Tôi về thăm Thalwil một ngày nhiều gió. Khu nghĩa
trang trước nhà người Phật tử đẹp như một công viên. Tôi đă ngồi mấy
tiếng đồng hồ ở đó để một ḿnh trải nghiệm một cảm giác chưa từng có
trong đời ḿnh…
Từ mấy năm qua trong đời ḿnh, tôi đă có nhiều dịp để
biết thêm những nghĩa trang đẹp đến mức chỉ mới nh́n qua, mà cứ nghe
ngậm ngùi cho những không gian vẫn dành cho người c̣n sống. Những
nghĩa trang đầy hoa, với những con đường thiệt nhiều những cội cổ
thụ cao vút, tán lá thâm u suốt ngày lộng gió, như chứa hết những
lời th́ thầm của bao kẻ đă nằm xuống mà chưa đành ḷng ĺa bỏ chút
h́nh hài c̣n gửi lại đây.
Tôi đă ngồi một ḿnh trên chiếc băng đá cạnh một bia
mộ bằng cẩm thạch trắng muốt chạm h́nh thiên thần tuyệt đẹp, như vừa
lấy ra từ một viện bảo tàng nào đó. Trong làn gió trưa mang theo một
tí mùi rong rêu từ bức tường đá nghĩa trang, tôi như ch́m sâu vào
cơn đại định của những trầm tưởng thật lạ…
Mươi năm trước, một h́nh hài đỏ hỏn chào đời ở đâu đó
trên trái đất này với bao nhiêu là những lạ lẫm, nghi ngờ. Thằng bé
ngày đó đă khóc v́ sợ hăi, v́ sự bất kham của cơ thể trước môi
trường mới, những điều kiện sống chưa quen được. Nó đúng là người
khách lạ trên tay người mà nó sẽ gọi là mẹ. Rồi th́ nó lớn lên để
một ngày biết yêu những người dưng, về sống ở những miền đất lạ,
càng xa lạ càng khoái… Để một đêm khuya hay chiều mưa nào đó trên xứ
người, nó chợt nhận ra một điều mà bao năm qua chính ḿnh chưa từng
ngờ tới, nghĩ đến: Th́ ra nó vẫn một đời cô đơn. Nó, hay bao người
khác, đều có chung một định phận hắt hiu kiểu đó. Ṿng tay mẹ, rồi
ṿng tay người t́nh, trời ạ, h́nh như vẫn chỉ là những ṿng rào ôm
lấy một nghĩa trang quạnh hiu, từng luống hoa bao quanh một ngôi mộ
đá lạnh lẽo. Chẳng ai hiểu ai, dù chỉ là một phút, nói chi là tri kỉ
một đời.
Tôi ngẫu nhiên đưa mắt nh́n ra con đường lớn cạnh
nghĩa trang. Một bà cụ ăn vận sang trọng đang dắt con chó nhỏ đi
ngang. Một h́nh ảnh làm tôi nao ḷng. Hom hem, cằn cỗi, mệt mỏi và
cô độc, bà cụ trông như một nghệ nhân điêu khắc đang hoàn tất những
đường nét sau cùng cho bức tượng nhân sinh. Bà vẫn đang một bóng
trên quăng đường c̣n lại của đời ḿnh. Sau những hẹn ḥ, gặp gỡ rồi
th́ ǵ cũng bỏ lại hết sau lưng. Bao nhiêu thân quen, rồi cả yêu
đương ǵ đó, chi cũng là những giây phút đến rồi đi. Chẳng hiểu sao,
tôi cứ nh́n theo dáng bà cụ rồi tự đoan chắc với ḿnh rằng măi đến
tận giờ, bà vẫn giống hệt như hồi c̣n nằm ngo ngoe trên tay mẹ ở chỗ
không biết ḿnh là ai và yêu ghét trên đời là ǵ. Có sao sống vậy,
được ǵ cầm nấy. Và quan hệ giữa bà với bao người chung quanh chỉ là
mối liên lạc hữu cơ rồi cả vô cơ ǵ ấy giữa những cỏ rêu hoa lá
trong một nghĩa trang đời để làm nên một chốn đi về cửa những vong
hồn xiêu lạc.
