Từ hôm trước tới nay chúng tôi nhận được cũng bốn hoặc
năm đề nghị về các đề tài khác nhau. Có người đề nghị tôi giảng về chữ
Pháp giống như bữa hổm tôi giảng chữ Duyên vậy đó. Có người đề nghị
giảng chữ Tu, có người đề nghị giảng chữ Thiền, rồi có người đề nghị tôi
giảng về chữ Nhẫn. Bữa nay th́ các vị đề nghị chữ Nguyện, tôi thấy cũng
hay.
Thôi th́ thế này. Phật giáo Nam Tông Việt Nam đang có Đại
tang là sự ra đi của Ngài Ḥa thượng Tịnh Giác. Tôi nhớ hôm qua, nh́n
h́nh ảnh chư tăng trong nước ghi sổ tang, tự nhiên tôi nghĩ ra mấy câu
thơ. Nếu mà là tôi th́ tôi sẽ ghi mấy câu tức cảnh này:
Rừng c̣n, cây bỏ đi đâu
Cây to trốc gốc cho rầu thiền lâm,
Cây non chửa kịp nẩy mầm
Biết chờ cho đến bao năm hở trời
“Rừng c̣n, cây bỏ đi đâu” nghĩa là PGVN vẫn c̣n đó, ngài
là cây cổ thụ mà bỏ đi rồi. “Cây to trốc gốc cho rầu thiền lâm”, trong
rừng cây ǵ không trốc gốc mà lại trốc gốc cây to nhất trong đó. “Cây
non chửa kịp nẩy mầm”, người kế thừa như ngài cho đến bây giờ chưa có
thấy. “Biết chờ cho đến bao năm hở trời”, chờ cho đến bao năm nữa mới có
được một người như ngài.
Ngài có 3 điểm đặc biệt mà khi nhắc đến ngài là phải nói
đến. Đó là:
- Minh bạch: cuộc đời của ngài gói tṛn trong chữ minh
bạch (giới luật trong sạch, tinh nghiêm, không t́ vết).
- Khiêm nhu: ngài là người khiêm nhu. Ai đă từng tiếp xúc
với ngài Tịnh Giác ở ngoài đời th́ đều biết. Chúng tôi cũng có dịp gặp
ngài vài lần, đặc biệt có lần đến đảnh lễ ngài ở Bangkok, tại cái thất
riêng của ngài ở trong chùa Samphraya, cũng như chúng tôi có dịp đảnh lễ
nhiều bậc tôn túc, vị nào cũng đáng kính hết, có vị th́ ḿnh nh́n thấy
sợ khó gần, nhưng có vị th́ ḿnh thấy gần gũi thương kính như ông nội
của ḿnh, có lỗi lầm ǵ ḿnh chạy đến nói thiệt th́ ngài có cách để giúp
cho ḿnh qua cơn khó đó. Có ngài th́ ḿnh sợ lắm, nhưng với ngài Tịnh
Giác th́ có ǵ khó khăn tôi chạy đến gơ cửa kéo cái y của ngài.
-Ngài là ông vua Pāḷi của VN. Ngày xưa th́ có ngài Hộ
Giác, nhưng ngài Hộ Giác tịch rồi. Giờ th́ c̣n có ngài Hộ Pháp. Giữa hai
vị th́ chúng tôi không có dám đánh giá ai, nhưng mà thành tựu về ngôn
ngữ Pāḷi th́ ngài Tịnh Giác có bằng cấp, từng là thầy dạy, từng là giám
khảo các kỳ thi ở Thái. Tạm gọi, về mặt hành chánh, ngài là vị vua Pāḷi
của Việt Nam.
Ngài khiêm tốn mà dễ gần lắm. Sự ra đi của một nhân cách
lớn như vậy đúng là sự mất mát lớn cho chúng ta. Có nhiều dịp chúng tôi
nói, có những người có mặt trên đời này chỉ là góp mặt chứ không phải là
đóng góp, cho nên cái chết của họ chỉ là sự vắng mặt chứ không phải là
sự mất mát. Nhưng có những người sự có mặt của họ là sự đóng góp, cho
nên cái chết của họ là sự mất mát. Và tôi vẫn thường nói một câu: giá
trị của một người chính là khoảng trống của người ấy để lại bao lớn, và
có dễ dàng được lấp đầy hay không. Một khoảng trống nhỏ quá th́ cũng
không đáng kể và một khoảng trống dễ bị lấp đầy th́ cũng không có ǵ
đáng nói. Khoảng trống mà ngài Tịnh Giác để lại lớn quá, phải nói là vô
bờ, và muốn chỗ trống đó không phải là dễ. Muốn lấp đầy chỗ trống, có
lúc chúng ta phải xài đất, có lúc phải xài rác, và có lúc phải xài tới
đá. Đá có nhiều loại: đá cuội, đá ong, đá hoa cương, đá cẩm thạch... khó
lắm quí vị. Chẳng hạn như hôm nay người ta trùng tu các lâu đài, những
công tŕnh kiến trúc lớn đẳng cấp thế giới như ở Ư, Tây Ban Nha, Pháp;
hoặc như nhà thờ Đức Bà ở Paris chẳng hạn, khi bị hư hao th́ người ta
phải đi t́m những vật liệu tương ứng để lấp vào. Khó lắm. Ví dụ như ngày
xưa ở đó người ta đổ ch́, th́ bây giờ phải kiếm hàng tấn ch́ để đổ vào
chỗ đó; hoặc phải đổ đồng vào đó, hoặc đá hoa cương-- loại đá nhập từ Ư
về. Chúng tôi cũng có dịp đến Vatican, Vương cung thánh đường ở Mallorca
Tây Ban Nha, nh́n cái nền đá của họ thấy khiếp lắm. Từng cái hoa văn sử
dụng các loại đá khác nhau. Nếu bị mẻ bị vỡ th́ phải kiếm cho được loại
đó, màu đó, đo cắt và lấp vào. Làm sao mà nh́n vào không thấy được sự
khác biệt giữa cũ và mới. Cho nên có những khoảng trống muốn lấp đầy
không phải là dễ. Sự ra đi của ngài Tịnh Giác để lại cho chúng ta khoảng
trống không sao lấp đầy, ít nhất là cũng vài mươi năm sau.
Để đáp lại đề nghị của quí vị, tôi sẽ nói về chữ Nguyện
trong bài giảng trưa nay mà chúng tôi đă bắt đầu khi nói về công hạnh,
hành trạng của HT Tịnh Giác.
Trong Kinh Thánh Cầu, Trung Bộ Kinh, Đức Phật dạy rằng,
tất cả chúng sanh ở đời này có điểm bắt đầu giống nhau. Sự xuất hiện đầu
đời, th́ ai cũng vậy, dầu đó là vị Chánh Đẳng Chánh Giác hay là chúng
sanh bé mọn nhất trong vũ trụ, đều có điểm giống nhau là có mặt trong
cuộc đời này giây phút đầu tiên. Nhưng sau giây phút xuất hiện đầu tiên
đó th́ tùy theo bản hoài, bổn nguyện của mỗi người mà chúng ta có phần
hành tŕnh c̣n lại giống hay khác nhau, cao hay thấp, thiện hay ác. Điều
đó nằm trong chữ Nguyện.
Cách đây bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngh́n đại kiếp, có một
vị đạo sĩ nh́n thấy Đức Thế Tôn Nhiên Đăng 32 hảo tướng, và một lượng
thánh chúng đông đảo vây quanh, ngài phát bồ đề tâm, nguyện trở thành vị
Chánh Đẳng Chánh Giác. Và kể từ giây phút được Đức Thế Tôn Nhiên Đăng
xác nhận rằng, “con sẽ trở thành vị Chánh Đẳng Giác giống hệt như ta
trong tương lai”, từ giây phút đó, ngài làm việc ǵ công đức nào cũng
dồn hết cho bổn nguyện trở thành một Phật tổ tương lai. Cho nên trong
Chú giải có câu nguyện mà bổn sư chúng tôi là ngài Tịnh Sự dịch ra văn
vần như sau:
Phước lành con đă tạo ra,
Các đời quá khứ hay là đời nay.
Nghiệp chưa cho quả phước nào,
Nguyện thành Pháp độ để vào thiện căn.
Sau này dù tạo mấy lần,
Từ đây cho đến vô sanh Niết bàn.
Hễ làm chuyện tốt sẵn sàng,
Những điều lợi ích thành đoàn nhân duyên.
Giúp cho phiền năo sớm yên,
Trợ mau giải thoát kế liền kiếp sau.
Nghĩa là kể từ lúc ḿnh có trí tuệ thấy được sự hiện hữu
của tấm thân này trong trời đất này là một gánh nặng, là cái khổ, kể từ
lúc nhận ra điều đó th́ ḿnh nguyện rằng, tất cả những công đức lớn bé
nào mà con làm được, xin chuyển hết vào công đức vô lậu, phước báu
ba-la-mật.
Thay v́ ngày xưa giờ con làm được việc lành ǵ để cầu
danh cầu lợi, cầu quả nhân thiên, làm trời làm người, làm vua chúa công
hầu khanh tướng, mỹ nhân hoàng hậu v.v..., nhưng kể từ hôm nay các công
đức lớn bé từ chuyện xây chùa, in kinh, dựng tháp, nuôi dưỡng tăng chúng,
giúp đỡ từ kẻ cơ nhỡ nghèo khó cho đến con chó con mèo con heo con vịt….
tất cả đều dồn hết cho bổn nguyện giải thoát. Th́ kể từ đó, tất cả công
đức của chúng ta được xem là công đức ba-la-mật. Ba-la-mật từ chữ Parami.
Parami = param (bờ kia/ bờ giải thoát) + i (đi đến/to go), nghĩa là
Parami cũng là như mọi công đức nhưng được gọi là Parami v́ nó là nguồn
động lực đưa chúng ta sang bờ giải thoát.
Nói tới chữ Nguyện, chúng ta phải nhắc đến nhiều khía
cạnh để có thể hiểu sâu sắc cái chữ này. Ở chỗ này, ḿnh không kể người
tật nguyền, chỉ nói người lành lặn. Lành lặn nghĩa là sinh ra có đủ mắt
tai... tức là thính giác, khứu giác, thị giác, xúc giác v.v... đầy đủ.
Cái điểm giống nhau giữa chúng ta là chúng ta có đủ sáu căn, nhưng có
điểm khác nhau là chỗ này: tùy thuộc rất nhiều yếu tố, rất nhiều điều
kiện, hoàn cảnh của mỗi người mà cặp mắt của chúng ta, lỗ tai của chúng
ta thấy nghe được cái ǵ. Tôi e rằng không giống nhau.
