Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Dīghanikāyo
Mahāvaggapāḷi
14. Mahāpadānasuttaṃ
Pubbenivāsapaṭisaṃyuttakathā
1. Evaṃ me
sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane
anāthapiṇḍikassa ārāme karerikuṭikāyaṃ. Atha kho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ
pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ
sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi – ‘‘itipi
pubbenivāso, itipi pubbenivāso’’ti.
2. Assosi kho
bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaṃ
bhikkhūnaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ.
Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami;
upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi, nisajja kho bhagavā bhikkhū
āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā; kā ca
pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ
pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ
karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā
dhammī kathā udapādi – ‘itipi pubbenivāso itipi pubbenivāso’ti. Ayaṃ kho
no, bhante, antarākathā vippakatā. Atha bhagavā anuppatto’’ti.
3. ‘‘Iccheyyātha no
tumhe, bhikkhave, pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotu’’nti?
‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ bhagavā
pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya, bhagavato sutvā [bhagavato
vacanaṃ sutvā (syā.)]bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi,
bhikkhave, suṇātha,sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ,
bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
4. ‘‘Ito so,
bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ [ekanavuto
kappo (syā. kaṃ. pī.)] vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Ito so, bhikkhave, ekatiṃse
kappe [ekatiṃ
sakappo (sī.) ekatiṃ so kappo (syā. kaṃ. pī.)] yaṃ
sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Tasmiññeva kho,
bhikkhave, ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke
udapādi. Imasmiññeva [imasmiṃ
(katthacī)] kho,
bhikkhave, bhaddakappe kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke
udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe koṇāgamano bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Imasmiññeva kho, bhikkhave,
bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi.
Imasmiññeva kho, bhikkhave, bhaddakappe ahaṃ etarahi arahaṃ
sammāsambuddho loke uppanno.
5. ‘‘Vipassī,
bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi,
khattiyakule udapādi. Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vessabhū, bhikkhave,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddhokhattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule
udapādi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo
jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo
jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi, brāhmaṇakule udapādi. Ahaṃ,
bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosiṃ,
khattiyakule uppanno.
6. ‘‘Vipassī ,
bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Sikhī,
bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi.
Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena
ahosi. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo
gottena ahosi. Koṇāgamano, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
kassapo gottena ahosi. Kassapo, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
kassapo gottena ahosi. Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho
gotamo gottena ahosiṃ.
7. ‘‘Vipassissa,
bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ
ahosi. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Vessabhussa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ
ahosi. Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
cattālīsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Koṇāgamanassa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
vīsativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi
appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ; yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ
appaṃ vā bhiyyo.
8. ‘‘Vipassī,
bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho.
Sikhī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle
abhisambuddho. Vessabhū, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
sālassa mūle abhisambuddho. Kakusandho, bhikkhave, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho. Koṇāgamano, bhikkhave,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho. Kassapo,
bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho.
Ahaṃ, bhikkhave, etarahi arahaṃ sammāsambuddho assatthassa mūle
abhisambuddho.
9. ‘‘Vipassissa ,
bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
bhaddayugaṃ. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
soṇuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Kakusandhassa,
bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma
sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Mayhaṃ,
bhikkhave, etarahi sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ
bhaddayugaṃ.
10.
‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo
sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ.
‘‘Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo
sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
sattatibhikkhusahassāni. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ.
‘‘Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo
sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
sattatibhikkhusahassāni, eko sāvakānaṃ sannipāto
ahosisaṭṭhibhikkhusahassāni. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ.
‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattālīsabhikkhusahassāni.
Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsabhikkhusahassāni. Koṇāgamanassa,
bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni. Kassapassa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Mayhaṃ, bhikkhave, ayaṃ eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ.
11.
‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma
bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Sikhissa, bhikkhave, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi
aggupaṭṭhāko. Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa upasanto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa buddhijo
nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Koṇāgamanassa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko
ahosi aggupaṭṭhāko. Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu
upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi ānando nāma
bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
12.
‘‘Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā
nāma rājā pitā ahosi. Bandhumatī
nāma devī mātā ahosi janetti [janettī
(syā.)]. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī
ahosi.
‘‘Sikhissa , bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa aruṇo nāma
rājā pitā ahosi. Pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janetti. Aruṇassa rañño
aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘Vessabhussa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatito
nāma [suppatīto
nāma (syā.)] rājā pitā
ahosi. Vassavatī nāma [yasavatī
nāma (syā. pī.)] devī
mātā ahosi janetti. Suppatitassa rañño anomaṃ nāma nagaraṃ rājadhānī
ahosi.
‘‘Kakusandhassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi
janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena khemo nāma rājā ahosi.
Khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘Koṇāgamanassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi
janetti. Tena kho pana, bhikkhave, samayena sobho nāma rājā ahosi.
Sobhassa rañño sobhavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘Kassapassa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto
nāma brāhmaṇo pitā ahosi. Dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janetti.
Tena kho pana, bhikkhave, samayena kikī nāma [kiṃ
kī nāma (syā.)] rājā
ahosi. Kikissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
‘‘Mayhaṃ, bhikkhave, etarahi suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma
devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosī’’ti.
Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato
uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
13. Atha kho
tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato ayamantarākathā udapādi –
‘‘acchariyaṃ, āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā
mahānubhāvatā. Yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi
anussarissati, nāmatopi anussarissati, gottatopi anussarissati,
āyuppamāṇatopi anussarissati, sāvakayugatopi anussarissati,
sāvakasannipātatopi anussarissati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ
itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī
evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti.
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu
suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte
buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā
te bhagavanto ahesuṃ
itipī’ti, udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato
atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti. Ayañca hidaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā
vippakatā hoti.
14. Atha kho
bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena karerimaṇḍalamāḷo
tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā
bhikkhū āmantesi – ‘‘kāyanuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā;
kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti?
Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, amhākaṃ
acirapakkantassa bhagavato ayaṃ antarākathā udapādi – ‘acchariyaṃ,
āvuso, abbhutaṃ, āvuso, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra
hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati, nāmatopi
anussarissati, gottatopi anussarissati, āyuppamāṇatopi anussarissati,
sāvakayugatopi anussarissati, sāvakasannipātatopi anussarissati
– ‘‘evaṃjaccā te bhagavanto
ahesuṃ itipi , evaṃnāmā
evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Kiṃ nu kho, āvuso, tathāgatasseva nu kho
esā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā
tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi
anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati,
sāvakayugatopi anussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘‘evaṃjaccā
te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā
evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’ti. Udāhu
devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe
parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi
anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te
bhagavanto ahesuṃ itipī’ti? Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā,
atha bhagavā anuppatto’’ti.
