ārambhatha
nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;
Dhunātha maccuno
senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
‘‘Yo
imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;
Pahāya jātisaṃsāraṃ,
dukkhassantaṃ karissatī’’ti. (saṃ. ni. 1.185) –
Idaṃ ṭhānaṃ sutvā
‘‘mādisassa āraddhavīriyassa bhikkhuno sammāsambuddhena idaṃ kathitaṃ
bhavissatī’’ti pītiṃ uppādetvā jhānaṃ nibbattetvā
tadeva pādakaṃ katvā anāgāmiphale patiṭṭhāya aparāparaṃ vāyamanto saha
paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Parinibbānakāle ca tadeva kāraṇaṃ
dassento evamāha –
‘‘Allaṃ
palālapuñjāhaṃ, sīsenādāya caṅkamiṃ;
Pattosmi tatiyaṃ
ṭhānaṃ, ettha me natthi saṃsayo’’ti.
Evarūpassa vattavasena
vikkhambhitakileso tathā vikkhambhitova hoti.
Ekaccassa
vuttanayeneva ganthe yuttassa ganthaṃ uggaṇhantassa sajjhāyantassa
vācentassa desentassa pakāsentassa ca kileso okāsaṃ na labhati,
ganthavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā
vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti maliyadevatthero
viya. So kirāyasmā tivassabhikkhukāle kallagāmake maṇḍalārāmamahāvihāre
uddesañca gaṇhāti, vipassanāya ca kammaṃ karoti. Tassekadivasaṃ
kallagāme bhikkhāya carato ekā upāsikā yāguuḷuṅkaṃ datvā puttasinehaṃ
uppādetvā theraṃ antonivesane nisīdāpetvā paṇītabhojanaṃ bhojetvā
‘‘kataragāmavāsikosi tātā’’ti pucchi. Maṇḍalārāmamahāvihāre ganthakammaṃ
karomi, upāsiketi. Tena hi tāta yāva ganthakammaṃ karosi, idheva
nibaddhaṃ bhikkhaṃ gaṇhāsīti. So taṃ adhivāsetvā tattha nibaddhaṃ
bhikkhaṃ gaṇhāti, bhattakiccāvasāne anumodanaṃ karonto ‘‘sukhaṃ hotu,
dukkhā muccatū’’ti padadvayameva kathetvā gacchati. Antovasse temāsaṃ
tassāyeva saṅgahaṃ karonto piṇḍāpacitiṃ katvā mahāpavāraṇāya saha
paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Nevāsikamahāthero
āha – ‘‘āvuso mahādeva, ajja vihāre mahājano sannipatissati, tassa
dhammadānaṃ dadeyyāsī’’ti. Thero adhivāsesi.
Daharasāmaṇerā
upāsikāya saññaṃ adaṃsu – ‘‘ajja te putto dhammaṃ
kathessati, vihāraṃ gantvā suṇeyyāsī’’ti. Tātā, na
sabbeva dhammakathaṃ jānanti, mama putto ettakaṃ kālaṃ mayhaṃ kathento
‘‘sukhaṃ hotu, dukkhā muccatū’’ti padadvayameva kathesi, mā keḷiṃ
karothāti. Mā, tvaṃ upāsike, jānanaṃ vā ajānanaṃ vā upaṭṭhahassu,
vihāraṃ gantvā dhammameva suṇāhīti. Upāsikā gandhamālādīni gahetvā
gantvā pūjetvā parisante dhammaṃ suṇamānā nisīdi. Divādhammakathiko ca
sarabhāṇako ca attano pamāṇaṃ ñatvā uṭṭhahiṃsu. Tato maliyadevatthero
dhammāsane nisīditvā cittabījaniṃ gahetvā anupubbiṃ kathaṃ vatvā –
