Chút nắng tàn le lói trên con đường bụi dẫn về học viện
Nalanda. Thầy Devaguru lại trông thấy cái bóng người gầy g̣ ấy đang
ngược chiều với ḿnh. Nghe trông ḷng một chút thương cảm, ông gấp lại
cuốn sách đang đọc dở dang và chuẩn bị một nụ cười thiệt ấm. Thầy
Subhuti đang trên đường về lại khu rừng sau học viện. Thầy không học ở
đây, nhưng sáng nào cũng về phố khất thực qua con đường này. Thỉnh
thoảng ghé vào một khu vườn quen để nghỉ trưa và chiều lại về rừng. Có
lẽ hôm nay cũng vậy. Bởi các vị bên ấy hiếm khi lang thang trên đường
vào giờ này. Cứ gặp nhau hoài thành quen biết. Nhưng nhiều lắm cũng chỉ
là vài câu han hỏi, không nhiều hơn. Biết nói ǵ đây.
Họ chào nhau bằng lễ Sa-môn. Thấy trời c̣n sáng, thầy
Devaguru bỗng nhiên muốn rủ thầy Subhuti ngồi xuống một lát. Ông muốn
hỏi thăm cho biết vài chuyện. Ông hỏi với giọng ái ngại:
-Một bữa ăn mà mất nhiều thời gian vầy có mệt lắm không
thầy, h́nh như thầy ngày nào cũng rời rừng từ sáng?
Thầy Subhuti nheo mắt cười hiền lành:
-Thiệt ra không chỉ là một bữa ăn đâu thầy, c̣n nhiều thứ
khác nữa chứ. Thầy xem, vận động cơ thể, tập nghe đời chửi, gieo duyên
cho cả những người nghèo nhất và xê dịch cái h́nh ảnh y vàng trên đường
cũng là một cách hoằng đạo tích cực.
Thầy Devaguru nh́n xuống đất một lát, ông muốn biết thêm
chuyện khác về những người bạn tu gặp hoài vẫn lạ này. Lâu nay ông chỉ
biết về họ qua mấy cuốn luận thư từ thời Phật giáo bộ phái.
-Suy cho cùng ḿnh là anh em, nhưng sao cứ có cái ǵ ngăn
ngại kỳ cục quá. Nhiều lúc tôi muốn ôm chầm lấy thầy...
Thầy Subhuti bật cười, hai bàn tay vẫn đặt trên b́nh bát
khất thực:
Cũng anh em cả thôi, nhưng kẻ đi buôn làm giàu th́ sao có
dịp ngồi ăn cơm với những người anh em ngồi giữ đất hương hỏa. Thầy xem,
có người nói tụi này không biết ǵ về bên đó. Sao lại xa lạ nhau quá vậy
chứ? Một chữ Ekayano ám chỉ Bốn Niệm Xứ, thực ra chứa trọn Phật đạo rồi
c̣n ǵ. Sống theo đó th́ tự nhiên có bi với trí, nôm na là hiểu và
thương. Tầng cao nhất của hai món đó chính là Phật quả. Tuỳ theo căn cơ
mà người ta dừng lại ở tầng nào. Vậy mà người ta sửa lại thành Ekayano
là Nhất Thừa ǵ đó để diễn dịch lư tưởng Bồ-tát, rồi th́ anh em xa nhau.
Thầy xem có đau không. Thầy tu nói chữ "buồn" nghe kỳ quá, nhưng ngẫm
lại cũng ngậm ngùi thầy ơi.
Thầy Devaguru giật ḿnh:
-Cứ cho Pháp Hoa đă đi quá xa, nhưng c̣n những Trung Luận,
Hoa Nghiêm...h́nh như bên thầy không mấy mặn mà?
-Hôm nào rảnh, thầy ngó lại xem anh em hiểu nhau như vậy
nên không? Hai bài Tiểu Không, Đại Không trong Trung Bộ và Đại Duyên
trong Trường Bộ của thời nguyên thủy, đă nói hết mọi sự về Giáo Lư Duyên
Khởi và khái niệm Không Tánh ǵ đó từ lâu. Tán rộng quá dễ hiểu lầm.
Phật không dở hơn chúng ta đâu. Kẻ hữu duyên nghe ít cũng đủ, người vô
căn nói sao cũng mịt. Thà để họ mịt mù c̣n hơn là gây ngộ nhận tội
nghiệp người ta. Cả Trí Kim Cang(Vajiranana) ǵ đó từ nguyên thủy cũng
đă dùng để gọi Thánh Trí La Hán, quán chiếu vạn pháp vô ngă. Vậy mà có
người đành đoạn gọi anh em là Tiểu Thừa, có tu đến La Hán cũng c̣n chấp
Pháp.Không biết họ đọc ở đâu cái đó. Họ có lẽ đến chết vẫn không ngờ
đựơc rằng anh em chúng tôi vẫn xem Phật Trí Vô Thượng của Thế Tôn là do
duyên tạo và cũng không nằm ngoài Tứ Tướng. Xin hỏi chấp pháp là sao?
Thầy Devaguru quên trời đang tối, ông xuất hạn và nghe
lạnh cả người:
-Thế thầy nghĩ sao về bộ Bát Nhă sang sông của bên này?
-Tôi có trộm đọc bộ sách đó một lần, mà cứ có cảm giác đó
là bản sao chép sai lạc của vài bộ Sớ Giải của kinh điển nguyên thủy.
Đặc biệt là khái niệm Ba la mật mà trong bộ sách đó cố t́nh tô đậm, thực
ra gần như không có trong giáo lư nguyên thủy. Chữ Parami hiểu theo khái
niệm Lục Độ, Thập Độ, theo tôi biết th́ rất xa lạ trong kinh điển truyền
thống. Về tên gọi Sang sông hay Đáo Bỉ Ngạn ǵ đó th́ trong kinh điển
truyền thống của chúng tôi cũng có, nhưng ngắn gọn hơn nhiều. Trong đó
không gọi là Paramita mà là Parayana. Chỉ mươi trang thôi, nhưng xét kỹ
nội dung cũng là trọn vẹn hành trang sang sông thầy ạ. Trước mắt, tôi
thấy người ta c̣n có vẻ muốn dùng chữ Jhana, ám chỉ bốn tầng thiền chứng
của thời nguyên thủy, để gọi chung cho tất cả những ǵ có liên quan đến
việc xếp bằng, hay suy tưởng,hoặc tưởng tượng về Phật pháp theo cách
riêng.
Vầng trăng đầu tháng đă treo trên hàng cọ bên đường. Hai
thầy chia tay nhau. Kẻ về học viện, người đi lên rừng. Đêm đó thầy
Devaguru thức trắng.
Mấy năm sau, thầy Devaguru rời khỏi Nalanda với mấy gùi
kinh tượng.Thầy đi về Đông Độ để chép cho xong mấy ḍng giáo sử, như
chứng tích của một giai đoạn chánh pháp đang đi vào bóng đêm của biển
dâu.
Ra khỏi biên giới xứ Ấn, thầy dùng lại tên thật của ḿnh
là Huyền Trang!