Tùy thuộc chuyện chúng ta sinh ra trong quốc gia nào,
trong cơ chế chính trị văn hóa xă hội như thế nào, chúng ta sinh trưởng
trong một gia đ́nh như thế nào mà con mắt chúng ta có ǵ để thấy. Có
những cái thằng Tí thấy mà thằng Tèo không thấy. Thằng Tí cả đời bán mặt
cho đất, bán lưng cho trời, chỉ biết śnh lầy nước đọng ruộng lúa cá tôm…;
cũng sanh ra 6 căn nhưng do điều kiện hoàn cảnh mà thằng Tí chỉ biết có
thế. C̣n thằng Tèo trên phố th́ được thấy “ngựa xe như nước áo quần như
nêm”. Con Lan, con Cúc, con Đào, con Yến cũng vậy, có đứa chỉ là nội trợ
ở nông thôn nghèo, nhưng có đứa th́ có điều kiện được biết nào Paris,
Rome, London, Zurich.. để nó thấy được nghe được những thứ mà những đứa
kia không có điều kiện. Điều đó ở ở đâu ra? Do bổn nguyện nhiều đời.
Tiếp theo, cùng thấy cùng nghe những thứ giống nhau,
nhưng do tŕnh độ văn hóa, sở thích, khuynh hướng tâm lư, môi trường
giáo dưỡng của mỗi người không giống nhau, cho nên dẫn đến cái chuyện có
kẻ thích đi bảo tàng để xài con mắt, có kẻ thích đi vào nhạc viện để xài
lỗ tai, kẻ thích đi vào nhà hàng ăn uống, có kẻ thích mát xa, thích chăn
êm nệm ấm, có người thích dầu thơm, có người thích ṿng vàng nữ trang,
có người thích nhà cao cửa rộng, người thích du lịch, người thích sưu
tập bảo vật, đồ cổ. Nghĩa là cũng có 6 căn giống nhau mà tùy vào sở
thích, cộng với điều kiện, cộng với tiền nghiệp của mỗi người, mà trước
6 trần cứ cho là giống nhau (cùng thấy cùng nghe một âm thnh h́nh ảnh)
mà có người thích tranh lập thể, có người thích trừu tượng, có người
thích tranh tả thực, có người chỉ mơ có bộ tranh đông hồ, hoặc có bộ
h́nh người mẫu để treo trong nhà. Có người thích bức tranh thủy mặc,
tranh sơn thủy… Cùng là thích nh́n ngắm nhưng tùy tŕnh độ. Có người chỉ
thích màu trắng đen, thích thư pháp, thích tranh thủy mặc thôi. Có người
th́ phải sặc sỡ ḷe loẹt màu mè mới thích. Đó là nói về chuyện thế gian.
Bây giờ nói qua đạo, trong số những người có cơ duyên gặp
được Phật Pháp, do bổn nguyện nhiều đời, bản hoài sinh tử mà cách người
ta đến với đạo cũng không giống nhau. Ví dụ có người đến với đạo chỉ làm
một việc khấn khứa cầu nguyện, có người đến với đạo chỉ làm con mọt sách
nghiên cứu giáo lư kinh điển, có người chỉ thích bố thí mà thôi. Thấy
người ta hành thiền, quăng tiền ra; thấy người học đạo, quăng tiền ra;
thấy tăng ni đói rách, cũng quăng tiền ra, đại khái vậy, đời họ chỉ có
bố thí mà thôi. Có người thích ngồi thiền, ngay cả khi bố thí cũng chỉ
thích bố thí cho thiền sinh, hành giả, thiền sư, trường thiền thôi. Ngay
cả xây dựng chùa miểu loanh quanh trong thập thiện mà có người thích
phục vụ, có người thích bố thí, có người thích nghe pháp, có người thích
thuyết pháp, có người thích học đạo, người th́ thích điều chỉnh tri kiến
v.v...
Đó là thiện dục giới, bây giờ qua tới đáo đại -- thiền
định.
Do bổn nguyện của ḿnh mà có người đụng đâu chết đó. Đụng
đâu chết đó là sao? Ngồi thiền, hồi đó đến giờ tâm lăng xăng phiền năo,
bây giờ tâm nó lắng yên. Thở ra biết thở ra, thở vào biết thở vào, thở
ra biết thở ra... Khi mà nó lắng đọng như vậy th́ hiển nhiên đương nhiên
là an lạc. Có kẻ đụng đâu dính đó đứng đâu chết đó, nghĩa là sao? Cho
đến bao giờ chưa là Thánh th́ bất cứ một giai đoạn nào th́ nó cũng chỉ
là trạm dừng qua đêm thôi. Chưa là thánh nhân, chưa là Tu-đà-hoàn th́
bất cứ một thành tựu một sở đắc một sở chứng nào của chúng ta cũng chỉ
là trạm dừng qua đêm. Ḿnh có là đại thí chủ bỏ bạc tỷ cúng dường th́
cũng chỉ là một trạm dừng trên con đường đưa đến giải thoát. Nhưng khổ
thay, có không ít người khi thấy ḿnh đă là thí chủ đại gia th́ ch́m sâu
trong đó, cái mặt hất hất kên kên. Cứ tưởng ḿnh đă đạt đến đỉnh cao của
công đức. Đó là cái sai. Có người thích học giáo lư, học được ba mớ cứ
tưởng đó là top, là đỉnh sau cùng của đạo nghiệp. Có người ngồi thiền
nghe nhẹ nhẹ mát mát tưởng là ‘tới’ rồi, tự nhiên trở nên dễ ghét.
Cho nên, cái thiện dục giới (thiện loanh quanh liên hệ
đến 6 trần, thiện liên hệ vật chất), hay thiện thuần túy tâm linh --
thiện đáo đại (thiện liên quan đến các tầng thiền định đem lại, từ Sơ
thiền đến Phi-tưởng-phi-phi-tưởng) th́ cũng do bổn nguyện, bản hoài mỗi
người.
Đó là nói về định. Bây giờ qua tới tuệ.
Họ thấy, họ biết, tất cả công đức, sơ ư một chút thành ra
phước hữu lậu, tiếp tục quẩn quanh trong ba cơi nhân thiên, họ mới đi
đến giai đoạn hai tu tập thiền Định. Cuối cùng đến giai đoạn ba là tu
tập thiền Tuệ, họ “biết hết á, buông hết á, biết cái ǵ cũng đồ giả hết,
nhưng riêng chánh niệm của ḿnh là đồ thiệt”. Có động trời không, cái ǵ
cũng giả hết, nhưng chánh niệm của ḿnh là thiệt? ‘Thiệt’ nghĩa là đó là
cái ǵ đó mà ḿnh có quyền tự đắc tự hào tự kiêu tự tôn tự đại…
Dầu có đắc A-la-hán đi nữa cũng không phải là cái ǵ để
ḿnh tự đắc tự kiêu hết. Bởi v́ vị A-la-hán là người trị liệu xong xuôi
một căn bệnh trầm kha nan y tuyệt chứng từ vô lượng kiếp, bây giờ các
ngài uống đúng thuốc mà hết bệnh. Thử hỏi người hết bịnh th́ có cái ǵ
hay để mà tự hào tự đắc. Quả vị thánh nhân mà c̣n không phải là cái để
tự hào tự đắc th́ nói ǵ ba cái kết quả cỏn con, bé xíu, tí tẹo.
Tóm lại, tùy thuộc bổn nguyện bản hoài mỗi người mà chúng
ta đi được bao xa. Người thích cầm nắm th́ đụng cái ǵ cũng cầm nắm.
Người thích nấn ná th́ không đi xa được, chân đi mà ḷng c̣n ở lại. Bổn
nguyện cao nhất của người tu Phật là hướng đến sự buông bỏ tất cả. Buông
bỏ tất cả nghĩa là bỏ hết nhân xấu quả xấu. Bỏ hết nhân xấu th́ đúng rồi,
nhưng nhân lành dứt khoát phải trau dồi. Trau dồi để làm ǵ? Không phải
để hưởng quả lành trong các cơi nhân thiên, mà họ làm nhân lành để không
c̣n sanh tử trong ba cơi sáu đường nữa. Đừng hiểu lầm: ủa nếu nói vậy
th́ người hiểu đạo không hành thiện sao? Vẫn làm chứ, nhưng hành thiện
không phải để cầu quả báo nhân thiên, mà là để hướng đến chấm dứt triệt
để rốt ráo sự có mặt trên đời này trong bất cứ h́nh thức nào.
Chúng ta không thể nào sống thất niệm sống thiếu niệm mà
hiểu được rốt ráo lời Phật. Bởi sự thật đầu tiên, quan trọng đầu tiên mà
được Đức Phật đặc biệt nhấn mạnh nêu bật đó là Ngài xác định: mọi thứ ở
đời là khổ. Một người chỉ học giáo lư, thuộc ḷng Tam tạng mà sống thất
niệm th́ họ không có cơ hội thấy được sự thật đầu tiên mà Đức Phật đă
dạy – mọi thứ là khổ. Chỉ có người sống chánh niệm, (năy thở ra bây
giờ thở vô, năy đang vui bây giờ buồn, năy thiện bây giờ ác, năy dễ chịu
bây giờ khó chịu…) mới có cơ hội để thành tựu trí tuệ minh sát. Trí
tuệ minh sát là thấy được những ǵ Đức Phật đă dạy trong giáo lư Bốn Đế.
Ngài dạy rất rơ, mọi thứ ở đời là khổ. Bắt đầu Ngài kể
chi tiết, xong Ngài tóm gọn lại. Sanh già đau chết là khổ, muốn không
được là khổ, thương phải xa ghét phải gần là khổ. Nhưng Ngài chốt câu
cuối mới quan trọng “saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.” --
sự có mặt của năm uẩn là khổ. Chỗ này quan trọng nhất, nhưng đa phần
người ta nói đến khổ người ta chỉ nói đến già đau chết thương phải xa
ghét phải gần… là khổ, nhưng câu chót của Ngài mới quan trọng: Sự có mặt
của năm uẩn là khổ. Để thấy được cái này, phải sống chánh niệm. Phải
sống chánh niệm mới thấy rằng thực ra cái ḿnh gọi là hạnh phúc sung
sướng nó chỉ tồn tại đúng một sát-na rồi nó tiếp nối bằng một sát-na
khác. Nếu niềm vui đó, sự sung sướng đó kéo dài th́ cũng chỉ là sự lắp
ráp ghép nối của vô số sát-na tâm lư. C̣n nếu đó là nỗi khổ niềm đau, là
sự lo buồn sợ hăi, đau khổ, ghen tuông, đố kỵ khó chịu v.v... th́ cũng
là sự tiếp nối của vô số sát-na đau khổ. Và những ǵ mà chúng ta thấy là
ḿnh hay ḿnh giỏi, cái ǵ ḿnh dựa vào đó để tự hào, tự măn, tự đắc, tự
kiêu, tự tôn, tự đại… tất cả chỉ tồn tại đúng một sát-na, rồi nó được
tiếp nối bởi một thứ khác. Cái ǵ ḿnh ghét sợ nhất cũng chỉ tồn tại
đúng một sát-na, mà cái ǵ ḿnh thương thích nhất cũng chỉ tồn tại đúng
một sát-na mà thôi. Và để thấy được cái này, anh phải sống chánh niệm.