15.
‘‘Tathāgatassevesā, bhikkhave, dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā
dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte
jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi,
evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā
te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti. Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ
ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce
chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati,
nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati, āyuppamāṇatopi anussarati,
sāvakayugatopianussarati, sāvakasannipātatopi anussarati – ‘evaṃjaccā te
bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā
evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’ti.
‘‘Iccheyyātha no tumhe, bhikkhave, bhiyyosomattāya
pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ
kathaṃ sotu’’nti? ‘‘Etassa, bhagavā, kālo; etassa, sugata, kālo; yaṃ
bhagavā bhiyyosomattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya,
bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave ,
suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho
te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
16. ‘‘Ito so,
bhikkhave, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke
udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo
jātiyā ahosi, khattiyakule udapādi. Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Vipassī, bhikkhave, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
pāṭaliyā mūle abhisambuddho. Vipassissa, bhikkhave ,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi
aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto
ahosi bhikkhusatasahassaṃ, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, bhikkhave,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā
ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī
ahosi.
Bodhisattadhammatā
17. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno
mātukucchiṃ okkami. Ayamettha dhammatā.
18. ‘‘Dhammatā,
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātukucchiṃ
okkamati. Atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā
pajāya sadevamanussāya appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva
devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā
andhakāratimisā , yattha pime
candimasūriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi
appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi
tattha sattā upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ
sañjānanti – ‘aññepi kira, bho, santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca
dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati. Appamāṇo ca
uḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ.
Ayamettha dhammatā.
19. ‘‘Dhammatā esā,
bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, cattāro naṃ
devaputtā catuddisaṃ [cātuddisaṃ
(syā.)]rakkhāya upagacchanti – ‘mā naṃ bodhisattaṃ vā
bodhisattamātaraṃ vā manusso vā amanusso vā koci vā viheṭhesī’ti.
Ayamettha dhammatā.
20. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, pakatiyā
sīlavatī bodhisattamātā hoti, viratā pāṇātipātā, viratā adinnādānā,
viratā kāmesumicchācārā ,
viratā musāvādā, viratā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā. Ayamettha
dhammatā.
21. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na
bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati kāmaguṇūpasaṃhitaṃ,
anatikkamanīyā ca bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena.
Ayamettha dhammatā.
22. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti,
lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ. Sā pañcahi kāmaguṇehi
samappitā samaṅgībhūtā paricāreti. Ayamettha dhammatā.
23. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchiṃ okkanto hoti, na
bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati. Sukhinī bodhisattamātā hoti
akilantakāyā, bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati
sabbaṅgapaccaṅgiṃ ahīnindriyaṃ. Seyyathāpi, bhikkhave, maṇi veḷuriyo
subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo
sabbākārasampanno. Tatrāssa [tatrassa
(syā.)] suttaṃ āvutaṃ
nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā. Tamenaṃ cakkhumā
puriso hatthe karitvā paccavekkheyya – ‘ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho
jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno anāvilo
sabbākārasampanno. Tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā
odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā’ti. Evameva kho, bhikkhave, yadā
bodhisattomātukucchiṃ okkanto hoti, na bodhisattamātu kocideva ābādho
uppajjati, sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā ,
bodhisattañcabodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgiṃ
ahīnindriyaṃ. Ayamettha dhammatā.
24. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṅkaroti
tusitaṃ kāyaṃ upapajjati. Ayamettha dhammatā.
25. ‘‘Dhammatā esā,
bhikkhave, yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā
pariharitvā vijāyanti, na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati.
Daseva māsāni bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati.
Ayamettha dhammatā.
26. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti, na
hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati. Ṭhitāva bodhisattaṃ
bodhisattamātā vijāyati. Ayamettha dhammatā.
27. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, devā paṭhamaṃ
paṭiggaṇhanti, pacchā manussā. Ayamettha dhammatā.
28. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, appattova
bodhisatto pathaviṃ hoti, cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato
ṭhapenti – ‘attamanā, devi, hohi; mahesakkho te putto uppanno’ti.
Ayamettha dhammatā.
29. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, visadova
nikkhamati amakkhito udena [uddena
(syā.), udarena (katthaci)] amakkhito
semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho [visuddho
(syā.)] visado.
Seyyathāpi, bhikkhave, maṇiratanaṃ kāsike vatthe nikkhittaṃ neva
maṇiratanaṃ kāsikaṃ vatthaṃ makkheti, nāpi kāsikaṃ vatthaṃ maṇiratanaṃ
makkheti. Taṃ kissa hetu?
Ubhinnaṃ suddhattā. Evameva kho, bhikkhave, yadā bodhisatto
mātukucchimhā nikkhamati, visadova nikkhamati amakkhito, udena amakkhito semhena amakkhito
ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho visado. Ayamettha dhammatā.
30. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, dve udakassa dhārā
antalikkhā pātubhavanti – ekā sītassa ekā uṇhassa yena bodhisattassa
udakakiccaṃ karonti mātu ca. Ayamettha dhammatā.
31. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā
uttarābhimukho [uttarenābhimukho
(syā.) uttarenamukho (ka.)] sattapadavītihārena
gacchati setamhi chatte anudhāriyamāne, sabbā ca disā anuviloketi,
āsabhiṃ vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa,
seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthidāni punabbhavo’ti.
Ayamettha dhammatā.
32. ‘‘Dhammatā
esā, bhikkhave, yadā bodhisatto mātukucchimhā nikkhamati, atha sadevake
loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya
appamāṇo uḷāro obhāso pātubhavati,
atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā
andhakārā andhakāratimisā, yattha pime candimasūriyā evaṃmahiddhikā
evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti, tatthapi appamāṇo uḷāro obhāso
pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Yepi tattha sattā
upapannā, tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti – ‘aññepi kira, bho,
santi sattā idhūpapannā’ti. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati
sampakampati sampavedhati appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pātubhavati
atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇā
33. ‘‘Jāte kho
pana, bhikkhave, vipassimhi kumāre bandhumato rañño paṭivedesuṃ – ‘putto
te, deva [deva
te (ka.)], jāto, taṃ devo passatū’ti. Addasā kho, bhikkhave,
bandhumā rājā vipassiṃ kumāraṃ, disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā
etadavoca – ‘passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāra’nti. Addasaṃsu kho,
bhikkhave, nemittā brāhmaṇā vipassiṃ kumāraṃ, disvā bandhumantaṃ rājānaṃ
etadavocuṃ – ‘attamano, deva, hohi, mahesakkho te putto uppanno, lābhā
te, mahārāja, suladdhaṃ te, mahārāja, yassa te kule evarūpo putto
uppanno. Ayañhi, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato,
yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace
agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto
vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni
sattaratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ
assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ
pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā
parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena
dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ
pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado.