Ngẫm lại bao phận người, tôi cứ nhớ đến tục lệ gơ mộ
t́m chồng của bộ lạc Kabati bên Nam Phi. Đó là một cổ tục hơi buồn,
nhưng cũng thiệt đẹp và nhiều ư nghĩa. Những góa phụ Kabati khi
không cam tâm cô đơn suốt đời thường dựng lều bên mộ chồng để đêm
đêm lấy gậy gơ vào đó cho đàn ông qua đường nghe thấy để họ biết
đường mà t́m tới xem mặt. Ưng bụng th́ lấy nhau, nếu chẳng ai ghé
vào th́ người góa phụ cứ ngồi đó mà gơ mộ chồng để tiếp tục chờ đợi.
Tôi đọc thấy tục lệ kỳ lạ này của Phi Châu mà cứ nhớ lại chuyện
người thiếu phụ quạt mồ mà Trang Tử ngày xưa đă gặp. Nhưng ngẫm kỹ
th́ đâu phải chỉ có góa phụ mới quạt mồ hay gơ mộ. Ai trên đời lại
chẳng có lúc thèm nghe một tiếng ḷng. Rồi cả khi nhận được lời đáp,
mỗi người vẫn một cơi riêng, chẳng qua chắp vá cảm xúc mà sống cho
qua một kiếp người thiệt nhiều những khoảng trống không sao lấp nổi.
Ai cũng cô đơn v́ một đời không tri kỷ. Nhưng thử hỏi chính ḿnh c̣n
chưa hiểu nổi bản thân th́ làm sao có thể giao phó cho chuyện đó cho
ai khác chứ!
Tôi bỗng thấm thía riêng ḿnh với một câu chữ tiếng
Anh. Tu học là một hành tŕnh t́m đường (looking for the way). Một
cuộc lên đường để t́m ra một lối đi. Chữ WAY đó hay lắm. Xé nhỏ ra
từng chữ cái, W-A-Y, nó c̣n là một hành tŕnh tự vấn. WHO ARE YOU
(Anh là ai giữa muôn trùng thiên hạ) và WHERE ARE YOU (Anh đang ở
đâu trong trời đất bao la này). Nh́n sang mấy chiếc thập giá trên
những bia mộ trước mặt, tôi bỗng nhớ đến một câu nói hiếm hoi của
Krishnamurti về Công giáo cho những người đang là hay chưa là một
tín hữu Ki-tô: Hăy thánh hóa chiếc thập giá bằng cách hiểu rằng
h́nh ảnh thập tự là minh họa cho lư tưởng xóa bỏ một cái TÔI. Hăy
viết xuống một chữ I (Tôi) trong tiếng Anh rồi gạch ngang để xóa bỏ
nó, ta sẽ có ngay một chiếc thập giá. Đó là một chiếc thập giá cần
có cho thế giới hôm nay, bất kể châu lục nào, và cho toàn thể nhân
loại, bất kể anh thuộc tín ngưỡng nào hay không có tín ngưỡng. Chiếc
thập giá đó sẽ đem người ta về gần với nhau, để hiểu ḿnh là ai,
đang ở đâu và phải làm ǵ. H́nh như là vậy!
Xin một đời thâm tạ những miền đất đă cưu mang tôi,
cho tôi một cơi sống, và cũng chính ở nơi đây tôi muốn nói lời cảm
ơn những nghĩa trang khắp nơi trên trần thế này, những nơi tôi đă
học nhiều điều về nỗi chết. Đừng sợ buồn, đừng sợ vắng, mong bao
người thiên hạ hăy một lần ghé lại một nghĩa trang nào đó để biết
ḿnh là ai và rồi sẽ đi về đâu. Hăy ghé lại để thấy bao toan tính hư
vinh trên đời thật ra chỉ là những ǵ quá đỗi phù phiếm, mù sương.
Tôi tin đó cũng là một cách thế tu hành. V́ như ở trên đă nói, cuộc
tu là hành tŕnh t́m kiếm một con đường (WAY): Who You Are,
anh là ai giữa bao người và Where You Are, anh đang ở nơi đâu
giữa cuộc trầm luân này!
Moeriken, mưa tháng Sáu 2008