Sống chánh niệm quan trọng lắm. Làm sao có thể sống đúng như vậy? Quay
trở lại, (chủ đề bài học hôm nay) phải là Bổn Nguyện.
NGUYỆN là ǵ? Nguyện là sự xác định một ước muốn trong
tâm lư để tạo thành một ấn tượng tinh thần, ấn tượng tâm lư trong tương
lai.
Nguyện quan trọng lắm. Ngay bây giờ ḿnh không có khả
năng đắc thiền, không có khả năng ly dục nhưng cứ nguyện. Có bốn điều
nguyện quan trọng, hăy xăm lên chỗ trang trọng nhất:
1/ Đời đời kiếp kiếp, hễ c̣n sanh tử, xin cho con gặp
minh sư thiện hữu.
2/ Đời đời kiếp kiếp xin cho con có điều kiện làm các
công đức.
Dầu con giàu hay nghèo sang hay hèn. Hễ có cơ hội làm
công đức là tự nhiên con phải có cơ hội. Đang đói như quỷ nhưng hễ gặp
hiền thánh là lập tức con có được trái chuối củ khoai trong tay để làm
phước; có miếng vải nhỏ để cúng cho ngài làm tọa cụ.
3/ Nguyện cho con đời đời gặp được đối tượng đáng cúng
dường, lễ bái.
4/ Nguyện cho con đời đời có được khả năng ly dục, chứng
thiền dễ dàng.
Đồng ư rằng tu thiền là phải do ḿnh nỗ lực ngay bây giờ.
Nhưng lời nguyện rất quan trọng. Bằng chứng là cũng chính v́ lời nguyện
trở thành Phật tổ mà một vị Bồ Tát đă có được hướng đi vạch sẵn trong vô
số kiếp luân hồi và cuối cùng với lời nguyện ấy, cộng với công đức dọc
đường đă tạo mà vị ấy trở thành vị Phật tổ.
Trong khi đó một người thiếu bổn nguyện th́ tất cả công
đức bị rời rạc rơi rớt đổ tháo hết. Quả trổ th́ hưởng quả trổ th́ hưởng,
nếu có điều kiện th́ làm thêm công đức mới, bằng không th́ cứ cắm đầu
làm xấu làm bất thiện. Riêng người có bổn nguyện th́ cứ đời đời sanh ra
họ bắt được tần số, làn sóng của hiền thánh, của minh sư thiện hữu.
Làm cách nào ḿnh có thể xài iPhone, iPad của người ta?
Phải có password. Dù gần gũi cách mấy mà không có password passcode th́
chịu thua, không có vào được máy của họ. Ở đây cũng vậy, tất cả hiền
thánh ra đời là ḿnh phải có password của họ, để chi, để nghe họ nói
ḿnh hiểu. Trong những năm tháng tôi đi dạy học, tôi thấy có biết bao
nhiêu người ḿnh giảng rách cổ họng mà họ không có cách nào hiểu được.
Trong khi có thằng Tèo thằng Tư ḿnh chỉ nói qua một lượt là hiểu, giống
như ḿnh nói chuyện với họ tám kiếp rồi, nói qua một lần là hiểu. Khi
người không hiểu hỏi lại, tôi chỉ thằng Tư thằng Tèo nói giải thích cho
họ đi, tôi không có siêng nữa. Nhiều khi học thầy không tày học bạn là
vậy đó, cái duyên nó không có cho phép.
Rất nhiều người không chịu nổi sự thật này: có mặt trên
đời này là khổ. Họ nói nếu có mặt mà giàu, giỏi, đẹp th́ đâu có khổ. Nói
cạn lời với họ mà họ không có hiểu. Tôi cho ông đẻ bọc điều, gia đ́nh tỷ
phú, có ăn học, thu nhập cả trăm triệu, sống 98 tuổi. Nhưng ông tưởng
tượng trong 98 năm đó giây phút ông vui được bao nhiêu. Năm ông 98 tuổi
ông có c̣n biết là ông mấy tuổi, ông tên ǵ không? Có ông đó 98 tuổi,
trong nhà hay ra đường ổng cũng đều kêu vợ là Honey, Sweet Heart. Bạn bè
con cháu hâm mộ lắm. Cụ ông 98 cụ bà 95 mà mấy năm naylúc nào cũng gọi
nhau là Honey, Honey (cưng). Một ông bạn nói, tuổi này mà ông c̣n kêu bả
là Honey sao. Ông 98 nh́n quanh quất rồi nói nhỏ: tui quên tên bả rồi,
kêu Honey cho chắc ăn.
Quí vị thấy chưa, đời sống như ư rồi đó, nhưng đến 95
tuổi rồi th́ ra làm sao. Đó là giải thích cho cái đầu toàn đất sét, chứ
thật ra trong kinh nói, chỉ cần anh sống chánh niệm, tại đây ngay bây
giờ (right here right now) sẽ thấy.
Nói về cái thân, cái thân này là gánh nặng. V́ có thân
này mà nó có chuyện ngồi lâu nó mỏi, nó tê, nó nhức; v́ có thân này mà
nó ngứa, nó nóng, nó nực; v́ có thân này mà nó có đói khát, có tiêu tiểu.
V́ có thân này mà nó có chuyện đi lâu mỏi chân, nằm hoài quẩn chân. V́
có thân này mà nó mới kéo theo bao nhiêu hệ lụy khác trong cuộc đời trần
ai khoai củ này. Khi anh thất niệm th́ anh sống như là một đứa bé, anh
không biết cái ǵ hết. Anh cứ chăm bẵm, nghĩ cái ǵ đến cái anh thích,
anh quên cái chung quanh, anh thấy đời là hạnh phúc. Nhưng nếu sống
chánh niệm, anh không đi t́m cái thích, không trốn chạy cái ghét, anh
sống chánh niệm với bản thân anh tại đây bây giờ, anh coi cái ǵ đang
diễn ra trong thân này.
Nói về cái tâm. Trong một ngày anh ngủ 8 tiếng th́ c̣n
lại 16 tiếng. Trong 16 tiếng anh thức, có bao nhiêu giây phút anh vui?
Toàn là stress. Cái này làm cho anh vui, cái kia làm cho anh buồn, cái
nọ làm cho anh giận, anh căng thẳng. Đó là chưa nói tới cái thiện, chỉ
nói tới cái vui thôi. Chưa nói tới nhân lành, chỉ nói tới cái quả lành
thôi, trong 16 tiếng anh thức anh vui được bao nhiêu phần trăm thời gian
trong tổng thời gian? Trong 16 tiếng anh vừa đau khổ, vừa bất thiện. Đó
là nói một ngày. Một tháng cũng cứ vậy mà tính. Một năm, một thập niên
cứ như vậy mà tính. Cuối cùng là một đời, anh sống 80 tuổi, anh trừ ra
giây phút mà anh đau khổ, anh sợ hăi, anh căng thẳng, anh nhức đầu, anh
toan tính, anh lên máu đau tim cho ba cái chuyện t́nh cảm, tiền bạc, xă
hội, quyền lực… anh vui được bao nhiêu? V́ ḿnh u mê quá, ḿnh rất là
gần với con thú, cho nên ḿnh cả ngày chỉ nhắm đến chăm bẵm cái ḿnh
thích. Cà ngày cứ trốn khổ t́m vui, trốn chạy cái ḿnh ghét, đi t́m cái
ḿnh thích. Tại sao ḿnh làm được chuyện này? Tùy căn cơ, bản hoài, bổn
nguyện của ḿnh.
Có ba cái quyết định cuộc sống của quí vị: tiền nghiệp,
khuynh hướng tâm lư, môi trường sống.
Tiền nghiệp tức nghiệp thiện ác tạo ra trong nhiều đời.
Khuynh hướng tâm lư quan trọng lắm. Có người thích buông
cái này bắt cái kia, thích cầm nắm sở hữu. Nhưng có người bẩm sinh sợ
cầm nắm. Tôi không nói thánh nhân ở đây, nói thánh nhân th́ cao siêu quá,
tôi nói đến phàm phu. Ḿnh thấy có nhiều người hạnh phúc v́ có nhiều cái
trong tay. Đi shopping mà tay cầm càng nhiều th́ càng sướng. Nhưng có
người đi phố mà cái tay rảnh họ mới sướng. Có người có dịp xài tiền thấy
sướng, có người th́ tiết kiệm được là thấy sướng. Có người thấy cái nhà
đầy ắp những thứ ḿnh thích th́ mới sướng, nhưng có người mà cái nhà
trống lổng mới là sướng. Có người chỉ khoác cái jacket là đă thấy dư rồi.
Trời lạnh phải khoác thôi chứ họ chỉ muốn mặc tà lỏn áo ba lỗ thôi. Có
người th́ phải khoe mũ, hoa tai, nhẫn, dây chuyền, kính, đồng hồ, khăn
choàng giày dép dây nịt… hàng hiệu, phụ kiện càng nhiều th́ càng sướng
Trong đạo cũng vậy, có người chỉ mong một ngày đừng có
đói, chỉ cần cái b́nh bát thôi, tối ngủ đừng có lạnh là thấy hạnh phúc.
Nhưng có người th́ mong phải có đạo nghiệp xênh xang. Phải có chùa miểu,
có đồ chúng, phải có những cái thành tựu mà mắt có thể nh́n thấy được
th́ họ mới cam tâm. Mà đó là các vị cao tăng đó nghen. Có người chỉ mong
sau khi chết không có bỏ lại cái ǵ sau lưng hết, không có ǵ để tiếc
nuối, không có ǵ để sợ mất, đối với họ đó là hạnh phúc.