34. ‘Katamehi
cāyaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi
samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ
ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāpī
janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni
bhavanti . Seyyathidaṃ –
cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ
gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa
puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ
sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho
loke vivaṭacchado.
35. ‘Ayañhi,
deva, kumāro suppatiṭṭhitapādo. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro
suppatiṭṭhitapādo. Idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘Imassa, deva [imassa
hi deva (?)], kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni
sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni. Yampi, imassa deva,
kumārassa heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni
sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampissa mahāpurisassa
mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘Ayañhi deva, kumāro
āyatapaṇhī…pe…
‘Ayañhi, deva, kumāro dīghaṅgulī…
‘Ayañhi, deva, kumāro mudutalunahatthapādo…
‘Ayañhi, deva kumāro jālahatthapādo…
‘Ayañhi, deva, kumāro ussaṅkhapādo…
‘Ayañhi, deva, kumāro eṇijaṅgho…
‘Ayañhi, deva, kumāro ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni
parimasati [parāmasati
(ka.)] parimajjati…
‘Ayañhi , deva, kumāro
kosohitavatthaguyho…
‘Ayañhi, deva, kumāro suvaṇṇavaṇṇo kañcanasannibhattaco…
‘Ayañhi, deva, kumāro sukhumacchavī; sukhumattā chaviyā
rajojallaṃ kāye na upalimpati [upalippati
(syā.)] …
‘Ayañhi, deva, kumāro ekekalomo; ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni…
‘Ayañhi, deva, kumāro uddhaggalomo; uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni
añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni dakkhiṇāvaṭṭakajātāni…
‘Ayañhi, deva, kumāro brahmujugatto…
‘Ayañhi, deva, kumāro sattussado…
‘Ayañhi , deva, kumāro
sīhapubbaddhakāyo…
‘Ayañhi, deva, kumāro citantaraṃso [pitantaraṃso
(syā.)] …
‘Ayañhi, deva, kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa
byāmo, yāvatakvassa byāmo, tāvatakvassa kāyo…
‘Ayañhi , deva, kumāro
samavaṭṭakkhandho…
‘Ayañhi, deva, kumāro rasaggasaggī…
‘Ayañhi, deva, kumāro sīhahanu…
‘Ayañhi, deva, kumāro cattālīsadanto…
‘Ayañhi, deva, kumāro samadanto…
‘Ayañhi, deva, kumāro aviraḷadanto…
‘Ayañhi, deva, kumāro susukkadāṭho…
‘Ayañhi, deva, kumāro pahūtajivho…
‘Ayañhi, deva, kumāro brahmassaro karavīkabhāṇī…
‘Ayañhi, deva, kumāro abhinīlanetto…
‘Ayañhi, deva, kumāro gopakhumo…
Imassa, deva, kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudutūlasannibhā.
Yampi imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā
mudutūlasannibhā, idampimassa mahāpurisassa
mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
‘Ayañhi , deva, kumāro
uṇhīsasīso. Yaṃ pāyaṃ, deva, kumāro uṇhīsasīso, idampissa mahāpurisassa
mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.
36. ‘Imehi kho
ayaṃ, deva, kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato, yehi
samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ
ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī
janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni sattaratanāni
bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ
maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā
parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena
dhammena [dhammena
samena (syā.)] abhivijiya
ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā
anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado’ti.
Vipassīsamaññā
37. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādāpetvā [acchādetvā
(syā.)] sabbakāmehi
santappesi. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa
dhātiyo upaṭṭhāpesi. Aññā khīraṃ pāyenti, aññā nhāpenti, aññā dhārenti,
aññā aṅkena pariharanti. Jātassa kho pana, bhikkhave, vipassissa
kumārassa setacchattaṃ dhārayittha divā ceva rattiñca – ‘mā naṃ sītaṃ vā uṇhaṃ
vā tiṇaṃ vā rajo vā ussāvo vā bādhayitthā’ti. Jāto kho pana, bhikkhave,
vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Seyyathāpi, bhikkhave,
uppalaṃ vā padumaṃ vā
puṇḍarīkaṃ vā bahuno janassa piyaṃ manāpaṃ; evameva kho, bhikkhave,
vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Svāssudaṃ aṅkeneva
aṅkaṃ parihariyati.
38. ‘‘Jāto kho
pana, bhikkhave, vipassī kumāro mañjussaro ca [kumāro
brahmassaro mañjussaro ca (sī. ka.)] ahosi
vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca. Seyyathāpi, bhikkhave,
himavante pabbate karavīkā nāma sakuṇajāti mañjussarā ca vaggussarā ca
madhurassarā ca pemaniyassarā ca; evameva kho, bhikkhave, vipassī kumāro
mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemaniyassaro ca.
39. ‘‘Jātassa kho
pana, bhikkhave, vipassissa kumārassa kammavipākajaṃ dibbacakkhu
pāturahosi yena sudaṃ [yena
dūraṃ (syā.)]samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca.
40. ‘‘Jāto kho
pana, bhikkhave, vipassī kumāro animisanto pekkhati seyyathāpi devā
tāvatiṃsā. ‘Animisanto kumāro pekkhatī’ti kho, bhikkhave [animisanto
pekkhati, jātassa kho pana bhikkhave (ka.)], vipassissa kumārassa
‘vipassī vipassī’ tveva samaññā udapādi.
41. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā atthakaraṇe [aṭṭa
karaṇe (syā.)] nisinno
vipassiṃ kumāraṃ aṅke nisīdāpetvā atthe anusāsati .
Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pituaṅke nisinno viceyya viceyya
atthe panāyati ñāyena [aṭṭe
panāyati ñāṇena (syā.)]. Viceyya viceyya kumāro atthe panāyati
ñāyenāti kho, bhikkhave, vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya ‘vipassī
vipassī’ tveva samaññā udapādi.
42. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi, ekaṃ
vassikaṃ ekaṃ hemantikaṃ ekaṃ gimhikaṃ; pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi.
Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro vassike pāsāde cattāro māse [vassike
pāsāde vassike] nippurisehi
tūriyehi paricārayamāno na heṭṭhāpāsādaṃ orohatī’’ti.
Paṭhamabhāṇavāro.
Jiṇṇapuriso
43. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ bahūnaṃ
vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma sārathi,
bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmidassanāyā’ti.
‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā
bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi –
‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni, yassa dāni kālaṃ
maññasī’ti . Atha kho,
bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ[bhadraṃ
yānaṃ (syā.), bhaddaṃ yānaṃ (pī.) cattāro māse (sī. pī.)] abhiruhitvā
bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.
44. ‘‘Addasā
kho, bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto
purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ [bhaggaṃ
(syā.)]daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ.
Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato?
Kesāpissa na yathā aññesaṃ, kāyopissa na
yathā aññesa’nti. ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma
sārathi, jiṇṇo nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma. Na dāni tena ciraṃ
jīvitabbaṃ bhavissatī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo,
jaraṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ
anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā. Itova
antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi
vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra
sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano
pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā
paññāyissatī’ti!
45. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma
sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha? Kacci, samma sārathi, kumāro
uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā
abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ
pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasākho,
deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ
daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ. Disvā maṃ
etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, kesāpissa na
yathā aññesaṃ, kāyopissa na
yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma
sārathi, jiṇṇo nāmā’’ti? ‘‘Eso kho, deva, jiṇṇo nāma na dāni tena ciraṃ
jīvitabbaṃ bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi jarādhammo,
jaraṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe jarādhammā, jaraṃ
anatītā’’ti.
‘‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ
paccaniyyāhī’’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa
paṭissutvā tatova antepuraṃ
paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano
pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā
paññāyissatī’’’ti.
Byādhitapuriso
46. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi –
‘Mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro
agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa
vacana’nti. Atha kho, bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa
bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro
rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya,
yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito
samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ
vassānaṃ…pe…
47. ‘‘Addasā kho,
bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ
bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ [sayamānaṃ
(syā. ka.)] aññehi
vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ
pana, samma sārathi, puriso kiṃkato? Akkhīnipissa na yathā aññesaṃ,
saropissa [siropissa
(syā.)] na yathā
aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma
sārathi, byādhito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, byādhito nāma appeva nāma
tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi
byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’ti? ‘Tvañca, deva, mayañcamha sabbe
byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja
uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ devā’ti kho,
bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ
paccaniyyāsi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato
dukkhī dummano pajjhāyati – ‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma
jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’ti.
48. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma
sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi,
kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho, deva, kumāro
uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro uyyānabhūmiyā attamano
ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro uyyānabhūmiṃ
niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ
ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ
semānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ. Disvā maṃ
etadavoca – ‘‘ayaṃ pana, samma sārathi, puriso kiṃkato, akkhīnipissa na
yathā aññesaṃ, saropissa na yathā aññesa’’nti? ‘‘Eso kho, deva, byādhito
nāmā’’ti. ‘‘Kiṃ paneso, samma sārathi, byādhito nāmā’’ti? ‘‘Eso kho,
deva, byādhito nāma appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyā’’ti. ‘‘Kiṃ
pana, samma sārathi, ahampi byādhidhammo, byādhiṃ anatīto’’ti? ‘‘Tvañca,
deva, mayañcamha sabbe byādhidhammā, byādhiṃ anatītā’’ti. ‘‘Tena hi,
samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ
paccaniyyāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa
paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro
antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati – ‘‘‘dhiratthu kira bho jāti
nāma, yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissatī’’’ti.
Kālaṅkatapuriso
49. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na
rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā
heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho, bhikkhave,
bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca kāmaguṇāni
upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro
rajjaṃ kareyya, yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya,
yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito
samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ
vassānaṃ…pe…
50. ‘‘Addasā kho,
bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ
sannipatitaṃ nānārattānañca
dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘kiṃ nu kho, so,
samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ
kayiratī’ti? ‘Eso kho, deva,
kālaṅkato nāmā’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, yena so kālaṅkato tena
rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa
kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesesi. Addasā kho,
bhikkhave, vipassī kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā sārathiṃ āmantesi –
‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’ti? ‘Eso kho, deva,
kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā
ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā
ñātisālohite’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ
anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi
na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’ti? ‘Tvañca, deva,
mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti devo
vā devī vā aññe vā
ñātisālohitā; tvampi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā
ñātisālohite’ti. ‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ dānajja uyyānabhūmiyā,
itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi
vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Tatra
sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano
pajjhāyati – ‘dhiratthu kira, bho, jāti nāma, yatra hi nāma jātassa jarā
paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ paññāyissatī’ti.
51. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘kacci, samma
sārathi, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, kacci, samma sārathi, kumāro
uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti? ‘Na kho,
deva, kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha, na kho, deva, kumāro
uyyānabhūmiyā attamano ahosī’ti. ‘Kiṃ pana, samma sārathi, addasa kumāro
uyyānabhūmiṃ niyyanto’ti? ‘Addasā kho, deva, kumāro uyyānabhūmiṃ
niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ
kayiramānaṃ. Disvā maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, so ,
samma sārathi, mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ
kayiratī’’ti? ‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāmā’’ti. ‘‘Tena hi, samma
sārathi, yena so kālaṅkato tena rathaṃ pesehī’’ti. ‘‘Evaṃ devā’’ti kho
ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālaṅkato
tena rathaṃ pesesiṃ. Addasā kho, deva, kumāro petaṃ kālaṅkataṃ, disvā
maṃ etadavoca – ‘‘kiṃ panāyaṃ, samma sārathi, kālaṅkato nāmā’’ti ?
‘‘Eso kho, deva, kālaṅkato nāma. Na dāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā
aññe vā ñātisālohitā, sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā
ñātisālohite’’ti. ‘‘Kiṃ pana, samma sārathi, ahampi maraṇadhammo maraṇaṃ
anatīto; mampi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā; ahampi
na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti? ‘‘Tvañca,
deva, mayañcamha sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā; tampi na dakkhanti
devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā, tvampi na dakkhissasi devaṃ vā
deviṃ vā aññe vā ñātisālohite’’ti. ‘‘Tena hi, samma sārathi, alaṃ
dānajja uyyānabhūmiyā, itova antepuraṃ paccaniyyāhī’ti. ‘‘‘Evaṃ,
devā’’ti kho ahaṃ, deva, vipassissa kumārassa paṭissutvā tatova
antepuraṃ paccaniyyāsiṃ. So kho, deva, kumāro antepuraṃ gato dukkhī
dummano pajjhāyati – ‘‘dhiratthu kira bho jāti nāma, yatra hi nāma
jātassa jarā paññāyissati, byādhi paññāyissati, maraṇaṃ
paññāyissatī’’’ti.