‘‘mayā mahāupāsikāya tayo māse dvīheva padehi anumodanā katā, ajja
sabbarattiṃ tīhi piṭakehi sammasitvā tasseva padadvayassa atthaṃ
kathessāmī’’ti dhammadesanaṃ ārabhitvā sabbarattiṃ kathesi. Aruṇuggamane
desanāpariyosāne mahāupāsikā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
Aparopi tasmiṃyeva
mahāvihāre tissabhūtitthero nāma vinayaṃ
gaṇhanto bhikkhācāravelāyaṃ antogāmaṃ paviṭṭho visabhāgārammaṇaṃ
olokesi. Tassa lobho uppajji, so patiṭṭhitapādaṃ acāletvā attano patte
yāguṃ upaṭṭhākadaharassa patte ākiritvā ‘‘ayaṃ vitakko vaḍḍhamāno maṃ
catūsu apāyesu saṃsīdāpessatī’’ti tatova nivattitvā ācariyassa santikaṃ
gantvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito āha – ‘‘eko me byādhi uppanno, ahaṃ etaṃ
tikicchituṃ sakkonto āgamissāmi, itarathā nāgamissāmi. Tumhe divā
uddesañca sāyaṃ uddesañca maṃ oloketvā ṭhapetha, paccūsakāle uddesaṃ
pana mā ṭhapayitthā’’ti evaṃ vatvā
malayavāsimahāsaṅgharakkhitattherassa santikaṃ agamāsi. Thero attano
paṇṇasālāya paribhaṇḍaṃ karonto taṃ anoloketvāva ‘‘paṭisāmehi, āvuso,
tava pattacīvara’’nti āha. Bhante, eko me byādhi atthi, sace tumhe taṃ
tikicchituṃ sakkotha, paṭisāmessāmīti. Āvuso, uppannaṃ rogaṃ tikicchituṃ
samatthassa santikaṃ āgatosi, paṭisāmehīti. Subbaco bhikkhu ‘‘amhākaṃ
ācariyo ajānitvā evaṃ na vakkhatī’’ti pattacīvaraṃ ṭhapetvā therassa
vattaṃ dassetvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
Thero
‘‘rāgacarito aya’’nti ñatvā asubhakammaṭṭhānaṃ
kathesi. So uṭṭhāya pattacīvaraṃ aṃse laggetvā theraṃ punappunaṃ vandi.
Kiṃ, āvuso, mahābhūti atirekanipaccakāraṃ dassesīti? Bhante, sace attano
kiccaṃ kātuṃ sakkhissāmi, iccetaṃ kusalaṃ. No ce, idaṃ me
pacchimadassananti! Gacchāvuso, mahābhūti tādisassa yuttayogassa
kulaputtassa na jhānaṃ vā vipassanā vā maggo vā
phalaṃ vā dullabhanti. So therassa kathaṃ sutvā nipaccakāraṃ dassetvā
āgamanakāle vavatthāpitaṃ channaṃ sepaṇṇigacchamūlaṃ gantvā pallaṅkena
nisinno asubhakammaṭṭhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahatte
patiṭṭhāya paccūsakāle uddesaṃ sampāpuṇi. Evarūpānaṃ ganthavasena
vikkhambhitā kilesā tathā vikkhambhitāva honti.
Ekaccassa pana
vuttanayeneva dhutaṅgāni pariharato kileso okāsaṃ na labhati,
dhutaṅgavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā
vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti gāmantapabbhāravāsī
mahāsīvatthero viya. Thero kira mahāgāme tissamahāvihāre vasanto
tepiṭakaṃ atthavasena ca pāḷivasena ca aṭṭhārasa mahāgaṇe vāceti.
