|
|
|
|
|
THIÊN LA ĐỊA VƠNG
Toại Khanh
Nhiều khi trong đời có những chuyện vớ vẩn mà cứ bắt ḿnh phải bận ḷng đến thê thiết mới lạ. Sáng nay tôi đọc báo thấy giới nhà giàu trong nước có người dám bỏ ra cả tỉ đồng, tức khoảng năm bảy chục ngàn Mỹ kim, để mua vài con cá kiểng loại quư hiếm về nuôi trong nhà cho vui. Ngó ảnh chụp mấy con cá đắt tiền đó, tôi chợt nghĩ đến một chuyện thiệt ngộ. Trong thiên nhiên làm ǵ có sẵn những loài động vật chỉ để nuôi trong nhà. Chắc chắn phải có những người đầu tiên nghĩ ra việc nuôi nhốt động vật nhằm vào mục đích ǵ đó, lâu ngày thiên hạ thấy hay th́ bắt chước theo. Có thể những thế hệ gia cầm, gia súc đầu tiên đă phải khổ sở lắm lắm mới có thể thích nghi với kiểu sống lồng chậu chuồng cũi, rồi theo thời gian, đám con cháu của chúng cũng quen thuộc và thậm chí e sợ kiểu sống hoang dă. Theo ḍng suy tưởng vớ vẩn về mấy con vật nuôi đó, tôi bất giác rùng ḿnh khi nghĩ đến thế giới loài người. H́nh như đâu chỉ chim cá mới bị nuôi nhốt, mà cả con người h́nh như cũng vậy, cũng đều qua hành tŕnh Trước Lạ Sau Quen ấy để mà trở thành những nô lệ. Chẳng hạn ở đâu trên hành tinh này lại không từng có những điền chủ, lănh chúa với bao nông nô và tá điền để họ đày đọa, bóc lột. Một chuyện nghe qua thấy khó tin lắm: Ai lại ngu ngốc ǵ đi làm tôi đ̣i cho người khác? Nhưng nguồn gốc của sự t́nh th́ h́nh như là thế này, đơn giản lắm thôi. Lúc đầu người này đóng vai kẻ tốt bụng để cưu mang người kia là kẻ cơ nhỡ. Tôi cho anh ăn mặc, nhà ở và việc làm, và anh làm việc cho tôi. Cứ sống trên đất của tôi, rồi trồng tỉa chăn nuôi, đến lúc thu họach th́ chia đôi, có điều là phần của anh luôn là con số lẻ. Chuyện đó đúng quá mà. Anh mang ơn tôi c̣n chưa kịp, nói ǵ là trách móc phàn nàn. Chuyện thảm ở chỗ là ở đời anh và tôi th́ ai cũng biết mối quan hệ nặng nề giữa chúng ta, nhưng qua vài thế hệ nữa, con cháu chúng ta sẽ mặc nhiên xóa bỏ cảm giác nặng nề đó. Con cháu của anh vừa lọt ḷng mẹ đă thấy con cháu của tôi ngồi trên đầu nó, tự nhiên và dễ hiểu như mây bay bên trên ngọn cây, như nước phải chảy xuống thấp và khói phải bốc lên cao. Vậy thôi. Quan hệ chủ tớ lúc này không chỉ nằm trong quan hệ xă hội nữa, nó c̣n là vấn đề tâm thức: Đứa con của người tá điền đă là nô lệ ngay từ đáy ḷng! Theo đó mà nói, có được mấy người trong nhân loại hôm nay lại chẳng đang là một con cá kiểng, một đứa bé nô lệ bẩm sinh. Ai trong chúng ta lại không đang phục lụy cúi đầu trước một thứ ǵ đó để sống: Bên cạnh việc thường xuyên chịu thua trước bản năng bất thiện của ḿnh, có người c̣n phải cúi đầu vô điều kiện trước những áp đặt của kẻ khác, trong đó có rất nhiều thứ quái gở và vô lư. Mọi suy tư và sinh hoạt của mỗi người thường y cứ trên một trong hai nền tảng đó. Từ ngày chào đời đă nghe tuyên truyền nhồi sọ, hết trường lớp th́ c̣n có bao thứ sách báo, TV và Radio. Người ta đă phải trưởng thành với bao thứ nhét đầy trong tai, trong óc, trong tim. May mắn nhét được thứ tốt lành th́ đó là hành trang sống đời, để mà chắp cánh lên mây. Xui xẻo gặp thứ khó ngửi th́ lập tức trở thành con cá lia-thia hay chim nhồng, chim két cho người ta giam cầm. Từ đạo đức, văn hóa, khoa học, đến tôn giáo, triết học, chính trị... đều hoàn toàn có thể là lồng chậu, chuồng cũi cho bất cứ ai e sợ niềm tự do trong thiên nhiên. Ông F. Nietzsche của Đức có câu này hay lắm: “Con người là cái ǵ đó cần được vượt qua!”