Pabbajito
52. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, bandhumassa rañño etadahosi – ‘mā heva kho vipassī kumāro na
rajjaṃ kāresi, mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji, mā heva
nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacana’nti. Atha kho,
bhikkhave, bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyosomattāya pañca
kāmaguṇāni upaṭṭhāpesi – ‘yathā vipassī kumāro rajjaṃ kareyya, yathā
vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya, yathā nemittānaṃ
brāhmaṇānaṃ micchā assa vacana’nti.
‘‘Tatra sudaṃ, bhikkhave, vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito
samaṅgībhūto paricāreti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bahūnaṃ
vassānaṃ bahūnaṃ vassasatānaṃ
bahūnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi – ‘yojehi, samma
sārathi, bhaddāni bhaddāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma
subhūmidassanāyā’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa
kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa
kumārassa paṭivedesi – ‘yuttāni kho te, deva, bhaddāni bhaddāni yānāni,
yassa dāni kālaṃ maññasī’ti. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro bhaddaṃ
bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi.
53. ‘‘Addasā kho,
bhikkhave, vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ bhaṇḍuṃ
pabbajitaṃ kāsāyavasanaṃ. Disvā sārathiṃ āmantesi – ‘ayaṃ pana, samma
sārathi, puriso kiṃkato? Sīsaṃpissa na yathā aññesaṃ, vatthānipissa na
yathā aññesa’nti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāmā’ti. ‘Kiṃ paneso, samma
sārathi, pabbajito nāmā’ti? ‘Eso kho, deva, pabbajito nāma sādhu
dhammacariyā sādhu samacariyā [sammacariyā
(ka.)] sādhu
kusalakiriyā [kusalacariyā
(syā.)] sādhu
puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho so, samma
sārathi, pabbajito nāma, sādhu dhammacariyā
sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā
sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā. Tena hi, samma
sārathi, yena so pabbajito tena rathaṃ pesehī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho,
bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito
tena rathaṃ pesesi. Atha kho, bhikkhave, vipassī kumāro taṃ pabbajitaṃ
etadavoca – ‘tvaṃ pana, samma, kiṃkato, sīsampi te na yathā aññesaṃ,
vatthānipi te na yathā aññesa’nti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito nāmā’ti.
‘Kiṃ pana tvaṃ, samma, pabbajito nāmā’ti? ‘Ahaṃ kho, deva, pabbajito
nāma, sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalakiriyā sādhu
puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti. ‘Sādhu kho tvaṃ,
samma, pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu
kusalakiriyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā’ti.
Bodhisattapabbajjā
54. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī kumāro sārathiṃ āmantesi – ‘tena hi, samma sārathi,
rathaṃ ādāya itova antepuraṃ paccaniyyāhi. Ahaṃ pana idheva kesamassuṃ
ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ
pabbajissāmī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, bhikkhave, sārathi vipassissa kumārassa
paṭissutvā rathaṃ ādāya tatova antepuraṃ paccaniyyāsi. Vipassī pana
kumāro tattheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbaji.
Mahājanakāyaanupabbajjā
55. ‘‘Assosi
kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsīti
pāṇasahassāni – ‘vipassī kira kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito’ti. Sutvāna tesaṃ etadahosi – ‘na hi nūna so orako
dhammavinayo, na sā orakā [orikā
(sī. syā.)] pabbajjā,
yattha vipassī kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Vipassīpi nāma kumāro kesamassuṃ ohāretvā
kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati, kimaṅgaṃ [kimaṅga
(sī.)] pana maya’nti.
‘‘Atha kho, so bhikkhave, mahājanakāyo [mahājanakāyo
(syā.)] caturāsīti
pāṇasahassāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṃ
bodhisattaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu. Tāya sudaṃ,
bhikkhave, parisāya parivuto vipassī bodhisatto
gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati.
56. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ
cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho metaṃ [na
kho panetaṃ (syā.)] patirūpaṃ
yohaṃ ākiṇṇo viharāmi, yaṃnūnāhaṃ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyya’nti.
Atha kho, bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena eko gaṇamhā
vūpakaṭṭho vihāsi , aññeneva
tāni caturāsīti pabbajitasahassāni agamaṃsu, aññena maggena vipassī
bodhisatto.
Bodhisattaabhiniveso
57. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa
paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘kicchaṃ vatāyaṃ loko
āpanno, jāyati ca jīyati ca mīyati ca [jiyyati
ca miyyati ca (ka.)] cavati
ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ
nappajānāti jarāmaraṇassa, kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ
paññāyissati jarāmaraṇassā’ti?
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’nti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā
jarāmaraṇa’nti.
‘‘Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jāti hoti,
kiṃpaccayā jātī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso
manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho sati jāti hoti,
bhavapaccayā jātī’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati bhavo hoti, kiṃpaccayā bhavo’ti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo –
‘upādāne kho sati bhavo hoti, upādānapaccayā bhavo’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati upādānaṃ hoti, kiṃpaccayā upādāna’nti?
Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu
paññāya abhisamayo – ‘taṇhāya kho sati upādānaṃ hoti, taṇhāpaccayā
upādāna’nti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati taṇhā hoti, kiṃpaccayā taṇhā’ti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa
yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘vedanāya kho sati taṇhā
hoti, vedanāpaccayā taṇhā’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati vedanā hoti, kiṃpaccayā vedanā’ti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa yoniso
manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘phasse kho sati vedanā hoti,
phassapaccayā vedanā’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati phasso hoti, kiṃpaccayā phasso’ti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo –
‘saḷāyatane kho sati phasso hoti, saḷāyatanapaccayā phasso’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati saḷāyatanaṃ hoti,
kiṃpaccayā saḷāyatana’nti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa
yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati
saḷāyatanaṃ hoti, nāmarūpapaccayā saḷāyatana’nti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati nāmarūpaṃ hoti, kiṃpaccayā nāmarūpa’nti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa
yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ
hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpa’nti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho sati viññāṇaṃ hoti, kiṃpaccayā viññāṇa’nti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo –
‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇa’nti.
58. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘paccudāvattati kho idaṃ
viññāṇaṃ nāmarūpamhā, nāparaṃ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā
jiyyetha vā miyyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṃ
nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā
saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā,
vedanāpaccayā taṇhā ,
taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti,
jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’.
59. ‘‘‘Samudayo
samudayo’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu
dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi,
āloko udapādi.
60. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati
jarāmaraṇaṃ na hoti, kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘jātiyā kho
asati jarāmaraṇaṃ na hoti, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jāti na hoti,
kissa nirodhā jātinirodho’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa
bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘bhave kho
asati jāti na hoti, bhavanirodhā jātinirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati bhavo na hoti, kissa nirodhā bhavanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘upādāne kho asati bhavo na hoti, upādānanirodhā
bhavanirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati upādānaṃ na hoti, kissa nirodhā upādānanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘taṇhāya kho asati upādānaṃ na hoti, taṇhānirodhā
upādānanirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati taṇhā na hoti, kissa nirodhā taṇhānirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘vedanāya kho
asati taṇhā na hoti, vedanānirodhā taṇhānirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati vedanā na hoti, kissa nirodhā vedanānirodho’ti? Athakho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘phasse kho asati vedanā na hoti, phassanirodhā
vedanānirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati phasso na hoti, kissa nirodhā phassanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘saḷāyatane kho asati phasso na hoti, saḷāyatananirodhā
phassanirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu kho asati saḷāyatanaṃ na
hoti, kissa nirodhā saḷāyatananirodho’ti? Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo –
‘nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā
saḷāyatananirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati nāmarūpaṃ na hoti, kissa nirodhā nāmarūpanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘viññāṇe kho asati nāmarūpaṃ na hoti, viññāṇanirodhā
nāmarūpanirodho’ti.
‘‘Atha kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘kimhi nu
kho asati viññāṇaṃ na hoti, kissa nirodhā viññāṇanirodho’ti? Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa yoniso manasikārā ahu paññāya
abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati viññāṇaṃ na hoti, nāmarūpanirodhā
viññāṇanirodho’ti.
61. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bodhisattassa etadahosi – ‘adhigato kho
myāyaṃ maggo sambodhāya yadidaṃ
– nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho,
nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho,
phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā
upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho,
jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti’.
62. ‘‘‘Nirodho
nirodho’ti kho, bhikkhave, vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu
dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi,
āloko udapādi.
63. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu
udayabbayānupassī vihāsi – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa
atthaṅgamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthaṅgamo;
iti saññā, iti saññāya samudayo, iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā,
iti saṅkhārānaṃ samudayo, iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo;
iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti,
tassa pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato na
cirasseva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccī’’ti.
Dutiyabhāṇavāro.
Brahmayācanakathā
64. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi –
‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’nti. Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa etadahosi
– ‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto
atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā
ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya
ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ
idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ
sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho
nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ;
so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti.
65. ‘‘Apissu,
bhikkhave, vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ imā
anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’ti.
‘‘Itiha , bhikkhave,
vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisañcikkhato
appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya.
66. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, aññatarassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi –
‘nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko, yatra hi nāma
vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ
namati [nami
(syā. ka.), namissati (?)], no dhammadesanāyā’ti. Atha kho so,
bhikkhave, mahābrahmā seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva brahmaloke antarahito
vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi. Atha
kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhiṇaṃ
jāṇumaṇḍalaṃ pathaviyaṃ nihantvā [nidahanto
(syā.)] yena vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ,
desetu sugato dhammaṃ, santi [santī
(syā.)] sattā
apparajakkhajātikā; assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti
dhammassa aññātāro’ti.
67. ‘‘Evaṃ vutte [atha
kho (ka.)], bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ
mahābrahmānaṃ etadavoca – ‘mayhampi kho, brahme, etadahosi –
‘‘yaṃnūnāhaṃ dhammaṃ deseyya’’nti. Tassa mayhaṃ, brahme, etadahosi –
‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto
atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā
ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya
ālayasammuditāya duddasaṃ
idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ
duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo
virāgo nirodho nibbānaṃ. Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me
na ājāneyyuṃ; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’’ti. Apissu maṃ,
brahme , imā anacchariyā
gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’’ti.
‘Itiha me, brahme,
paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti.
68. ‘‘Dutiyampi
kho, bhikkhave, so mahābrahmā…pe… tatiyampi kho, bhikkhave, so
mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca –
‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, santi sattā
apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti
dhammassa aññātāro’ti.
69. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brahmuno ca ajjhesanaṃ
viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesi.
Addasā kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe
tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye [duviññāpaye
bhabbe abhabbe (syā.)] appekacce
paralokavajjabhayadassāvine [dassāvino
(sī. syā. kaṃ. ka.)] viharante,
appekacce na paralokavajjabhayadassāvine [dassāvino
(sī. syā. kaṃ. ka.)] viharante.
Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā
puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā
udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīni.
Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake
saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni. Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā
puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma ṭhitāni
anupalittāni udakena. Evameva kho,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ
volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye
svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce
paralokavajjabhayadassāvine viharante, appekacce na
paralokavajjabhayadassāvine viharante.
70. ‘‘Atha kho
so, bhikkhave, mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
sammāsambuddhaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu.
‘Sokāvatiṇṇaṃ [sokāvakiṇṇaṃ
(syā.)] janatamapetasoko,
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ;
Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma,
Satthavāha aṇaṇa vicara loke.
Desassu [desetu
(syā. pī.)] bhagavā
dhammaṃ,
Aññātāro bhavissantī’ti.
71. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ
gāthāya ajjhabhāsi –
‘Apārutā tesaṃ amatassa dvārā,
Ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ;
Vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ,
Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’ti.
‘‘Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ‘katāvakāso khomhi vipassinā
bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammadesanāyā’ti vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ
abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi.
Aggasāvakayugaṃ
72. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi –
‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, ko imaṃ dhammaṃ khippameva
ājānissatī’ti? Atha kho, bhikkhave, vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa etadahosi – ‘ayaṃ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca
purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasanti paṇḍitā viyattā
medhāvino dīgharattaṃ apparajakkhajātikā. Yaṃnūnāhaṃ khaṇḍassa ca
rājaputtassa, tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ ,
te imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissantī’ti.
73. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho seyyathāpi nāma balavā puriso
samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva
bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye
pāturahosi. Atha kho, bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
dāyapālaṃ [migadāyapālaṃ
(syā.)] āmantesi –
‘ehi tvaṃ, samma dāyapāla, bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca
rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ evaṃ vadehi – vipassī, bhante,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme
migadāye viharati, so tumhākaṃ
dassanakāmo’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, dāyapālo vipassissa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā bandhumatiṃ rājadhāniṃ
pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ etadavoca –
‘vipassī, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ
anuppatto kheme migadāye viharati; so tumhākaṃ dassanakāmo’ti.
74. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto
bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā
bhaddehi bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyyiṃsu. Yena khemo
migadāyo tena pāyiṃsu. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā
paccorohitvā pattikāva [padikāva
(syā.)] yena vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
75. ‘‘Tesaṃ
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ [ānupubbikathaṃ
(sī. pī.)] kathesi,
seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ
saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi
kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā
buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ
nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ
sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa
tissassa ca purohitaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ
dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ
nirodhadhamma’nti.