Therassa ovāde ṭhatvā saṭṭhisahassa bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu
. Tesu eko bhikkhu attanā paṭividdhadhammaṃ
ārabbha uppannasomanasso cintesi – ‘‘atthi nu kho idaṃ sukhaṃ amhākaṃ
ācariyassā’’ti. So āvajjento therassa puthujjanabhāvaṃ ñatvā
‘‘ekenupāyena therassa saṃvegaṃ uppādessāmī’’ti attano vasanaṭṭhānato
therassa santikaṃ gantvā vanditvā vattaṃ dassetvā nisīdi. Atha naṃ thero
‘‘kiṃ āgatosi, āvuso, piṇḍapātikā’’ti āha. ‘‘Sace me okāsaṃ karissatha,
ekaṃ dhammapadaṃ gaṇhissāmī’’ti āgatosmi, bhanteti. Bahū, āvuso,
gaṇhanti, tuyhaṃ okāso na bhavissatīti. So sabbesu rattidivasabhāgesu
okāsaṃ alabhanto, ‘‘bhante, evaṃ okāse asati maraṇassa kathaṃ okāsaṃ
labhissathā’’ti āha. Tadā thero cintesi – ‘‘nāyaṃ uddesatthāya āgato,
mayhaṃ panesa saṃvegajananatthāya āgato’’ti. Sopi thero ‘‘bhikkhunā
nāma, bhante, mādisena bhavitabba’’nti vatvā theraṃ vanditvā maṇivaṇṇe
ākāse uppatitvā agamāsi.
Thero
tassa gatakālato paṭṭhāya jātasaṃvego divā
uddesañca sāyaṃ uddesañca vācetvā pattacīvaraṃ hatthapāse ṭhapetvā
paccūsakāle uddesaṃ gahetvā otarantena bhikkhunā saddhiṃ
pattacīvaramādāya otiṇṇo terasa dhutaguṇe paripuṇṇe adhiṭṭhāya
gāmantapabbhārasenāsanaṃ gantvā pabbhāraṃ paṭijaggitvā mañcapīṭhaṃ
ussāpetvā ‘‘arahattaṃ apatvā mañce piṭṭhiṃ na pasāressāmī’’ti mānasaṃ
bandhitvā caṅkamaṃ otari. Tassa ‘‘ajja arahattaṃ gaṇhissāmi ajja
arahattaṃ gaṇhissāmī’’ti ghaṭentasseva pavāraṇā sampattā. So pavāraṇāya
upakaṭṭhāya ‘‘puthujjanabhāvaṃ pahāya visuddhipavāraṇaṃ pavāressāmī’’ti
cintento ativiya kilamati. So tāya pavāraṇāya
maggaṃ vā phalaṃ vā uppādetuṃ asakkonto ‘‘mādisopi nāma āraddhavipassako
na labhati, yāva dullabhañca vatidaṃ arahatta’’nti vatvā teneva niyāmena
ṭhānacaṅkamabahulo hutvā tiṃsa vassāni samaṇadhammaṃ katvā
mahāpavāraṇāya majjhe ṭhitaṃ puṇṇacandaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho
candamaṇḍalaṃ visuddhaṃ, udāhu mayhaṃ sīla’’nti
cintento ‘‘candamaṇḍale sasalakkhaṇaṃ paññāyati, mayhaṃ pana
upasampadato paṭṭhāya yāvajjadivasā sīlasmiṃ kāḷakaṃ vā tilako vā
natthī’’ti āvajjetvā sañjātapītisomanasso paripakkañāṇattā pītiṃ
vikkhambhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa
dhutaṅgavasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.
Ekaccassa
vuttanayeneva paṭhamajjhānādisamāpajjanabahulatāya kileso okāsaṃ na
labhati, samāpattivasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā
vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti
mahātissatthero viya. Thero kira avassikakālato paṭṭhāya
aṭṭhasamāpattilābhī. So samāpattivikkhambhitānaṃ kilesānaṃ asamudācārena
uggahaparipucchāvaseneva ariyamaggasāmantaṃ katheti, saṭṭhivassakālepi
attano puthujjanabhāvaṃ na jānāti. Athekadivasaṃ mahāgāme
tissamahāvihārato bhikkhusaṅgho talaṅgaravāsidhammadinnattherassa
sāsanaṃ pesesi ‘‘thero āgantvā amhākaṃ dhammakathaṃ kathetū’’ti. Thero
adhivāsetvā ‘‘mama santike mahallakataro bhikkhu natthi, mahātissatthero
kho pana me kammaṭṭhānācariyo, taṃ saṅghattheraṃ katvā gamissāmī’’ti
cintento bhikkhusaṅghaparivuto therassa vihāraṃ
gantvā divāṭṭhāne therassa vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi.
