|
|
|
|
|
Về nguồn Toại Khanh
Từ trước tuổi hai mươi, tôi đă có dịp đọc về Thập Lực của chư Phật, trong đó có nói về khả năng thấu đáo những sai biệt (nānā) trong tâm thức muôn loài mà vị Phật nào cũng phải có. Nói thiệt, hồi ấy tôi hiểu chữ sai biệt đó theo cách tưởng tượng hơn là thấm thía. Cứ hiểu đại khái trong muôn loài chúng sinh có kẻ tu nhiều, người tu ít hay nhanh chậm, nóng nguội khác nhau. Thế thôi. Rồi theo thời gian, có thêm chút tuổi đời, tôi nhớ lại trang kinh xưa với những suy diễn thiệt lạ lùng. Những khi nghe đài xem báo hay tận mắt chứng kiến bao thứ thiên hạ sự, th́ ḷng không dưng nghe như có ai đang đọc lại cho nghe những lời kinh ngày cũ. Vẫn c̣n đấy thôi, luôn nằm ở đó, không mất đi đâu. Đi nhiều, thấy nhiều, biết nhiều hơn, chỉ để thấy bên cơi nhân gian bao giờ cũng c̣n đó ánh mắt nồng nàn sâu thẳm của một pho Phật tượng rêu phong. Câu chuyện nhỏ tôi viết ra đây thực ra đă được nói đến mơ hồ trong một bài viết trước, nhưng ở mỗi tâm cảnh, cách nói có thể dẫn về một phương trời khác. Tôi đang ở trên đường mà viết bài này, nên trí nhớ lại tha hồ dạt xô về những nơi chốn chưa thuộc về ḿnh… Miễn là qua đó, tôi lại có dịp nghĩ nhiều về hai chữ Sai Biệt trong trang kinh đă xem ngày cũ, và bỗng dưng tôi muốn gọi những ḍng chữ này là một cuộc về nguồn để ghé lại những bến bờ sai biệt của nhân sinh. Một dân tộc Trung Hoa rối rắm về chính trị và chằng chịt về lịch sử đă tạo nên một thứ văn hóa mới nh́n qua đă thấy choáng ngợp: Cầu kỳ và chi tiết trong mọi lănh vực thi văn, thêu thùa, gốm sứ, điêu khắc, kiến trúc. May mà đám Hồng Vệ Binh trong thời Cách Mạng Văn Hóa đă tàn phá một phần lớn, nay sang Tàu ngó sơ những thứ c̣n sót lại hoặc mới vừa phục chế, mà ta c̣n thấy kinh hồn. Nói chi nếu mọi thứ đều c̣n nguyên vẹn cả. Chẳng hiểu sao, tôi cứ trộm cho đó là những kết tinh phải có từ một thứ, tạm gọi là tâm thức Hoa Hạ, với những nét tiêu biểu là đa cảm nhưng tàn nhẫn, nhút nhát nhưng trí trá, ham chơi nhưng sáng tạo, tài hoa. Một con người có đủ những cái nết đó th́ coi như khó tin nổi; từ đó, cái máu Tàu xem chừng cũng đa đoan khó lường lắm thay! Nh́n sang mấy xứ Hồi giáo, người ta lại thấy ra một kiểu dáng văn hóa khác: Cũng cầu kỳ tỉ mỉ, nhưng luôn gói gọn trong một vài khuôn mẫu rất căn bản và nghiêm túc. Thánh đường Hồi giáo th́ gần như chỉ có một kiểu củ hành, củ tỏi ǵ đó và luôn cao vọi, âm u, kín khuất. Tôi ngờ rằng những thứ đó đều đă đi ra từ một tâm thức thuần tín, kiệm ước và kỷ luật đến tàn bạo của tín ngưỡng Hồi giáo. Tôi lại nhớ về những người Châu Phi ở Lục Địa Đen, nơi sở hữu phần lớn những thứ khoáng sản quư hiếm bậc nhất hành tinh. Vùng đất cằn cỗi khắc nghiệt đó đă sinh ra những phận người như moi lên từ những quặng mỏ. Đen đúa, câm nín, dại khờ, chịu đựng và chờ bị người ta lợi dụng. Người Phi Châu cả đời vẫn chưa kịp có thời gian để nghĩ về ḿnh. Khung trời sinh quán của họ đă buộc họ phải thế. Họ sinh ra cho người