VỀ VIỆC SỬ DỤNG
THẦN THÔNG
Hỏi: Việc Đức Phật dùng thần thông đưa chư
tăng qua bờ bên kia trong kinh Đại Bát Niết Bàn, Ngài muốn dạy điều gì ở
đây ạ?
Đáp:
Tôi kể quí vị nghe câu chuyện này. Có hai ngôi chùa gần
nhau mình gọi một bên là học viện, bên kia là thiền viện đi. Bữa đó hai
chú tiểu ở hai ngôi chùa này đi chợ mua rau cải về nấu ăn cho chúng.
Chú ở thiền viện hỏi chú bên học viện:
- Đi đâu đó?
Chú kia đáp:
- Chỗ nào có đất nước lửa gió thì tui đi.
Chú kia nghe trả lời cao siêu vậy không hiểu, liền về kể cho sư phụ nghe.
Sư phụ nói, nếu nó nói như vậy thì trả lời, chỗ nào mà không có đất nước
lửa gió. Vậy bây giờ ông đi đâu?
Hôm sau, chú tiểu thiền viện lại gặp chú tiểu học viện,
cũng hỏi chú kia đang đi đâu. Chú kia nói:
-Tui đi chợ.
Chú tiểu thiền viện suy nghĩ hoài không biết câu đó nghĩa
là gì. Chú về hỏi sư phụ. Sư phụ nói:
-Con à, nó giỡn con có một ngày thôi. Bữa hổm nó nói chân
đế bữa nay nó nói tục đế. Cái đầu con cứ ám ảnh ba cái chân đế cao siêu.
Con phải biết lúc nào nó ở trên mây mình xử trên mây còn lúc nào nó
xuống đất mình xử xuống đất. Người ta nói đi chợ mà suy nghĩ làm chi.
Ở đây cũng vậy, có nhiều trường hợp Đức Thế Tôn sử dụng vô lượng phương
tiện với những cái diệu dụng khác nhau. Chú giải nói, trong trường hợp
cần thiết ngài Xá Lợi Phất thường sử dụng tha tâm thông -- đọc tâm người
-- để thuyết pháp cho người ta. Nhưng ngài Mục Kiền Liên thì thường dùng
biến hóa thông để độ người.
Thí dụ, ngài Xá Lợi Phất theo dõi tâm người ta, ngài suy
cái tiền nghiệp, khuynh hướng tâm lý của họ rồi ngài nhìn tâm họ để tìm
pháp thoại thích hợp với họ từng câu từng chữ. Còn ngài Mục Kiền Liên
thì dùng biến hóa thông để tạo cho người ta âm thanh hình ảnh hướng
người ta theo sự sắp xếp của ngài rồi ngài mới theo đó mà giảng.
Đức Thế Tôn đương nhiên là bậc Đạo Sư, Ngài dùng cả 3
cách: tha tâm thông, biến hóa thông, hoặc Ngài chỉ nhìn lỗ mũi người ta
là biết người ta nghĩ gì, và theo đó mà Ngài giảng chớ không phải lúc
nào cũng dùng thần thông. Nói như vậy có nghĩa rằng sinh hoạt chư Phật
nói riêng và chư thánh nói chung y như mình vậy đó. Có lúc người ta dùng
con dao để điêu khắc, có lúc cũng con dao đó mà dùng để cắt cái gì đó
hoặc có lúc dùng để gọt cái gì đó.
Nghe câu hỏi của vị này mà tôi giật mình, đó là cái chuyện mà tôi tâm
đắc không ngờ quý vị lại quẹo qua hướng khác làm tôi thấy hết hay. Câu
hỏi đó đáng lẽ quí vị phải hỏi thế này, tại sao Thế Tôn không dùng thần
thông trong những giây phút cuối cùng khi mà Ngài rất là mệt, dù trước
đó một ngày rõ ràng Ngài dùng thần thông đưa chư tăng qua sông. Trong
kinh nói chỉ có 9km mà Thế Tôn phải ngừng nghỉ 25 lần. Có nghĩa là đi
không được bao nhiêu (chừng 360m) là Ngài phải ngừng để nghỉ mệt. Đó là
những giây phút cuối cùng đi để về đến Kusinara, về khu rừng Sāla của
vua Malla. Mệt như vậy, nếu dùng thần thông thì êm quá.
Còn một chuyện nữa, ngài Ca Diếp trên đường đi dắt 500 vị
tỳ kheo về, ngài có thể dùng thần thông đưa hết mọi người trong nháy mắt
về chỗ trà tỳ (hỏa táng) Thế Tôn rồi, cần gì phải đi bộ ròng rã như vậy.