Như vậy đó, có người mong sở hữu nhiều, có người mong
trụi lủi, không nói là ai khùng đâu nghen. Đó là khuynh hướng tâm lư. Có
hai kẻ đi phố, có kẻ đi với cái tay rảnh th́ càng thấy sướng, có kẻ ra
phố về mà hai tay xách càng nhiều th́ càng sướng. Trong đạo nghiệp tu
hành trong đời sống tâm linh tinh thần cũng y hệt như vậy. Có kẻ thích
cầm nắm, có kẻ thích buông bỏ, với hai khuynh hướng tâm lư này, trên
đường luân hồi đương nhiên dẫn đến hai hướng hành động khác nhau. Một kẻ
suốt đời luôn tập chú vào cầm nắm sở hữu, kẻ th́ buông, buông được bao
nhiêu tốt bấy nhiêu.
Trong kinh có nhiều chuyện thú vị lắm. Có vị tỳ kheo đệ
tử Đức Phật sống chỉ có tam y quả bát, khi bị bệnh người ta cúng dường
thuốc men, chỉ dùng cho hết để mà buông. Lần đó, chỉ v́ đang bị bệnh mà
phải cầm một túi thuốc đi trên quăng đường một do tuần, vị đó nói với sư
bạn: Tại cái thân này mà tui phải cầm cái cục nợ này. Trong khi có những
vị th́ y áo thực phẩm phải giữ đến mức luật phải cấm. Không phải khơi
khơi Đức Phật cấm, mà v́ người ta giữ dư quá nhiều nên phải cấm. Trong
khi vị này chỉ cầm có một túi thuốc, cho maximum là khoảng một hai kư
thuốc, đi có quăng đường thôi mà chịu không nổi, bận tay quá. Thuốc chữa
bịnh cho ḿnh, bản thân ḿnh cũng đang bị bệnh, mà chịu không nổi.
Có một kiếp quá khứ, Bồ Tát Thích Ca Mâu Ni là vị vua ở
vương quốc rộng lớn lắm, giống như VN vậy đó. Ngài chán đời ngài đi tu.
Có một ông vua láng giềng của một nước nhỏ hơn, như Laos hay Cambodia so
với VN vậy đó, thấy vậy cũng bỏ ngôi đi theo Bồ Tát tu chung luôn. Đất
nước của ngài mà ngài bỏ, sá ǵ vương quốc của tôi. Ngài là sư huynh là
tiền bối, là đại ca luôn. Hai người tu trên núi, tứ bề thiếu thốn toàn
tập. Trên đó làm ǵ có đồ ngọt, chỉ phá tổ ong thôi. Làm ǵ có muối, làm
ǵ có giấm, làm ǵ có kim chỉ… Chỉ có hoa trái củ rể thôi. Hai huynh đệ
tu ít lâu trên núi, lâu lâu Bồ Tát đưa sư đệ đi xuống phố đi bát. Thiếu
chất, nên xuống phố đi bát, để cơ thể quân b́nh trở lại. Xuống phố ít
lâu rồi hai anh em dắt nhau về núi. Trên núi làm ǵ có muối. Trong lúc
đi bát dưới phố được người ta cho túi muối. Ông sư đệ, vốn là vua nước
nhỏ, nhớ những ngày tháng không có muối, nên cất túi muối lại, coi nó
như báu vật. Bữa đó, hai anh em đi hái trái rừng về ăn, đang ăn th́ sư
đệ nói: huynh chờ chút lấy muối ra. Cái này phải có muối mới dễ ăn. Thấy
vị sư đệ đem muối ra, túm muối có chút xíu, nhưng sư huynh nghiêm mặt: Ở
đâu mà sư đệ có muối này? Sư đệ mới nói, bữa hổm xuống núi có người cho
túm muối nên đệ cất lại một miếng đem lên đây. Bồ Tát mới nói một câu
thế này: Cả vương quốc đệ bỏ được vậy mà có túm muối này đệ bỏ không
được.
Đang giảng pháp, tôi đem kinh ra nói, chớ tôi không hề
kêu gọi quí vị bắt chước Bồ Tát triệt để rốt ráo như vậy. Nhưng tinh
thần câu chuyện rất là sâu. Nghĩa là, người có khuynh hướng buông th́
cái ǵ họ cũng buông hết. Đối với họ th́ chuyện sở hữu một cái ǵ đó là
gồng gánh mang vác khiêng khuân. Trong khi đó, những người có khuynh
hướng thích cầm nắm th́ khi tay không có ǵ là họ thiếu. Nhưng người có
khuynh hướng buông bỏ th́ khi tay không cầm ǵ th́ họ rảnh. Đó là do bản
hoài, bổn nguyện nhiều kiếp của họ.
Trong đạo cũng vậy, người thích cầm nắm th́ đụng đâu
dính đó. Làm được tí công đức là dính trong đó, nghe được tí pháp là
dính trong đó, thiền được tí là dính trong đó, chánh niệm một tí là dính
trong đó, định tâm một chút là dính trong đó. Lẽ ra họ phải nhớ một
chuyện thế này: đi toilet là phải xài giấy, c̣n không nữa th́ phải xài
nước. Xong việc rồi, ra khỏi toilet th́ nước ấy và giấy ấy ḿnh phải
quên mất nó đi. Không có ai rửa xong, xài xong th́ đem ra ngoài cất. Xài
xong th́ liệng bỏ. Tất cả chỉ là ‘phương tiện giả nhất thời chi dụng’.
Đă là phương tiện th́ chỉ xài nhất thời lúc cần thiết mà thôi. Tất cả
những ǵ chúng ta kiếm t́m sở hữu và sử dụng trong đời sống dầu là vật
chất hay tinh thần chỉ là phương tiện nhất thời, chỉ là chiếc bè để qua
sông. Qua sông rồi th́ phải bỏ. Ai từng mua vé xe bus, xe điện, xe farm,
máy bay, tàu thủy th́ biết, cái vé chỉ có giá trị khi chúng ta c̣n trong
hành tŕnh đó. Khi đă rời khỏi phương tiện đó rồi th́ tấm vé đó không có
giá trị nữa. Đời sống này là vậy đó, chỉ là một tấm vé mà thôi. Nhiều
người không hiểu ra cái này. Tôi ở Thụy Sĩ bị cái này hoài, coi đồng hồ
c̣n có bốn phút là chuyến tàu ḿnh cần sẽ tới, vậy mà nguyên đám đông
xếp hàng, vô office th́ một đống người ở trỏng, chạy ra máy th́ đông quá
mà có người đang cà rờ cà rờ. Giờ đó mà ngồi t́m từng đồng xu để nhét vô
máy. Chết rồi, trời đất ơi, hết giờ rồi. Nhiều lần v́ mấy người cà rờ cà
ṃ đó mà tôi phải trễ chuyến tàu. Có nhiều khi mua được cái vé vừa cầm
th́ tàu đă tới rồi. Muốn đứng tim, lên máu vậy đó. Dù trễ một chút đâu
có chết đâu, nhưng cái tâm lư người đi tàu ở Thụy Sĩ kỳ lắm. Cái chuyến
này đi hụt th́ đi chuyến sau, vậy mà cứ phải đi càng nhanh càng tốt. Mà
đi đường về núi th́ cũng chỉ ngồi nh́n trời nh́n đất thôi nhưng mà phải
đi chuyến sớm. Mua cái vé mệt muốn chết luôn, mà lúc lên tàu chỉ có một
việc thôi, chờ người soát vé tới và họ bấm. Trước khi họ bấm th́ không
dám liệng. Họ bấm xong rồi th́ ḿnh thấy, trời đất ơi, chỉ v́ giá trị
chỉ ba phút đến 5 phút mà hồi năy ḿnh muốn đứng tim giờ th́ cái ông
soát vé bấm một cái là xong. Tất thảy những cái ǵ gian lao khó nhọc mà
ngài Tịnh Giác, ngài Hộ Pháp đă trải qua, quí vị nghe được là điếng hồn
thôi. Xứ lạ quê người, ngôn ngữ bất đồng, đụng chuyện không biết nhờ ai.
Học hành khó nhọc gian lao. Xứ người mà! Đến khi trở thành một bậc
‘chuyên gia’, thạc học bác lăm th́ tuổi già ập tới. Lúc đó nh́n lại, tất
cả chỉ là tấm vé thôi. Ngài Tịnh Giác vừa rồi là ngài mới xé vé liệng
rồi đó. Giờ th́ ngài qua kiếp khác là mua cái vé khác cho chuyến tàu mới.
Dĩ nhiên ở đây tôi đâu có nói hết từng sự việc, học mấy chục năm ở nước
người mà. Chỉ riêng cái khoản đi t́m đất Kalama, mấy lần qua kư tên, qua
coi thầy thợ, mỗi lần như vậy biết bao nhiêu là gian truân. Khi nào có
khóa tu th́ mới có người đi chợ nấu ăn, c̣n bây giờ th́ nhờ những người
đi chung trong đoàn, được mấy mống thay phiên nhau. Đi bộ trong kalama
ra ngoài cái thác, coi thử người ta bán cái ǵ, nếu không có th́ phải đi
xe ôm ra ngoài chợ. Không xa nhưng cũng phiền lắm. Tôi cho ḿnh cực cái
Kalama ba năm là maximum, nhưng ḿnh đă qua được một năm rồi, c̣n hai
năm nữa. Vậy mà c̣n ngán, huống chi là các ngài, hai mươi năm như vậy,
cực biết chừng nào. Lúc ngài Tịnh Giác lấy được cái bằng chứng chỉ Pāḷi
tạm gọi là top, dù là lớp 8/9 nhưng tŕnh độ của ngài là ngài c̣n làm
giám khảo chấm cho mấy vị lớp 9 được. Bởi v́ ngài là lớp 8 thâm niên
công vụ, thượng sĩ già. Nhưng mà v́ học tài thi phận, cuối cùng người ta
nản quá, người ta thỉnh ngài đi làm giám khảm cho lớp 9 luôn. Giỏi Pāḷi
đến mức như vậy. Ngài viết lách, đọc hiểu như một vị tỳ kheo đương thời
Đức Phật, không có trở ngại trong tiếng Pāḷi. Khổ một chỗ, ngài mê học,
học tới lúc ngài muốn ngừng lại để tu thiền để dịch kinh th́ tuổi già ập
tới. Ngài về nước ngài tiếc công nên ráng dịch lại một số. Có in ra rồi,
chẳng hạn như ngài muốn dịch lại Trường Bộ Kinh, ngài đang làm lại một
số bài th́ ngài bịnh rồi mất luôn. Tất cả những cái đó đều là tấm vé
thôi quí vị.