76. ‘‘Te
diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante,
abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya,
paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ
bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma
dhammañca. Labheyyāma mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ,
labheyyāma upasampada’nti.
77. ‘‘Alatthuṃ
kho , bhikkhave, khaṇḍo ca
rājaputto, tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi
samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne [nekkhamme
(syā.)] ānisaṃsaṃ
pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā
kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ
sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
Mahājanakāyapabbajjā
78. ‘‘Assosi
kho, bhikkhave, bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo
caturāsītipāṇasahassāni – ‘vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati. Khaṇḍo ca kira
rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni
acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’ti. Sutvāna nesaṃ etadahosi –
‘na hi nūna so orako dhammavinayo, na sā orakā pabbajjā, yattha khaṇḍo
ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. Khaṇḍo ca rājaputto
tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti, kimaṅgaṃ pana maya’nti. Athakho so,
bhikkhave, mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā rājadhāniyā
nikkhamitvā yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu;
upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu.
79. ‘‘Tesaṃ vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ –
dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ
nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte
muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte ,
atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ
samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ
apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ
caturāsītipāṇasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ
dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ
nirodhadhamma’nti.
80. ‘‘Te
diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ, bhante,
abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya,
paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti. Evamevaṃ
bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante,
bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca [(
) natthi aṭṭhakathāyaṃ, pāḷiyaṃ pana sabbatthapi dissati].
Labheyyāma mayaṃ, bhante,
bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.
81. ‘‘Alatthuṃ
kho, bhikkhave, tāni caturāsītipāṇasahassāni vipassissa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alatthuṃ upasampadaṃ. Te
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi
samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ
okāraṃ saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā
arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ
samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva
anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
Purimapabbajitānaṃ dhammābhisamayo
82. ‘‘Assosuṃ
kho, bhikkhave, tāni purimāni caturāsītipabbajitasahassāni – ‘vipassī
kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto
kheme migadāye viharati, dhammañca kira desetī’ti. Atha kho, bhikkhave,
tāni caturāsītipabbajitasahassāni yena bandhumatī rājadhānī yena khemo
migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu;
upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu.
83. ‘‘Tesaṃ vipassī
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbiṃ kathaṃ kathesi. Seyyathidaṃ –
dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ
nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte
muducittevinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte, atha yā buddhānaṃ
sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ
maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ
paṭiggaṇheyya, evameva tesaṃ caturāsītipabbajitasahassānaṃ tasmiṃyeva
āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci
samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti.
84. ‘‘Te
diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ – ‘abhikkantaṃ ,
bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya,
andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’’ti.
Evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ, bhante,
bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāma
mayaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampada’’nti.
85. ‘‘Alatthuṃ
kho, bhikkhave, tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa bhagavato
arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ. Te
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi
samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi; saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ
saṃkilesaṃ nibbāne ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā
sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ
sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu.
Cārikāanujānanaṃ
86. ‘‘Tena kho
pana, bhikkhave, samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho
paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Atha kho, bhikkhave,
vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa rahogatassa
paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘mahā kho etarahi
bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ –
‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya
sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave ,
dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ
sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi
sattā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti
dhammassa aññātāro. Api ca channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī
rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’’’ti.
87. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā
puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya.
Evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa purato pāturahosi.
Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena
vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘evametaṃ, bhagavā,
evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā
rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ, anujānātu,
bhante, bhagavā bhikkhū – ‘‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya
bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā
ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā
dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’’ti[aññātāro
(ssabbattha)]. Api ca, bhante, mayaṃ tathā karissāma yathā
bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ
upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’ti. Idamavoca, bhikkhave, so
mahābrahmā, idaṃ vatvā vipassiṃ bhagavantaṃ
arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva
antaradhāyi.
88. ‘‘Atha kho,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sāyanhasamayaṃ
paṭisallānā vuṭṭhito bhikkhū āmantesi – ‘idha mayhaṃ, bhikkhave,
rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – mahā kho
etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ .
Yaṃnūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ – ‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ
bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ
ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā,
assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api
ca, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī
upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti.
‘‘‘Atha kho, bhikkhave, aññataro mahābrahmā mama cetasā
cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito
mama purato pāturahosi. Atha kho so, bhikkhave, mahābrahmā ekaṃsaṃ
uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjaliṃ paṇāmetvā maṃ etadavoca –
‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Mahā kho, bhante, etarahi
bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati
aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Anujānātu, bhante, bhagavā bhikkhū –
‘caratha, bhikkhave, cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya
devamanussānaṃ; mā ekena dve agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ…pe…
santi sattā apparajakkhajātikā ,
assavanatā dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro’ti. Api ca,
bhante, mayaṃ tathā karissāma, yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ
accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyā’’ti.
Idamavoca, bhikkhave, so mahābrahmā, idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā
padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi’.
‘‘‘Anujānāmi, bhikkhave, caratha cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ; mā ekena dve
agamittha; desetha, bhikkhave, dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ pakāsetha. Santi sattā apparajakkhajātikā, assavanatā
dhammassa parihāyanti, bhavissanti dhammassa aññātāro. Api ca,
bhikkhave, channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī
upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho, bhikkhave, bhikkhū
yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṃ pakkamiṃsu.
89. ‘‘Tena kho
pana samayena jambudīpe caturāsīti āvāsasahassāni honti. Ekamhi hi vasse
nikkhante devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantaṃ kho, mārisā, ekaṃ
vassaṃ; pañca dāni vassāni sesāni ;
pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā
pātimokkhuddesāyā’ti. Dvīsu vassesu nikkhantesu… tīsu
vassesu nikkhantesu… catūsu vassesu nikkhantesu… pañcasu vassesu
nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho ,
mārisā, pañcavassāni; ekaṃ dāni vassaṃ sesaṃ; ekassa vassassa accayena
bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyā’ti. Chasu vassesu
nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ – ‘nikkhantāni kho, mārisā,
chabbassāni, samayo dāni bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamituṃ
pātimokkhuddesāyā’ti. Atha kho te, bhikkhave, bhikkhū appekacce sakena
iddhānubhāvena appekacce devatānaṃ iddhānubhāvena ekāheneva bandhumatiṃ
rājadhāniṃ upasaṅkamiṃsu pātimokkhuddesāyāti [pātimokkhuddesāya
(?)].