Thero āha – ‘‘kiṃ,
dhammadinna, cirassaṃ āgatosī’’ti? ‘‘Āma, bhante, tissamahāvihārato me
bhikkhusaṅgho sāsanaṃ pesesi, ahaṃ ekako na gamissāmi, tumhehi pana
saddhiṃ gantukāmo hutvā āgatomhī’’ti sāraṇīyakathaṃ kathentova
papañcetvā ‘‘kadā, bhante, tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’’ti pucchi.
Saṭṭhimattāni, āvuso dhammadinna, vassāni hontīti
. Samāpattiṃ pana, bhante, vaḷañjethāti. Āma, āvusoti. Ekaṃ pokkharaṇiṃ
māpetuṃ sakkuṇeyyātha, bhanteti? ‘‘Na, āvuso, etaṃ bhāriya’’nti vatvā
sammukhaṭṭhāne pokkharaṇiṃ māpesi. ‘‘Ettha, bhante, ekaṃ padumagacchaṃ
māpethā’’ti ca vutto tampi māpesi. Idānettha mahantaṃ pupphaṃ
dassethāti. Thero tampi dassesi. Ettha soḷasavassuddesikaṃ itthirūpaṃ
dassethāti . Thero soḷasavassuddesikaṃ itthirūpaṃ
dassesi. Tato naṃ āha – ‘‘idaṃ, bhante, punappunaṃ subhato manasi
karothā’’ti. Thero attanāva māpitaṃ itthirūpaṃ olokento lobhaṃ uppādesi.
Tadā attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘‘avassayo me sappurisa hohī’’ti
antevāsikassa santike ukkuṭikaṃ nisīdi. ‘‘Etadatthamevāhaṃ, bhante,
āgato’’ti therassa asubhavasena sallahukaṃ katvā kammaṭṭhānaṃ kathetvā
therassa okāsaṃ kātuṃ bahi nikkhanto. Suparimadditasaṅkhāro thero tasmiṃ
divāṭṭhānato nikkhantamatteyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Atha naṃ saṅghattheraṃ katvā dhammadinnatthero tissamahāvihāraṃ gantvā
saṅghassa dhammakathaṃ kathesi. Evarūpassa samāpattivasena vikkhambhito
kileso tathā vikkhambhitova hoti.
Ekaccassa pana
vuttanayeneva vipassanāya kammaṃ karontassa kileso okāsaṃ na labhati,
vipassanāvasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā
vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti, buddhakāle saṭṭhimattā āraddhavipassakā
bhikkhū viya. Te kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vivittaṃ
araññaṃ pavisitvā vipassanāya kammaṃ karontā kilesānaṃ asamudācāravasena
‘‘paṭividdhamaggaphalā maya’’nti saññāya maggaphalatthāya
vāyāmaṃ akatvā ‘‘amhehi paṭividdhadhammaṃ
dasabalassa ārocessāmā’’ti satthu santikaṃ
āgacchanti.
Satthā tesaṃ pure
āgamanatova ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, padhānakammikā bhikkhū ajja
maṃ passituṃ āgamissanti, tesaṃ mama dassanāya okāsaṃ akatvā
‘āmakasusānaṃ gantvā allaasubhabhāvanaṃ karothā’ti pahiṇeyyāsī’’ti.