Nhưng mà không sao, ngày nào chưa chứng được Tu-đà-hoàn (
tôi không nói A-la-hán mà nói Tu-đà-hoàn, quả vị dự lưu, đă đặt chân lên
đó th́ không chóng th́ chầy cũng chấm dứt sanh tử thôi), th́ ngài lại
tiếp tục cầm cái bổn nguyện của ḿnh để đi. Cứ mỗi kiếp sanh ra lại mua
một cái vé. Cái vé đó bao nhiêu tiền th́ khó nói. Sanh ra trong gia
đ́nh Thái Lan, gia tư sản nghiệp ngon lành, có cha mẹ lo lắng, bịnh đau
có người chăm sóc, muốn học trường nào thầy nào, gơ cửa nơi nào gia đ́nh
lo hết, th́ tấm vé đó rẻ. Ngài Tịnh Sự ngày xưa qua bên đó gian khổ trăm
bề, may nhờ có bà Phật tử mà chắc cũng túc duyên tiền kiếp, bà đứng ra
lo cho mọi chuyện ốm đau bịnh họan. Khi ngài đậu thủ khoa A-Tỳ-Đàm rồi
th́ bà nói thẳng, ngài không tu nữa th́ con gái của bà là của ngài. Ngài
lạnh gáy ngài vọt về nước luôn. Ngài Hộ Nhẫn cũng vậy, cô công chúa Miến
Điện cũng thương ngài lắm, nhưng thấy không xong là ngài bỏ về nước. Mỗi
vị phải có một bổn nguyện để theo đuổi.
Tu là buông. Nhiều người nghe thấy chữ ‘nguyện’ nghĩ là
nặng lắm, nguyện là phải cưu mang. Không phải. Nguyện là sự chọn lựa.
Không đi đường này mà là đi đường này. Khi khuynh hướng tâm lư của ḿnh
là buông bỏ không phải cầm nắm th́ ngay trong đời sống vật chất, ngay
trong quả lành hay quả xấu ǵ ḷng ḿnh cũng buông rồi. Hăy nhớ rằng
khổ đến mấy cũng vô thường vô ngă, sướng đến mấy cũng vô ngă vô thường.
Đây là nói về quả (quả thiện quả ác).
C̣n nói về nhân, làm được bao nhiêu cũng hăy nhớ đây là
cái vé để đi đ̣ thôi. Dầu là tu tập thiền định hay tu tập tuệ quán cứ
luôn luôn nhớ rằng chưa chứng thánh th́ mọi nỗ lực lánh ác hành thiện
chỉ là nỗ lực mua vé thôi. Năy có nói rồi, mua dễ cách mấy hay mua khó
cách mấy cũng chỉ là cái vé, bước xuống tàu rồi là xong.
Tùy thuộc bản nguyện của ḿnh mà ḿnh có thiết tha làm
thiện lánh ác hay không.
Tùy thuộc bản nguyện của ḿnh mà kiểu tu tập không giống
nhau.
Chính v́ kiểu tu tập không giống nhau cho nên ngày chứng
thánh chúng ta cũng chứng thánh trong một điều kiện hoàn cảnh môi trường
không giống nhau. Chứng thánh được là tốt rồi, nhưng có điều, có điều
kiện vẫn tốt hơn thưa quí vị. Có người sanh ra thông minh bằng trời
nhưng ốm đau dặt dẹo. Có người thông minh bằng trời nhưng cực nghèo. Có
người giàu nứt đố đổ vách nhưng cái đầu chậm quá. Cứ như vậy được này
thiếu kia làm sao tu. Cái đầu chậm quá làm sao tu, đói rách tả tơi cũng
khó tu. Đồng ư người xuất gia không sở hữu tài sản, nhưng giữa hai vị tỳ
kheo, người có phước vật chất là thấy khác. Tự nhiên nó khiến, vị này
không có t́m kiếm, nhưng tự nhiên nghiệp đẩy đi đến chỗ nào đó được sinh
hoạt thoải mái vật chất, hoặc cứ ở yên một chỗ nhưng tự nhiên có kẻ t́m
tới để hộ tŕ hỗ trợ. C̣n người thiếu phước vật chất rồi th́ tự nhiên nó
khiến cho ở cái chỗ thiếu thốn tùm lum, hoặc là ở chỗ ngon lành mà không
được sự ḍm ngó chăm sóc của người khác. Tôi thiếu cái phước đó, thiếu
một cách đặc biệt. Tôi xuất gia từ ngày mười chín tháng hai năm tám mươi
tới giờ mà tôi bị cái nghiệp ǵ ngộ lắm. Bên VN, khi Phật tử cúng dường
cái ǵ đó mà không đủ chia cho mấy ông sư th́ có hai cách giải quyết:
xài chung, ví dụ như gói trà, hộp sữa, xà bông. Có cái phải chia như dao
cạo râu, khăn mặt khăn tắm. Lúc đó phải bốc thăm. Tôi thường xuyên liên
tục mười lần tôi trật hết chín. Có người nói cái trán tôi đen, hăm tài,
xui lắm, c̣n có nốt ruồi sát phụ sát cha nữa. Tôi nghèo từ hồi nhỏ, bây
giờ yuổi này đối với tôi khái niệm giàu nghèo không c̣n nữa, nhưng có
cái xui, người mà ghét tôi th́ chửi tôi không c̣n nước non nào, c̣n
người thương tôi th́ đi đồn, giờ ổng có tiếng rồi chắc ổng giàu. Cuối
cùng rồi tôi tiếp tục tôi nghèo nữa. Tôi nói ra không phải để bà con
thương bà con cho. Bao nhiêu thí chủ hứa cho tiền in sách, thế rồi rút.
Hứa cho tiền Kalama, rồi cũng rút. Cái nghiệp tôi xui đến mức mà lây qua
Kalama luôn. Nếu đổi ông khác th́ Kalama cất lên thành chùa tháp vàng
rồi. Mà tôi có lợi lộc ǵ đó đâu, tôi chỉ là founder thôi. Đâu có làm
trụ tŕ ở đó đâu. Người khác về làm giám quản ở đó chớ tôi ở châu Âu mà.
Đó là nói về phước vật chất. C̣n nói về sức khỏe, tiên thiên (sức khỏe
bẩm sinh từ trong bụng mẹ) của tôi tệ lắm. Tử vi nói tôi tướng tinh con
thỏ xương con gà. Nhút nhát, xương xẩu nhỏ xíu gầy yếu lắm. Ở tuổi này
năm tấc tôi không dám nhảy, sợ găy xương. Nhưng có cái may năm nay 50
tuổi tôi chỉ bị trục trặc một lần là đi mổ sạn thận thôi chứ không bị
như mấy bạn bè tôi. Nhiều ông mập ú mà bị mấy bịnh kỳ lắm: chảy máu cam,
cao máu, bị viêm xoang, bị bao tử triền miên. Một sư bạn lớn hơn tôi hai
tuổi bị táo bón từ 15, 17 cho tới bây giờ. Phải dùng tay móc là chuyện
b́nh thường. Biết nhau từ năm 80 tới giờ. Vị đó bây giờ hoàn tục rồi,
một lần đi vệ sinh là khổ. Sau này tôi về Mỹ có biết, có một gia tộc đó
hồi đó bị nghiệp bỏn xẻn hay sao mà táo bón nguyên cả ḍng luôn. Đối với
họ chuyện đi vệ sinh khó dữ lắm. Tôi may mắn không bị bệnh ǵ hết, chỉ
một lần đi mổ kidney stones sạn thận thôi. Tôi cầu từ đây tới ngày tôi
đi th́ đừng có bị nữa. Nó không chọt lỗ th́ nó cũng rạch đường. Có ba
cách: chọt lỗ, rạch đường, luồn ống. Lúc gây mê th́ không sao, tới lúc
lấy ra th́ thấy mười hai cái mặt trời nằm ngang.
Cho nên, tùy thuộc kiểu tu của ḿnh, tùy thuộc khuynh
hướng tâm lư, tiền nghiệp của ḿnh, ḿnh vận dụng linh động ra sao để có
cái nền tảng tâm thức như thế nào đó, rồi từ cái nền tảng tâm thức đó ta
tu tập theo đường hướng không giống ai, nặng cái này, coi nhẹ cái kia.
Chính v́ không giống nhau nên hành tŕnh tu chứng không giống nhau. Hành
tŕnh tu chứng không giống nhau th́ giây phút thành tựu quả chứng cũng
không giống nhau.
Có người sanh ra giỏi cực kỳ nhưng mà bịnh, có người giỏi
khỏe mà nghèo, có người giỏi giàu mà cái đầu chậm quá v.v... . Cứ như
thế thiếu một trong đó làm sao mà tu. Trong đời tôi, từ năm 80 đến giờ
tôi gặp được đủ hết. Có người thiếu cả ba, có người được hai trong ba,
có người được một trong ba, có người ngon lành cả ba. Được cả ba th́
sướng rồi. Nhưng những vị một trong ba hai trong ba th́ ngao ngán lắm.
Có vị bị suyễn, sau hoàn tục và qua đời rồi. Trời đất ơi, ở miền Đông
chùa nghèo, nhờ ổng mà tôi biết cái thuốc Cortidasmyl. Trên rừng làm ǵ
có thuốc, cho nên có bao nhiêu tiền bạc khi về gia đ́nh ổng mua một túi.
Khi lên cơn ổng ngồi chống cái tay thở nh́n như tượng nhân sư ở Ai Cập
vậy. Môi tím, mặt tái mét, con mắt thất thần c̣n tṛng trắng thôi mà thở
không được. Quơ tay kiếm thuốc nuốc cái ực lát sau mới thở lại b́nh
thường. Ông th́ táo bón, ông th́ viêm xoang ngồi gần nghe mùi. Có vị th́
sức khỏe tốt nhưng điều kiện vật chất th́ túng … huyền thoại luôn. Có vị
th́ cái đầu chậm. Nghe chỉ là ngồi nghe, vô lớp là ngủ. Vậy mà khi nghe
nói đi đào đất làm cỏ th́ tỉnh như sáo. C̣n vô lớp nh́n thầy nh́n bạn
nh́n bảng là con mắt sụp liền. Nói cách ǵ cũng không nhớ, đến nỗi coi
việc học là cực h́nh tra tấn. Trong khi đó có những người hiếu học, họ
coi việc học là diễm phúc là đặc quyền đặc lợi sung sướng. Có người nghe
nói tới học là mặt tái mét luôn, thà đi chăn trâu móc củ co củ súng chớ
nghe học là sợ lắm. V́ sao vậy? V́ tiền nghiệp, khuynh hướng tâm lư nó
dẫn đến sự sai biệt đó trong cuộc đời của mỗi người. Rồi đến lúc gặp
Phật pháp, tu học cũng vậy. Tất cả do bổn nguyện mà ra. Kinh nói. Kinh
Appadana Tam Tạng cuốn 32, nói rằng tùy sở thích của mỗi người. Sở thích
từ đâu nó ra? Xin thưa, từ nhiều nguồn: Do ḿnh cảm nhận cuộc đời này ra
sao mà nó h́nh thành chỗ ghét và chỗ thích không giống ai. Từ đó cái nhu
cầu của ḿnh không giống ai. Tới lúc gặp Phật th́ cái nguyện vọng không
giống nhau. Có người gặp Phật th́ họ chỉ mong giải thoát sanh tử. Có
người mong muốn trở thành nhân vật đệ nhất biệt hạnh nào đó (thần thông,
thiên nhăn, tŕ luật, thần thông, đầu đà…). Trong các biệt hạnh, nếu
phải lựa th́ tôi thích cái biệt hạnh nào nó mềm mềm chút. Như là đệ nhất
trí tuệ, đệ nhất thần thông, đệ nhất tài lộc, đệ nhất thiên nhăn chớ c̣n
có nhiều đệ nhất kỳ lắm, như đầu đà, phấn tảo… khổ lắm, nghe không khoái.