90. ‘‘Tatra sudaṃ,
bhikkhave, vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhikkhusaṅghe evaṃ
pātimokkhaṃ uddisati –
‘Khantī paramaṃ tapo
titikkhā,
Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā;
Na hi pabbajito parūpaghātī,
Na samaṇo [samaṇo
(sī. syā. pī.)] hoti
paraṃ viheṭhayanto.
‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ.
‘Anūpavādo anūpaghāto [anupavādo
anupaghāto (pī. ka.)], pātimokkhe ca saṃvaro;
Mattaññutā ca bhattasmiṃ,
pantañca sayanāsanaṃ;
Adhicitte ca āyogo, etaṃ buddhānasāsana’nti.
Devatārocanaṃ
91.
‘‘Ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane
sālarājamūle. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ
cetaso parivitakko udapādi – ‘na kho so sattāvāso sulabharūpo, yo mayā
anāvutthapubbo [anajjhāvuṭṭhapubbo
(ka. sī. ka.)] iminā
dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehi. Yaṃnūnāhaṃ yena suddhāvāsā
devā tenupasaṅkameyya’nti. Atha khvāhaṃ, bhikkhave, seyyathāpi nāma
balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ
samiñjeyya, evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhagavane sālarājamūle antarahito
avihesu devesu pāturahosiṃ .
Tasmiṃ, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni [anekāni
devatāsatāni anekāni devatāsahassāni (syā.)] yenāhaṃ
tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
Ekamantaṃ ṭhitā kho,
bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekanavutikappe
yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi. Vipassī, mārisā,
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi, khattiyakule
udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena
ahosi . Vipassissa, mārisā,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ
ahosi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle
abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa,
mārisā, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ
sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto
ahosi bhikkhusatasahassaṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi
asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa, mārisa,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi.
Bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti. Bandhumassa rañño bandhumatī
nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa, mārisā ,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ
pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te
mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu
kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti …pe…
‘‘Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni [anekāni
devatāsatāni anekāni devatāsahassāni (syā. evamuparipi)] yenāhaṃ
tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva
kho, mārisā, bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke
uppanno. Bhagavā, mārisā, khattiyo jātiyā khattiyakule uppanno. Bhagavā,
mārisā, gotamo gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃāyuppamāṇaṃ parittaṃ
lahukaṃ yo ciraṃ jīvati, so
vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle
abhisambuddho. Bhagavato, mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ
ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ .
Bhagavato, mārisā, eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni
bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā, ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva
khīṇāsavānaṃ. Bhagavato, mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi
aggupaṭṭhāko. Bhagavato, mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā
nāma devī mātā ahosi janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi.
Bhagavato, mārisā, evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ
padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ,
mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā
idhūpapannā’ti.
92. ‘‘Atha
khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi devehi saddhiṃ yena atappā devā
tenupasaṅkamiṃ…pe… atha khvāhaṃ, bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi
ca devehi saddhiṃ yena sudassā devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ,
bhikkhave, avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi
saddhiṃ yena sudassī devā tenupasaṅkamiṃ. Atha khvāhaṃ, bhikkhave,
avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassīhi ca
devehi saddhiṃ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṃ. Tasmiṃ, bhikkhave,
devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni devatāsatasahassāni yenāhaṃ
tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu .
‘‘Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so,
mārisā, ekanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke
udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā
ahosi. Khattiyakule udapādi. Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi. Vipassissa, mārisā, bhagavato
arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi.
Vipassī, mārisā, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle
abhisambuddho. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa
khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Vipassissa,
mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā
ahesuṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ.
Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ.
Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni. Vipassissa, mārisā,
bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ
sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato
sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko.
Vipassissa, mārisā, bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma
rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janetti.
Bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Vipassissa,
mārisā, bhagavato arahatosammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi
evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi, evaṃ
dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, vipassimhi bhagavati
brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.
Tasmiṃyeva kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, bhikkhave, tā
devatā maṃ etadavocuṃ – ‘ito so, mārisā, ekatiṃse kappe yaṃ sikhī
bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, sikhimhi bhagavati tasmiññeva kho mārisā,
ekatiṃse kappe yaṃ vessabhū bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, vessabhumhi
bhagavati…pe… imasmiṃyeva kho, mārisā, bhaddakappe kakusandho koṇāgamano
kassapo bhagavā…pe… te mayaṃ, mārisā, kakusandhamhi koṇāgamanamhi
kassapamhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā
idhūpapannā’ti.
93. ‘‘Tasmiṃyeva
kho, bhikkhave, devanikāye anekāni devatāsahassāni anekāni
devatāsatasahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā maṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā
kho, bhikkhave, tā devatā maṃ etadavocuṃ – ‘imasmiṃyeva kho, mārisā,
bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. Bhagavā,
mārisā, khattiyo jātiyā, khattiyakule uppanno. Bhagavā, mārisā, gotamo
gottena. Bhagavato, mārisā, appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo
ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ
vā bhiyyo. Bhagavā, mārisā, assatthassa mūle abhisambuddho. Bhagavato,
mārisā, sāriputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ.
Bhagavato , mārisā, eko
sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni. Bhagavato, mārisā,
ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. Bhagavato,
mārisā, ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko aggupaṭṭhāko ahosi. Bhagavato,
mārisā, suddhodano nāma rājā pitā ahosi. Māyā nāma devī mātā ahosi
janetti. Kapilavatthu nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. Bhagavato, mārisā,
evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi, evaṃ pabbajjā, evaṃ padhānaṃ, evaṃ
abhisambodhi, evaṃ dhammacakkappavattanaṃ. Te mayaṃ, mārisā, bhagavati
brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā idhūpapannā’ti.
94. ‘‘Iti kho,
bhikkhave, tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā, yassā
dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato
atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe
sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi.
‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā
te bhagavanto ahesuṃ’ itipīti.
‘‘Devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ, yena tathāgato atīte buddhe parinibbute
chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte
jātitopi anussarati, nāmatopi anussarati, gottatopi anussarati,
āyuppamāṇatopi anussarati, sāvakayugatopi anussarati,
sāvakasannipātatopi anussarati ‘evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ’ itipi.
‘Evaṃnāmā evaṃgottā evaṃsīlā evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā
te bhagavanto ahesuṃ’ itipī’’ti.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
Mahāpadānasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
≧✯◡✯≦
01 || 02 ||
03 || 04 ||
05 || 06 ||
07 || 08 ||
09 || 10 ||
11 || 12 ||
13 || 14 ||
15 || 16 ||
17
18 || 19 ||
20 || 21 ||
22 || 23 ||
24 || 25 ||
26 || 27 ||
28 || 29 ||
30 || 31 ||
32 || 33 ||
34