khác, như những khoáng sản trong ḷng đất quê hương họ – cũng chỉ thuộc về những người đày đọa họ. Chưa hết đâu, những người Nam Mỹ hay Bắc Âu dường như cũng đều có riêng những nét đặc thù độc đáo – mà có lẽ, đều h́nh thành từ những điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu ở mỗi miền đất. Và xa xôi một chút, tôi theo kinh Phật mà ngờ rằng chính tâm t́nh rồi th́ hạnh nghiệp của từng nhóm người đă cùng đưa họ về lại với nhau như ở một điểm hẹn. Tôi thực ḷng rất muốn nói rằng, chỉ riêng cái tâm thức của mỗi cá nhân cũng đủ là động lực then chốt của mọi sai biệt… Rồi th́ người Việt ta nữa chứ. Tôi cũng là người Việt nên dĩ nhiên rất ngại phải nói về người ḿnh. Tán không khéo, đồng bào rủa cho mà chết. Chỉ có thể lén đứng ngoài lũy tre làng để ghi chép vụng trộm đôi điều vô tội vạ th́ may ra yên thân. Người xứ ḿnh chủ yếu sống nhờ đồng lúa và sông rạch, đại khái tâm thức cứ như luôn ẩm ướt để từ đó nhạc th́ buồn, thơ th́ sầu và người ḿnh h́nh như thường ngại đụng đến cái ǵ cần tới sự cứng rắn, kỷ luật. Một nền đất quá nhiều phù sa th́ rất kỵ những công tŕnh đồ sộ, bởi rơ ràng nó không đủ cứng. Mùa đông này có người quen rủ sang chơi nhà anh ở một nơi mà tôi rất muốn gọi là miền đất lạnh. Tôi nhận lời lên đường, chẳng phải do ham vui, mà chỉ v́ ngán nỗi quẩn chân, sợ ngồi lâu quá một nơi rồi suy tư rêu mốc. Đang là mùa đông nên h́nh như ở đâu cũng lạnh. Sau cả chục giờ bay mệt muốn tàn phế, tôi xuống một phi trường xa lạ để hiểu rằng ḿnh chỉ từ bỏ cái lạnh phương này để t́m về cái giá băng chốn khác mà thôi. Một chút hối hận cho cái gật đầu không toan tính. Tôi nh́n quanh những dăy phố lặng im trong chiều tối, những bóng người rảo bước, những hàng cây trơ trụi không tiếng động. Nh́n rồi lại nh́n, tôi chợt nghĩ ra một chuyện không thể nhịn cười. Tôi kể với anh Phật tử cái suy nghĩ đó. Nhịp sống xứ này sao mà lặng lẽ, nặng nề quá. Nó thích hợp cho những mẫu người lầm ĺ vô cảm, những thứ sản phẩm âm thầm như chăn đệm, vớ bông, áo ấm,… những thứ mới nh́n qua đă như nghe được một sự thinh lặng đến buồn ngủ. Có lẽ đó là lư do khiến người ta có dịp nghĩ nhiều về thời gian và người ta đă t́m mọi cách để lắng nghe, tính đếm từng bước chân của nó để làm nên những chiếc đồng hồ nổi tiếng thế giới. Đến tận lúc này, tôi càng có dịp để tin ḿnh đă nghĩ đúng, rằng mấy món tâm t́nh-hoàn cảnh-nếp sống đă nuôi dưỡng lẫn nhau. Và từ đó, nếu chiều nay có ai hỏi tôi về chuyện tu hành, tôi sẽ một mực thưa rằng tu hành là chuẩn bị một môi trường sống, và môi trường đó của ḿnh ngày mai hoàn toàn tương thích với đời sống nội tâm của ḿnh hôm nay. Cuộc tu hành từ đó là sự chuẩn bị cho những hành tŕnh, những nơi chốn tồn tại. Cho đến bao giờ KHÔNG C̉N CHỖ ĐI nữa th́ thôi. Ngày ấy cuộc chơi đă khép lại và ṿng tṛn luân hồi đă mở ra. Nguồn cao khi ấy đă cạn nước, con thác đă thôi luân lạc và người ta sẽ gọi những viên sỏi giữa ḷng suối khô kia là Xá-lợi!
Toại Khanh
|