Nói vậy thôi, riêng tôi không xin đệ nhất ǵ hết, , chỉ xin gặp Phật
ḿnh đắc Tu-đà-hoàn là được rồi, đắc xong chết luôn cũng được. Oải quá
rồi. Không biết sắp chết hay sắp đắc mà càng lúc tôi càng thấm khổ sanh
tử, khổ già, khổ bệnh, muốn không được, thương phải xa, ghét phải gần.
Chưa kể khổ sa đọa. Như mấy con giun con trùn trong đất trong cống rănh
biết chừng nào mới lên hả trời. Rồi th́ mấy con vi sinh, yếm khí sống
chỗ thiếu oxy, hay như mấy con hàu bám trong đá, tôi nh́n mà ngán quá.
Chui vào trong đó biết chừng nào mới trở lên làm người. Một ngàn Phật ra
đời cũng chịu thua. Đâu khác ǵ gỗ đá. Chưa kể trong kinh kể có những
loài như loài yểu mệnh. Sáng sinh chiều chết. Có những loài vi sinh mắt
thường không thấy cứ sanh ra rồi chết, sanh rồi chết, không biết bao
nhiêu ngàn tỷ kiếp sống mù mịt tăm tối. Khi được làm người th́ phải bao
nhiêu lần sinh ly tử biệt, chốn giang đầu nhỏ lệ khóc đưa nhau. Thương
người ta mà phải nh́n người ta ôm cầm sang thuyền khác. Thương người ta
mà phải nh́n người ta đau bệnh tai nạn trước mặt ḿnh mà ḿnh cứu không
được. Thương người ta mà ḿnh phải gạt lệ đi để họ ở lại… đủ thứ khổ
trong cuộc trầm luân khổ ải này.
Cho nên, tùy bổn nguyện của ḿnh, nếu c̣n muốn nấn ná nắm
níu th́ ok cứ quẩn quanh ít lâu, c̣n sợ quá t́m cách đi cho mau lẹ. Chỉ
có pháp môn Tứ Niệm Xứ, phải chánh niệm. Nhưng phải học giáo lư. Sống
chết ǵ cũng phải học giáo lư rồi sống chánh niệm. Từ từ một ngày hai
ngày, một tuần hai tuần, một tháng hai tháng… sẽ có một ngày chánh niệm
mạnh th́ trí tuệ phân tích nó sẽ trào ra. “Trí phân tích” ấy nói đơn
giản là “hiểu ra”. Chỉ sống chánh niệm cộng với kiến thức giáo lư. Đừng
quán chiếu danh sắc ǵ mệt lắm. Đang đi biết đi, đang rửa chén biết rơ
đang rửa chén. Lúc đó có một tâm trạng nào lướt qua th́ biết đây là tâm
tham, đây là tâm sân… Khi không có ǵ nữa quay trở lại với sinh hoạt
chính của ḿnh: đang đi, đang mở cửa, đang găi, đang đánh răng… Lúc nào
ngồi được th́ ngồi. Xếp cái chân vô biết rơ ḿnh đang ngồi. Rồi theo dơi
hơi thở. Thở ra biết là thở ra, thở vào biết là thở vào. Chỉ quan sát
chứ không điều khiển, không can thiệp. Để cho hơi thở tự nhiên đi ra hết
mức, đi ra hết mức th́ nó đi vào, đi vào hết mức th́ đi ra. Chỉ thuần
túy quan sát một cách khách quan, trung thực. Có như vậy th́ mới có cơ
hội thấy ra sự có mặt của ḿnh khổ trong từng phút. Vấn đề là hên xui.
Nếu bổn nguyện của anh tệ quá th́ anh nghe cái pháp môn này anh nản,
chẳng thấy có ǵ thú vị. Nhưng nếu anh có duyên lành ba-la-mật th́ anh
thấy rằng không có một đời sống nào hay hơn đời sống của một hành giả Tứ
Niệm Xứ: làm ǵ biết nấy. Trong kinh ghi rất rơ vị A-la-hán giống hệt
thiền sinh ở điểm là chánh niệm liên tục, làm ǵ biết nấy. Khi các ngài
nhập thiền quả Phala samāpatti an trú trong niềm an hưởng quả vị
niết-bàn th́ không nói, b́nh thường th́ các ngài chỉ sống chánh niệm làm
ǵ biết nấy luôn luôn và luôn luôn. Ngài đâu c̣n phiền năo nào để trừ.
Ngài không phải cố gắng chánh niệm, mà lúc đó chánh niệm là đời sống duy
nhất ngài không thể sống khác.
Chánh niệm có những điều đặc biệt: Buổi đầu th́ nó là cái
ǵ đó ḿnh phải nỗ lực cố gắng mới có. Bước hai, lâu dần nó trở thành
vốn sống tự nhiên, ḿnh chánh niệm một cách tự nhiên và an lạc với nó.
Bước ba, bước quan trọng, nó trở thành nền tảng để trí tuệ làm việc.
Ngày xưa đi biết là đi, bây giờ đang đi ḿnh biết tâm sân đang có mặt,
ḷng ganh tị đang có mặt, ḷng sợ hăi đang có mặt, ḷng bủn xỉn đang có
mặt… chính xác đến như vậy. Khi anh biết như vậy th́ tự nhiên anh hiểu
thêm được những chuyện khác: Tất cả những cái này đều là khổ. Bất cứ
niềm đam mê nào dầu là thích giữ lại hay muốn thoát ra khỏi cảm giác này
đều là tham, là tập đế. Muốn hết khổ th́ đừng thích trong khổ đế nữa. Ba
nhận thức này cộng lại chính là con đường thoát khổ. Lúc đó, cái hiểu
này không phải là do ông thầy nói hay do ḿnh đọc trong sách, mà nó
chính là do tự thân ḿnh bật ra hiểu. Cái hiểu đó không bằng trí tuệ
phàm phu mà là bằng trí tuệ thánh nhân. Nếu đó là trí tuệ Tu-đà-hoàn th́
lúc đó ḿnh đă là vị Sơ quả. Vượt qua khỏi giai đoạn Sơ quả, chứng Tam,
Tứ quả là chuyện của ngày sau.
Ở đây không có cái ǵ gọi là sát trừ phiền năo mà là sự
thay thế. Hồi đó giờ nh́n cái đó ḿnh thấy nó hay, ngon, dở, đẹp, xấu…
Ḿnh nh́n nó để ḿnh thấy thích hay là ghét. Nhưng bây giờ ḿnh thấy nó
là cái ǵ đó đang sanh diệt. Hồi đó giờ qua cách nh́n của ḿnh ḿnh thấy
đây là người thân, đây là kẻ thù, đây là thơm, đây là thối, đây là cái
ḿnh thích đây là cái ḿnh ghét… Nhưng lúc chứng quả Tu-đà-hoàn th́ vị
ấy thấy rơ ràng đây là năm uẩn, không phải là cái ǵ đó gọi là tôi hay
của tôi, mà đơn giản chỉ là pháp thôi. Pháp hiện hữu, Pháp vận hành,
không hề có nam nữ già trẻ đẹp xấu. Vị ấy thấy rằng mọi thứ chỉ là những
hiện tượng tâm sinh lư tùy thuộc vào các điều kiện mà chớp tắt sinh diệt
chớp tắt sinh diệt. Chỉ với cái thấy đó vị ấy mới buông được cái thương
thích, cái ghét sợ. Không sống chánh niệm th́ làm ǵ có cơ hội để thấy
rằng ḿnh chỉ là chớp tắt. Chưa biết đạo ḿnh thấy ḿnh là một đường
thẳng, đường thẳng ấy có chiều dài 50 năm, 70 năm thời gian. Biết đạo
rồi ḿnh thấy đời sống của ḿnh là sự ráp nối của những giây phút thiện
và bất thiện, buồn và vui, nhân lành quả lành nhân ác quả ác. Nhưng rốt
ráo th́ ḿnh sẽ thấy ḿnh không c̣n là những cái đốm nữa mà là những cái
chấm. Muốn chứng thánh là phải tới mức độ thấy đó chỉ là những dấu chấm
cộng lại làm nên bức tranh có cái tên gọi là nam, nữ, đẹp xấu, già trẻ,
khỏe bịnh, sang hèn, giàu nghèo, giỏi dốt.
Để thực hiện được cái này th́ chúng ta phải quay lại bổn
nguyện trên.
1) Đời đời gặp minh sư thiện hữu.
Minh sư có ba trường hợp:
- người dạy ḿnh điều lành nhưng dù bản thân họ không
lành.
- họ là người lành nhưng chỉ có thể dạy bằng thân giáo
- họ làm được điều họ nói
Thiện hữu là người trang lứa có thể chia sẻ với ḿnh cái
họ hiểu, cái họ có, cái họ đă làm được, đă chứng được.