Thero tesaṃ āgatānaṃ satthārā kathitasāsanaṃ ārocesi. Te ‘‘tathāgato
ajānitvā na kathessati, addhā ettha kāraṇaṃ bhavissatī’’ti āmakasusānaṃ
gantvā allaasubhaṃ olokentā lobhaṃ uppādetvā ‘‘idaṃ nūna
sammāsambuddhena diṭṭhaṃ bhavissatī’’ti jātasaṃvegā laddhamaggaṃ
kammaṭṭhānaṃ ādito paṭṭhāya ārabhiṃsu. Satthā tesaṃ vipassanāya
āraddhabhāvaṃ ñatvā gandhakuṭiyaṃ nisinnova imaṃ obhāsagāthamāha –
‘‘Yānimāni apattāni,
alābūneva sārade;
Kāpotakāni aṭṭhīni,
tāni disvāna kā ratī’’ti. (dha. pa. 149);
Gāthāpariyosāne
arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Evarūpānaṃ
vipassanāvasena vikkhambhitā kilesā tathā vikkhambhitāva honti.
Ekaccassa
vuttanayeneva navakammaṃ karontassa kileso okāsaṃ na labhati,
navakammavasena vikkhambhitova hoti. So taṃ tathā vikkhambhitameva katvā
vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti cittalapabbate
tissatthero viya. Tassa kira aṭṭhavassikakāle anabhirati uppajji,
so taṃ vinodetuṃ asakkonto attano cīvaraṃ dhovitvā rajitvā pattaṃ
pacitvā kese ohāretvā upajjhāyaṃ vanditvā aṭṭhāsi. Atha naṃ thero āha –
‘‘kiṃ, āvuso mahātissa, atuṭṭhassa viya te ākāro’’ti? Āma, bhante,
anabhirati me uppannā, taṃ vinodetuṃ na sakkomīti. Thero tassāsayaṃ
olokento arahattassa upanissayaṃ disvā anukampāvasena āha – ‘‘āvuso
tissa, mayaṃ mahallakā, ekaṃ no vasanaṭṭhānaṃ karohī’’ti
. Dutiyakathaṃ akathitapubbo bhikkhu ‘‘sādhu,
bhante’’ti sampaṭicchi.
Atha
naṃ thero āha – ‘‘āvuso, navakammaṃ karonto uddesamaggañca mā
vissajji, kammaṭṭhānañca manasi karohi, kālena ca kālaṃ kasiṇaparikammaṃ
karohī’’ti. ‘‘Evaṃ karissāmi, bhante’’ti theraṃ vanditvā tathārūpaṃ
sappāyaṭṭhānaṃ oloketvā ‘‘ettha kātuṃ sakkā’’ti dārūhi pūretvā jhāpetvā
sodhetvā iṭṭhakāhi parikkhipitvā dvāravātapānādīni yojetvā saddhiṃ
caṅkamanabhūmibhittiparikammādīhi leṇaṃ niṭṭhāpetvā mañcapīṭhaṃ
santharitvā therassa santikaṃ gantvā vanditvā, ‘‘bhante, niṭṭhitaṃ leṇe
parikammaṃ, vasathā’’ti āha. Āvuso, dukkhena tayā etaṃ kammaṃ kataṃ,
ajja ekadivasaṃ tvaññevettha vasāhīti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti vanditvā
pāde dhovitvā leṇaṃ pavisitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisinno attanā
katakammaṃ āvajji. Tassa ‘‘manāpaṃ mayā upajjhāyassa kāyaveyyāvaccaṃ
kata’’nti cintentassa abbhantare pīti uppannā. So taṃ vikkhambhetvā
vipassanaṃ paṭṭhapetvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa
navakammavasena vikkhambhito kileso tathā vikkhambhitova hoti.