. Ta sợ ǵ mà không thử xét lại điều ḿnh vẫn cho là đúng? Nhút nhát quá th́ cứ vào pḥng đóng cửa trùm mền rồi lén lút suy tư, hay vào rừng lên núi khoét lỗ chun xuống để nghiền ngẫm một lần thiệt đàng hoàng xem sao? Nếu đến cả chuyện đó cũng không dám làm th́ anh đúng là con cá kiểng của ai đó rồi. Tôi đau ḷng v́ anh, đau hơn cả một người con gái nh́n thấy gă người yêu của ḿnh cứ suốt ngày níu áo mẹ. Tôi là một người tin Phật, nhưng vẫn muốn mượn giọng Kinh Thánh để thưa rằng, phúc cho ai biết nghĩ trước khi tin, và đă tin rồi vẫn thường nghĩ lại. Tôi không hề hi vọng bất cứ đồng đạo nào của tôi chỉ tin Phật qua một cơ hội nào đó, rồi suốt đời không dám nghi hoặc. Một Phật giáo không có tra vấn th́ không thể là ánh sáng cho ai được, nhiều lắm chỉ là một lối ṃn. Dù đời hay đạo, hệ thống tư tưởng nào cấm người ta nghi ngờ th́ ai cũng có thể là người khai sinh ra cái quái thai đó cả. Điều khó khăn nhất của một ông tổ là dám công khai mời gọi mọi thử nghiệm, tra vấn. Người ta xưa nay không dám đứng lên đặt câu hỏi thường chỉ v́ hai nỗi sợ hăi: E ngại người khác và không dám nh́n thẳng vào chính ḿnh. Kẻ không biết ǵ nên bị phỉnh th́ đáng tội rồi. Cái đáng tiếc nhất là có người biết rơ mọi chuyện hoặc vẫn có ḷng ngờ nhưng v́ thiếu cả quyết nên tiếp tục theo đuổi đường cũ. Ở đời của họ vấn đề chưa nghiêm trọng bằng các thế hệ con cháu hay đệ tử kế thừa trung thành nếp nghĩ của họ. Lớp hậu tấn đó sẽ như những đứa con của người nô lệ, chấp nhận thờ phụng ai đó mà không cần t́m hiểu. Đến nước này th́ nói thiệt, tôi không biết họ khác biệt chim cá trong lồng chậu chỗ nào: Cũng măn nguyện với những ǵ hiện có, không muốn t́m hiểu ǵ ngoài ra, và tệ hại nhất là e sợ tự do. Từ đầu bài viết, tôi nhớ ḿnh chưa hề kêu gọi ai nổi loạn hay bất tuân, chỉ đề nghị một khả năng biết đặt những dấu hỏi một cách lễ phép và trách nhiệm, trách nhiệm với ḿnh và với đời. Anh hoàn toàn có thể làm việc này ngay khi đang rất mực khiêm tốn dễ thương trước ai đó. Điều tôi muốn làm trong bài viết này là nhắc đến hai thứ chuồng cũi hay lối ṃn trong đời: Do chính ḿnh huân tập thành nếp hoặc do ai đó áp đặt. Rơ ràng, lư tưởng cao nhất của đời sống là giữ lại cái hay và bỏ đi cái dở, nhưng để có thể làm được việc đó, trước hết anh phải biết nghi ngờ con đường dưới chân ḿnh. Hăy cẩn trọng trước cái ḿnh thương thích và điều ḿnh ghét sợ. Chính chúng đưa ta vào những chuồng cũi. Hăy biết nghi hoặc. Bởi nhiều lúc sự yên tâm quá sớm cũng dẫn đến chết người. Nếu ngay bây giờ có người hỏi tôi đă dựa vào cái ǵ mà bước đi trên đường đời hay nẻo đạo, trước hết tôi sẽ nhỏ nhẹ thưa rằng tôi là một người dốt (không phải cách nói vờ khiêm tốn), nên tôi chỉ có thể hiểu được một ít chuyện, trong đó có lời Phật. Nhờ hiểu ít nên dễ nhớ lâu, rồi lấy đó làm đèn rọi đường. Tôi chỉ hiểu và nhớ đại khái ba chuyện thôi. Trước hết, cái ǵ cũng vô thường nên phải cẩn thận trước khi cho cái ǵ là tuyệt đối. Chuyện đời luôn biến đổi, các nguyên tắc hay quy luật ǵ đó nhiều khi phải được xét lại. Điều thứ hai, tôi tin lư nhân quả (đời hay đạo đều có) nên tự thấy mỗi người trước sau phải chịu trách nhiệm về bất cứ điều ǵ ḿnh suy tư và thực hiện. Và đó cũng là cái cớ để đừng bao giờ cực đoan, v́ nếu điều ta nghĩ là chuyện bậy th́ lúc nào đó chính ḿnh sẽ lănh đủ. Điều cuối cùng, tôi thấy h́nh như khi sống thiếu tỉnh thức (không đủ trí tuệ và chánh niệm để biết ḿnh là ǵ và đang ra sao) th́ người ta dễ dàng mắc vào hai chuyện này: Sống đau khổ hơn và dễ làm ác hơn. Khi anh sống lệ thuộc mù quáng vào ai đó, anh sẽ khó ḷng tỉnh thức, bởi phần lớn tim óc của anh đă thuộc về người khác. Anh không thể điều động, vận dụng cái ǵ không thuộc về ḿnh. Anh chỉ có thể sống tỉnh thức, khi anh hiểu tự do là ǵ và có được tự do! Chiều nay, nếu có người đến hỏi tôi về chuyện tu học, tôi sẽ thưa rằng điều cốt tử phải làm chính là ngoài việc không khiến ḿnh trở thành một con vật nuôi trong nhà ai đó, c̣n phải cẩn trọng với những chuồng cũi do chính ḿnh tạo ra để tự chui vào. Trong bài viết trước (Ai Khỉ Hơn Ai), tôi đă t́nh cờ đề nghị pháp môn Hầu Thiền, Thiền Khỉ, nhằm kêu gọi sống sao cho đừng giống khỉ. Trong bài viết này, cũng thật ngẫu nhiên, tôi lại mong mỏi ai kia đừng trở thành chim lồng cá chậu. Nếu điều tôi viết không là vung tay quá trán, th́ rơ ràng thứ ǵ trong đời này cũng có thể là những công án cho ta một đời tham chiếu. Mong thay!
Toại Khanh
|