2) Đời đời sinh ra có điều kiện để làm công đức
Khi cần tu thiền là có điều kiện; cần bố thí là có điều
kiện. Dù điều kiện của ḿnh không bằng người ta, nhưng mà ḿnh đủ điều
kiện để làm điều đó là được rồi. Nhiều người giàu nứt vách nhưng kêu họ
đi qua Miến tu hai tuần họ không có điều kiện. Trong số những Phật tử
tôi quen có không ít người như vậy. Họ có thể tài trợ cho chục hành giả,
nhưng bản thân họ không đi được. Do đó phải nguyện. Cần học đạo là bèn
có thầy bạn ngon lành trường lớp hẳn hoi. Cần giữ giới là bèn có người
hộ tŕ, hỗ trợ. Đừng có nói giữ giới không cần người hộ tŕ, hỗ trợ. Có
hai ông sư, một ông phát nguyện không giữ tiền, không giữ y dư, thuốc
men không cần giữ, ông thứ hai cũng vậy. Nhưng ông A có phước là lúc nào
cũng có người dơi theo từng bước chân, cần là có người hộ tŕ hỗ trợ,
nên chuyện giữ giới suôn sẻ lắm. Vị kia th́ thiếu triền miên, cuối cùng
khi thiếu quá th́ cái giới trở thành gánh nặng. Giữ giới mà có điều kiện
vật chất th́ giữ giới dễ hơn. Nghèo quá cũng khó giữ giới lắm. Ở nhà quê
cũng phải bắt cá bắt tép, sống với ruồi muỗi kiến gián chuột bọ. Nếu có
tiền th́ đâu có cọ chạm ma sát với những chuyện đó. Cái ǵ cũng cần có
điều kiện hết. Điều kiện làm thiện là nhiều thứ lắm: sức khỏe, vật chất,
trí óc phải ok.
Phải nguyện xin cho con khi cần bố thí, giữ giới, nghe
pháp là có ngay điều kiện. Dầu đang khổ nghèo nhưng cần phải có liền.
3) Đời đời kiếp kiếp xin cho con gặp được đối tượng để
kính bái, tôn thờ. Một cư sĩ có thể là minh sư cho ḿnh được, nhưng một
đối tượng để ḿnh cúng bái phải là chư tăng. Gặp các ngài thạc đức thạc
học như ngài Hộ Pháp đâu phải dễ. Không phải có tiền là gặp ai cũng được,
muốn gơ cửa ai cũng được. Sai bét. Thiếu phước gặp cao nhân tự nhiên
ḿnh thiếu thông tin. Tới lúc ḿnh biết th́ họ tịch rồi. Biết bao nhiêu
người đến lúc biết được Đức Thế Tôn như thế nào th́ Ngài đă về Kusinara
rồi. Không đủ duyên th́ không gặp được đâu. Và c̣n cái năo trạng của
ḿnh nữa, năo trạng đất sét th́ khi gặp chỉ biết cúng dường bữa ăn, chai
dầu gió. Trong khi gặp cao nhân hiền thánh th́ lẽ ra ḿnh phải biết lắng
nghe, biết hành tŕ, biết quan sát, biết học hỏi, biết noi gương, đằng
này không. Ngài Hộ Pháp giỏi, ngài tu hay nhưng nếu ḿnh không có cái
đầu th́ gặp cũng như không. Nếu như có phước, gặp ngài Hộ Pháp. ngài
Tịnh Giác, Ngài Pa-Auk, ngài Ajahn Chah, ngài Ledi, bà Achan Neb th́
ḿnh hỏi và học đă luôn, hỏi đă luôn. C̣n nếu như không có tần số, pw
của các ngài th́ gặp Phật cũng bằng không. Phật trí vô biên, Phật lực vô
cùng, Phật tâm vô lượng nhưng không thể độ người vô duyên. V́ sao lại vô
duyên? Từ bổn nguyện mà ra!
Bây giờ bà con muốn cầu giải thoát th́ chuyện đầu tiên là
học giáo lư căn bản và sống chánh niệm. Chỉ hai cái này th́ lư tưởng
giải thoát mới mạnh. Mạnh là v́ khi học giáo lư th́ mới thấy được hiện
hữu là khổ và không muốn luân hồi nữa. Không học giáo lư, không sống
chánh niệm th́ có nguyện cũng như vẹt sáo nhồng cưỡng, yếu lắm, v́ chưa
thực sự ngán sợ luân hồi.
Chúng sanh có 3 hạng cầu giải thoát:
-Hạng hạ căn thấy khổ quá ngán quá nên mới cầu giải thoát
(Hạng này chán khổ-khổ)
-Hạng trung căn thấy cái vui mong manh, cái đẹp cái ḿnh
thích quá mong manh bèn cầu giải thoát. Không muốn chơi tṛ chơi trẻ
con đó nữa (Hạng này sợ hoại-khổ)
-Bậc thượng căn là thấy được sự vô nghĩa vô ích vô vị vô
duyên của hiện hữu nên họ cầu giải thoát.
(C̣n hạng không thuộc vào ba hạng trên “tôi là ai mà yêu
quá đời này” th́ tào lao không tính. Họ lọt xuống địa ngục ba ngàn lần
vẫn muốn luân hồi.)
Bậc thượng căn chán cái hành-khổ. Không liên hệ ǵ cảm
xúc, mà v́ họ thấy bản chất bất toàn bất trắc vô duyên tẻ nhạt nên chán
cái hành-khổ. Họ thấy mọi thứ ở đời do duyên mà có, có rồi lại mất. Có
để làm ǵ? Có để mà mất chứ không có cái ư nghĩa ǵ hết. Các nhà hoạt
động chính trị họ hứa họ sẽ đưa ra một cơ chế, đường lối biến đất nước
thành phú cường, thế giới này thành một thiên đường tại thế… họ hứa tùm
lum nhưng đó là cách nghĩ thế gian chứ trong kinh Đức Phật dạy rất rơ:
Có ở đâu trong cơi Dục mà sướng bằng các cảnh trời; có ở đâu trong Tam
giới mà ngon lành bằng các cơi Tịnh Cư của thánh A-na-hàm; có tầng thiền
nào hơn được tầng Phi-tưởng-phi-phi-tưởng. Vậy mà chính Ngài xác nhận,
các hành là vô thường, có rồi phải mất. Một bài kinh chư tăng hay thường
đọc trong đám tang hay lắm:
Aniccā vata saṅkhārā (All things are impermanent)
uppāda-vaya-dhammino, (They arise and pass away)
uppajjitvā nirujjhanti (Having arisen they come to an
end)
tesam vūpasamo sukho (Their coming to peace is bliss)
Các hành là vô thường. Mọi hiện hữu ở đời này tất thảy
đều vô thường. Uppāda-vaya-dhammino, bởi v́ bản chất các hành sanh diệt,
có rồi mất. Uppajjitvā nirujjhanti, sau khi xuất hiện th́ bèn biến mất.
Tesam vūpasamo sukho, câu này mới cực hay. Tesam tiếng Mỹ là ‘their’ (số
nhiều), nghĩa là ngày nào cái sanh cái diệt đó mà mất đi th́ cái đó mới
thật sự là ‘vūpasamo sukho’, sự biến mất của cái sanh và diệt đó mới
chính là sự an lạc thật sự. Sự an lạc này không nói về cảm giác cảm xúc,
mà nói về bản chất -- không c̣n thích ghét sướng khổ nữa. Đó mới là an
lạc.
Mọi hiện hữu ở đời đều là vô thường.
Bởi v́ bản chất của nó chỉ là sanh diệt mà thôi.
Có rồi để mất.
Không c̣n sanh diệt nữa th́ mới thật sự là an lạc.
Người thiếu duyên vô phước th́ sanh ra vào cái thời không
được nghe pháp, không chịu nghe, không nghe được đúng cái chỉnh sửa được
cái đầu của ḿnh, hoặc nghe giáo pháp cao siêu thâm hậu mà không tự ḿnh
chỉnh sửa được. Tôi giảng cho bà con cũng như bắn đạn chài, trúng ai th́
trúng. Không phải tôi huệ căn, mà tôi làm thầy chùa quá lâu rồi. Đời tôi
khổ quá nên tôi thấm. Quí vị có thể không khổ bằng tôi, hoặc là có khổ
nhưng lo nghĩ chuyện khác. Tôi nhắc lại, phải học giáo lư, sống chánh
niệm, để làm một việc thôi: thấy cái thân này là khổ, là gánh nặng, có
để mà mất. Tất cả những ǵ quí vị yêu nhất thích nhất trên đời này có
rồi cũng có để mà mất. Mất theo hai cách: ḿnh bỏ nó, nó bỏ ḿnh. Nó
không c̣n nữa hoặc là nó biến dạng thành ra thứ khác không c̣n như ḿnh
mong đợi đến nỗi ḿnh chán nó không c̣n muốn sở hữu luôn. Áo quần, giày
dép … lúc hàng hiệu lúc mới mua th́ nâng niu, sau một tuần là thấy gớm
rồi, đế giày th́ dơ, vớ th́ bốc mùi trong đó. Phải liên tục sống trong
nền tảng nhận thức rằng tất cả những ǵ ḿnh yêu thích đều sẽ có rồi mất.
Với nền tảng nhận thức ấy th́ buổi đầu thấy rất là bi quan tiêu cực. Mới
biết đạo mà nghĩ đến cái chết, nghĩ đến cái vô ngă vô thường, sớm muộn
ǵ ḿnh cũng bỏ nó mà đi, nghĩ đến bất tịnh hư hao bất mát th́ nản lắm;
nhưng nếu liên tục sống trong nhận thức như vậy của hành giả tuệ quán
th́ sẽ có một ngày vẫn tiếp tục thấy như vậy nhưng không phải là bi quan
nữa mà sự an lạc. Cái an lạc ở đây nghĩa là không c̣n nặng ḷng về nó
nữa. An lạc của người tu không phải mát lạnh nổi da gà, muốn bay bổng…
Mà an lạc là có một ngày anh thấy rằng tất cả cái đắng chỉ tồn tại không
quá một sát-na, tất cả cái ngọt không tồn tại quá một sát-na. Chẳng qua
là nhiều cái đắng nó tiếp nối nhau kéo dài một ngày hai ngày mà ḿnh gọi
tên nó là nỗi khổ là niềm đau là cơn trầm uất là nỗi ám ảnh. Thật ra
tất cả những cái đó chỉ là chuỗi tiếp nối của vô số sát-na tâm lư. Một
ngày nào đó quí vị thấy ḿnh chỉ là một nắm cát, chỉ là một túi hạt é
hạt chia mà thôi. Ḿnh thấy rằng ḿnh chỉ là chùm ánh sáng chớp tắt chớp
tắt xanh vàng đỏ tím nhưng hiện hữu trong từng giây đồng hồ. Phải thấy
như vậy. Thấy không phải do được tuyên truyền nhồi sọ rỉ tai tẩy năo mà
chính ḿnh thấy như vậy. Chính cái thân này lúc nóng lúc lạnh lúc khó
chịu lúc dễ chịu, lúc tê mỏi lúc thoải mái. C̣n cái tâm này lúc buồn lúc
vui lúc bực ḿnh lúc thanh thản. Phải liên tục thấy rằng nó là đồ giả.
Trừ bất đắc kỳ tử, trừ chết hôn mê, c̣n nếu tỉnh táo ḿnh thấy cái chết
nó chỉ là cái sự rời ră của nắm cát, của một đống bọt nước mà thôi. Lúc
đó không tiếc nuối, không sợ hăi. Phải đến cảnh giới đó!