Ekacco pana
brahmalokato āgato suddhasatto hoti. Tassa anāsevanatāya kileso na
samudācarati, bhavavasena vikkhambhito hoti. So taṃ tathā
vikkhambhitameva katvā vivaṭṭetvā arahattaṃ
gaṇhāti āyasmā mahākassapo viya. So hi āyasmā
agāramajjhepi kāme aparibhuñjitvā mahāsampattiṃ pahāya pabbajitvā
nikkhanto antarāmagge paccuggamanatthāya āgataṃ satthāraṃ disvā vanditvā
tīhi ovādehi upasampadaṃ labhitvā aṭṭhame aruṇe saha paṭisambhidāhi
arahattaṃ pāpuṇi. Evarūpassa bhavavasena vikkhambhito kileso tathā
vikkhambhitova hoti.
Yo pana
ananubhūtapubbaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhitvā tattheva
vipassanaṃ paṭṭhapetvā vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhāti, evarūpassa
ananubhūtārammaṇavasena kāmacchando anuppannova nuppajjati nāma.
Uppanno vā kāmacchando pahīyatīti
ettha uppannoti jāto bhūto samudāgato.
Pahīyatīti tadaṅgappahānaṃ,
vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ,
nissaraṇappahānanti imehi pañcahi pahānehi pahīyati, na
puna uppajjatīti attho. Tattha vipassanāya kilesā
tadaṅgavasena pahīyantīti vipassanā tadaṅgappahānanti
veditabbā. Samāpatti pana kilese vikkhambhetīti sā
vikkhambhanappahānanti veditabbā. Maggo samucchindanto uppajjati,
phalaṃ paṭippassambhayamānaṃ, nibbānaṃ sabbakilesehi nissaṭanti imāni
tīṇi samucchedapaṭipassaddhinissaraṇappahānānīti
vuccanti. Imehi lokiyalokuttarehi pañcahi pahānehi pahīyatīti attho.
Asubhanimittanti dasasu asubhesu uppannaṃ sārammaṇaṃ paṭhamajjhānaṃ. Tenāhu porāṇā
– ‘‘asubhampi asubhanimittaṃ, asubhārammaṇā dhammāpi asubhanimitta’’nti.
Yonisomanasikarototi. ‘‘Tattha katamo
yonisomanasikāro? Anicce anicca’’ntiādinā nayena vuttassa
upāyamanasikārassa vasena manasikaroto. Anuppanno ceva
kāmacchando nuppajjatīti asamudāgato na samudāgacchati.
Uppanno ca kāmacchando pahīyatīti samudāgato ca
kāmacchando pañcavidhena pahānena pahīyati.
Apica cha dhammā
kāmacchandassa pahānāya saṃvattanti –
asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā,
bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā sappāyakathāti. Dasavidhañhi
asubhanimittaṃ
uggaṇhantassāpi kāmacchando pahīyati, bhāventassāpi, indriyesu
pihitadvārassāpi, catunnaṃ pañcannaṃ ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā
yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenetaṃ vuttaṃ –
‘‘Cattāro pañca ālope,
abhutvā udakaṃ pive;
Alaṃ phāsuvihārāya,
pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);
Asubhakammikatissattherasadise asubhabhāvanārate kalyāṇamitte
sevantassāpi kāmacchando pahīyati, ṭhānanisajjādīsu
dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā
kāmacchandassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
|
6. Ta không thấy một pháp nào khác,
này các Tỷ-kheo, đưa đến dục tham chưa sanh không sanh khởi, hay dục
tham đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như tướng bất tịnh. Tướng
bất tịnh, này các Tỷ-kheo, nếu như lý tác ý, thời dục tham chưa sanh
không sanh khởi, hay dục tham đã sanh được đoạn tận.
|
|
18.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi yena anuppannaṃ vā
thinamiddhaṃ nuppajjati uppannaṃ vā thinamiddhaṃ pahīyati yathayidaṃ,
bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu. Āraddhavīriyassa,
bhikkhave, anuppannañceva thinamiddhaṃ nuppajjati uppannañca
thinamiddhaṃ pahīyatī’’ti. Aṭṭhamaṃ.
|
18. Aṭṭhame
ārambhadhātūādīsu
ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ.
Nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ.
Parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ
akkamanato tatopi balavataraṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana
‘‘ārambho cetaso kāmānaṃ panūdanāya, nikkamo cetaso palighugghāṭanāya,
parakkamo cetaso bandhanacchedanāyā’’ti vatvā ‘‘tīhi petehi
adhimattavīriyameva kathita’’nti vuttaṃ.
Āraddhavīriyassāti
paripuṇṇavīriyassa ceva paggahitavīriyassa ca.
Tattha catudosāpagataṃ vīriyaṃ āraddhanti veditabbaṃ. Na ca atilīnaṃ
hoti, na ca atipaggahitaṃ, na ca ajjhattaṃ saṃkhittaṃ, na ca bahiddhā
vikkhittaṃ. Tadetaṃ duvidhaṃ hoti – kāyikaṃ, cetasikañca. Tattha ‘‘idha
bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ
parisodhetī’’ti (vibha. 519) evaṃ rattidivasassa pañca koṭṭhāse kāyena
ghaṭentassa vāyamantassa kāyikavīriyaṃ
veditabbaṃ. ‘‘Na tāvāhaṃ ito leṇā nikkhamissāmi, yāva me na anupādāya
āsavehi cittaṃ vimuccatī’’ti evaṃ okāsaparicchedena vā, ‘‘na tāvāhaṃ
imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmī’’ti evaṃ nisajjādiparicchedena vā mānasaṃ
bandhitvā ghaṭentassa vāyamantassa cetasikavīriyaṃ
veditabbaṃ. Tadubhayampi idha vaṭṭati. Duvidhenāpi hi iminā vīriyena
āraddhavīriyassa anuppannañceva thinamiddhaṃ nuppajjati, uppannañca
thinamiddhaṃ pahīyati milakkhatissattherassa viya,
gāmantapabbhāravāsimahāsīvattherassa viya, pītimallakattherassa viya,
kuṭumbiyaputtatissattherassa viya ca. Etesu hi purimā tayo aññe ca
evarūpā kāyikavīriyena āraddhavīriyā, kuṭumbiyaputtatissatthero aññe ca
evarūpā cetasikavīriyena āraddhavīriyā,
uccāvālukavāsī mahānāgatthero pana dvīhipi vīriyehi āraddhavīriyova.
Thero kira ekaṃ sattāhaṃ caṅkamati, ekaṃ tiṭṭhati, ekaṃ nisīdati, ekaṃ
nipajjati. Mahātherassa ekairiyāpathopi asappāyo nāma natthi, catutthe
sattāhe vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahatte patiṭṭhāsi.
Apica
cha dhammā thinamiddhassa
pahānāya saṃvattanti – atibhojane nimittaggāho,
iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso,
kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Āharahatthaka-bhuttavamitaka-tatravaṭṭaka-alaṃsāṭaka-kākamāsaka-brāhmaṇādayo
viya bhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinnassa hi
samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati,
catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa
bhikkhuno taṃ na hotīti evaṃ atibhojane nimittaṃ gaṇhantassāpi
thinamiddhaṃ pahīyati. Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati, tato
aññaṃ parivattentassāpi, rattiṃ candālokadīpālokaukkāloke divā
sūriyālokaṃ manasikarontassāpi , abbhokāse
vasantassāpi, mahākassapattherasadise pahīnathinamiddhe kalyāṇamitte
sevantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu
dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ – ‘‘cha dhammā
thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
|
8. Ta không thấy một pháp nào khác,
này các Tỷ-kheo, đưa đến hôn trầm thụy miên chưa sanh không sanh khởi,
hay hôn trầm thụy miên đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ kheo, như tinh
cần giới, tinh tấn giới, dõng mãnh giới. Người tinh cần tinh tấn, này
các Tỷ kheo, hôn trầm thụy miên chưa sanh không sanh khởi, hay hôn trầm
thụy miên đã sanh được đoạn tận
|