Trên đường đi ngài gặp một tà mạng ngoại đạo cầm một cái hoa Mandārava
đang đi trên con đường đến Pāvā. Thấy hoa
này ngài biết phải do đại sự nhân duyên mới có, chứ cõi người không có
hoa này. Ngài hỏi: Ở đâu ông có hoa này? Người kia nói rằng Sa-môn Cồ
Đàm mới vừa viên tịch, tôi có được hoa này từ chỗ ấy. Nghe vậy, chư vị
thánh tăng tỉnh bơ, mấy vị phàm thì khóc khi đức Thế Tôn không còn nữa,
mà về không kịp. Khóc vậy chứ ngài Ca Diếp vẫn tiếp tục dắt chư tăng đi
bộ, vẫn đi như người không có thần thông. Đây là cái đặc biệt của chư
thánh.
Cũng chính ngài Ca Diếp là duyên sự đức Phật cho phép chư
tăng sau mùa Tăng y được phép rời Tăng-già-lê trong ít lâu. Một đêm mưa
tầm tã, ngài Ca Diếp về lạy Phật, mình mẩy ướt sũng, Tăng-già-lê nặng
trịch. Vải thô ngày xưa may hai lớp, ngài đắp cái y trên người lội qua
sông. Đức Phật thấy nặng nề quá, Ngài nói, thôi từ đây ta cho phép vị
tỳ-kheo sau mùa tăng y trong trường hợp cần thiết có thể rời tăng-già-lê
trong ít lâu. Mình biết lúc đó ngài chứng Lục thông rồi. Ngài thọ đại
giới 7 ngày là ngài chứng Lục thông. Ngài lên tới mấy tinh cầu cách mình
1 tỷ năm ánh sáng chỉ trong nháy mắt. Vậy mà có con sông mà cũng ì ạch
lội qua mình ướt như chuột lột lên lạy Phật mà nước nhễu ròng ròng.
Thánh nhân là như vậy đó. Họ coi thần thông không phải để hưởng thụ, để
sung sướng như mình. Trong trường hợp đặc biệt thì Đức Thế Tôn dùng thần
thông, nhưng có những trường hợp không cần thiết thì Ngài cũng sinh hoạt
như người bình thường.
Vậy tại sao Ngài dùng thần thông thời điểm đó? Bởi vì,
theo như trong kinh, con sông lúc đó nước ngập lên tràn bờ, cuồn cuộn
chảy. Cũng trên hành trình đi về Pāvā, đi qua con sông Kakutthā nước cạn
thì Ngài với chư tăng xuống nước băng qua như mọi người đi bộ. Nhưng tới
đoạn sâu sông
Hằng
Ngài biết là không thể, bắt buộc Ngài phải đem đi. Các ngài dùng thần
thông như công cụ cần thiết. Chỉ vậy thôi.
Nhiều khi mình đặt vấn đề không biết có ẩn ý gì không, như nãy tôi kể
chuyện hai chú tiểu đối đáp với nhau đó. Nhiều khi mình thấy ghê gớm
nhưng không phải. Hoặc là như tôi hay kể hoài chuyện ông Socrates. Ông
là một triết gia, một nhà tư tưởng lớn. Những câu nói của ông, ông ho
hay hắt hơi đệ tử cũng chép lại bởi vì nghĩ sư phụ mình là bậc thông tuệ.
Tới lúc ông vào tù, trước khi chết, có trối lại với bạn tù:
-Ta ra không được, cho nên nhắn giùm với đệ tử, ta còn nợ
hàng xóm con gà, nhờ tụi nó ở lại trả giùm.
Ổng nghèo thiệt, ổng có vay hàng xóm con gà thiệt. Vậy mà
lúc ổng chết đệ tử chia hai phe. Một phe đi kiếm thằng hàng xóm trả con
gà. Mọi chuyện xong một cách đơn giản. Còn phe thứ hai mấy năm trời cứ
tập họp nhau phân tích: ‘Con gà’ là gì, ‘thằng hàng xóm’ là gì, ‘vay’ là
gì, ‘trả’ là gì v.v... Hai ngàn mấy trăm năm qua mà “công án con gà” của
Socrates vẫn chưa được giải quyết. Trong khi chuyện đơn giản là hỏi hàng
xóm, sư phụ tui thiếu con gà phải không. Họ gật đầu xác nhận. Trả. Thế
là xong. Mà hai ngàn mấy trăm năm qua đám đệ tử của Socrates vẫn còn
ngồi nơi cái đền Athens ở Hy Lạp để mà bàn ‘con gà’, ‘hàng xóm’ là ẩn ý
gì.
Nhị Tường (Ghi theo
bài giảng của Sư Giác Nguyên)