Có chuyện đặc biệt thế này, anh càng có nhiều cái anh
thích càng nhiều người để anh thương th́ anh càng nhiều cơ hội để khổ v́
tiếc nuối sợ hăi. Sợ nó ra đi bỏ lại ḿnh, sợ ḿnh ra đi bỏ lại nó. Có
một câu thần chú mời quí vị xăm: Chỉ có buông
bỏ mới sống an lạc. Chỉ có buông bỏ mới chết thanh thản. Nếu tự xét thấy
ḿnh không có khả năng buông bỏ th́ ngay bây giờ phải hạn chế sở hữu
những thứ khó buông bỏ.
Trong đây chắc tầm U60, dù quí vị là học tṛ của cao tăng
nào th́ cũng gần chết hết rồi. Nhà, xe của quí vị sắp sang tên cho người
khác rồi. Quí vị bắt buộc phải thuộc ḷng câu thần chú này. Phải niệm và
canh cánh bên ḷng câu thần chú ấy.
Hôm nay quí vị không thấy thấm, nhưng một ngày nào đó sẽ
thấy câu này giúp ích cho ḿnh nhiều lắm. Tôi thiết tha đề nghị quí vị
nên ghi nhớ, bỏ qua uổng lắm. Bởi v́ cả đời học giáo lư nhiều khi chỉ
chốt lại trong vài câu ‘tâm ấn’ mà thôi. Nhà xe sang tên được th́ sang
tên. Bớt mua sắm sở hữu. Bớt đem vào, nên đem ra.
Cái rốt ráo nhất trong đạo Phật dành cho phàm phu đó
chính là đời sống của một hành giả Tứ Niệm Xứ. Đó là giai đoạn sau cùng:
giai đoạn Tuệ học trong Tam học. Trong chặng cuối này, tám phần mười
đụng đâu dính đó. Tu là tu tâm chứ không phải tu tướng, tuy nhiên phải
để ư thân xác của ḿnh. Đừng ham ngồi lâu, không tốt cho sức khỏe. Cái
quan trọng không phải là ngồi bao lâu mà là khả năng chánh niệm có bền
bỉ hay không. Một ngày mà quí vị chánh niệm được 16 tiếng tư thế sinh
hoạt lúc đi lúc đứng lúc nằm lúc chia đều một cách hợp lư và khoa học
th́ quư hơn là ngồi một lèo 10 tiếng mà chánh niệm chưa đủ 10 tiếng. Hơn
nữa lúc ra khỏi 10 tiếng đó th́ lăng xăng. Đừng so b́ với thánh nhân.
Thánh nhân nhập định 7 ngày là chuyện của thánh, người ta là thánh nếu
có v́ vậy mà bịnh th́ cũng là thánh, có chết cũng ngon hơn ḿnh cả tỷ
lần. Đừng ham ngồi lâu. Quan trọng là pháp môn nào phù hợp với ḿnh,
cũng đừng thần tượng “thầy tôi” nổi tiếng. Trước hết phải mở chánh kinh
ra coi, ḿnh tu theo chánh kinh được hay không. Nếu thấy ḿnh tu theo
được chánh kinh th́ không cần phải thầy. V́ tất cả các thầy đều trao
truyền cho ḿnh kinh nghiệm cá nhân của họ, mà kinh nghiệm cá nhân th́
luôn luôn có mang những dấu vết đặc thù, kèm theo những sở trường sở
đoản của họ lồng ghép trong đó. Ḿnh mê thầy đó quá, mê đường lối tiếng
tăm của thầy đó quá, bèn cơng nguyên cục riêng tư đặc thù ấy của ổng về
làm kỹ thuật tu chứng, trong khi nó không thích hợp mới đau chứ. Hăy nhớ
ḿnh không phải là con chuột bạch. Hăy mở Kinh Tứ Niệm Xứ của Trường Bộ
Trung Bộ xem có hiểu hay không, nếu không có hiểu th́ kiếm người ḿnh
tin cậy mà hỏi. Nhưng theo tôi là nên hạn chế đọc sách thiền. Tôi dịch
bộ Kinh Nghiệm Tuệ Quán để cho cho bà con tham khảo, chớ tôi tuyệt đối
không mong bà con lấy bộ sách đó làm sách gối đầu giường. Bởi v́, với
khoảng 20 tác giả th́ ḿnh thấy đă khang khác nhau rồi, nếu tôi dịch
1000 tác giả thiền sư th́ quí vị có nước điên luôn. Lắm thầy th́ nhiều
ma. Quí vị đọc tham khảo thôi. Để bổ sung vào cái tủ sách thiền học của
VN vốn dĩ chưa được phong phú cho lắm, cho nên tôi phải làm cái chuyện
đó chứ thực bụng không muốn, đó là giới thiệu cho bà con một số “kinh
nghiệm vui vui” của các vị thiền sư. Chớ đừng xem những kinh nghiệm
trong đó là toàn bộ là tất cả của các vị thiền sư đó. Tôi có dịp tiếp
xúc với một vài người, ví dụ tôi từng hầu chuyện ḥa thượng Viên Minh,
tôi từng gặp cụ Bùi Giáng lúc đó tôi ở kê bên chùa Dược Sư. Trước 10 giờ
cụ tỉnh táo lắm, khi nói chuyện ḿnh thấy cụ không giống như những ǵ cụ
viết. Bùi Giáng lúc say không giống Bùi Giáng lúc tỉnh. Bùi Giáng lúc
nói chuyện không giống Bùi Giáng lúc Bùi Giáng viết. Tôi cũng có gặp cụ
Sơn Nam ngoài đời, phải nói là cụ nói chuyện super chơn chất luôn, có
xen lẫn một hai tiếng chửi thề nhẹ nữa. Không có ai biết rằng cụ là
người đă viết Hương Rừng Cà Mau. Hơn thế nữa, phải nói cụ Sơn Nam là một
thi sĩ thuộc hàng độc đáo của VN, khi mà ngôn từ đời thường của cụ không
hề giống ngôn phong của cụ khi cụ làm thơ. Cụ là một thi sĩ có thể là
gần như duy nhất của VN khi người ta chỉ căn cứ vào một bài thơ của cụ.
Một bài thơ mà cụ không muốn gọi đó là thơ mới ghê chớ. Chối từ phủ nhận
đứa con của ḿnh không muốn người ta gọi tên. Đó là lời tựa cho quyển
Hương Rừng Cà Mau.
Tôi mê bài đó như thánh kinh. Tại sao tôi đem cụ Bùi
Giáng cụ Sơn Nam ra tôi nói? Bởi v́ bản thân họ lúc này lúc khác, đừng
coi sách của Bùi Giáng là toàn bộ con người của Bùi Giáng. Đừng nghe ông
Sơn Nam nói chuyện mà phán rằng đó là toàn bộ con người của cụ Sơn Nam.
Sai! Phải đọc cụ Sơn Nam, phải gặp cụ Sơn Nam, nếu cần phải sống gần cụ
Sơn Nam. Sống gần cũng phải c̣n tùy thuộc ổng có coi ḿnh là người thân,
là học tṛ, là bạn vong niên hay chỉ coi ḿnh là kẻ qua đường là hàng
xóm, khi đó lại là khác nữa. Các vị thiền sư cũng y chang như vậy. Những
ǵ các ngài giảng ra được người ta ghi âm chép xuống, có người dịch Việt
ra. Quí vị đọc vô lại coi đó là cẩm nang tu chứng là khuôn vàng thước
ngọc, là kỹ thuật hành tŕ là chết. Ḿnh không phủ nhận giá trị của
những cuốn sách đó. Dừng lại mức tham khảo th́ tốt, xa hơn th́ nguy.
Cách nấu một nồi canh chua, ḿnh cũng nên dừng lại ở mức tham khảo thôi,
v́ dân miền tây nấu khác dân Sài G̣n. V́ Sài G̣n là chỗ họp mặt, chỗ
giao lưu của các ḍng văn hóa ẩm thực từ muôn phương đổ về. Canh chua
của Sài G̣n ngọt ngay, me th́ ít nhưng họ bỏ cà chua, khóm, nấm, đường.
Không chua xé mây th́ không phải canh chua miền tây. Canh chua Đà Nẵng
th́ hầu hết nấu bằng cà, có nơi không xài rau om th́ xài rau cần. Nếu
ḿnh coi canh chua Đà Nẵng là khuôn vàng thước ngọc th́ mai này vô trong
nam ăn canh chua chịu nổi không. Ăn ở SG rồi về miền Tây thấy họ nấu
ḿnh nói họ nấu trật hay sao.
Chỉ nhớ rằng, Đức Phật dạy canh chua chỉ một vài nguyên
liệu đơn giản thôi: thứ làm chua, rau mùi, phụ liệu. Thứ làm chua th́ có
me, mẻ, giấm, chanh, lá giang… Rau mùi th́ có ng̣ gai, tần dày lá, ng̣
om. Phụ liệu th́ gồm những thứ bà con thích ăn chay th́ nấm, ăn mặn th́
thịt cá. Phụ liệu là tùy chọn thôi. Trong Tứ Niệm Xứ của Trường Bộ và
Trung Bộ, Ngài chỉ nói vắn tắt ba thứ rau mùi, gia vị làm chua và phụ
liệu căn bản thôi. Nhưng qua đến các ngài thiền sư th́ thêm vô đậu bắp,
c̣n giải thích thêm đậu bắp như thế nào, giá ốm hay giá mập, nấm nở hay
nấp búp, tàu hủ sống hay tàu hủ chiên… Nói chung qua đến thiền sư th́
kinh nghiệm nấu chanh chua nó lên đến 100 trang giấy cahier luôn. Đức
Phật th́ chỉ nói đơn giản thôi: gia vị làm chua, rau mùi và nguyên liệu
tùy chọn, hết. Người mê canh chua Đà Nẵng th́ cắm đầu vô canh chua Đà
Nẵng họ coi đó là vũ trụ là nguyên lư, là con đường duy nhất giác ngộ
giải thoát. Ra Huế th́ c̣n chết nữa, không cay không phải là Huế. Bịnh
trĩ mà ăn đồ Huế là chết luôn. Cho nên ḿnh phải nhớ cái căn cơ thể
trạng của ḿnh coi hợp với cái ǵ. Đừng cắm đầu thờ phụng một thứ. Quan
trọng là phải quay về nguồn gốc nơi Đức Phật cái đă.
Giảng xong chữ Nguyện rồi. Kỳ sau tùy duyên tôi thích cái
ǵ th́ tôi giảng cái đó.
