14. Sikkhāpadavibhaṅgo
1. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
703. Idāni tadanantare
sikkhāpadavibhaṅge pańcāti
gaṇanaparicchedo. Sikkhāpadānīti
sikkhitabbapadāni; sikkhākoṭṭhāsāti attho. Apica upari āgatā sabbepi
kusalā dhammā sikkhitabbato sikkhā. Pańcasu pana sīlaṅgesu yaṃkińci
aṅgaṃ tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena padanti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadāni.
Pāṇātipātāti pāṇassa atipātā ghātanā māraṇāti attho. Veramaṇīti
virati. Adinnādānāti
adinnassa ādānā; parapariggahitassa haraṇāti attho. Kāmesūti
vatthukāmesu. Micchācārāti
kilesakāmavasena lāmakācārā. Musāvādāti
abhūtavādato. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānāti
ettha surāti piṭṭhasurā,
pūvasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti pańca surā. Merayanti
pupphāsavo, phalāsavo, guḷāsavo, madhvāsavo, sambhārasaṃyuttoti pańca
āsavā. Tadubhayampi madanīyaṭṭhena majjaṃ.
Yāya cetanāya taṃ pivanti, sā pamādakāraṇattā pamādaṭṭhānaṃ; tasmā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā. Ayaṃ tāvettha mātikānikkhepassa attho.
704. Padabhājanīye
pana yasmiṃ samaye kāmāvacarantiādi
sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva. Yasmā pana na kevalaṃ
viratiyeva sikkhāpadaṃ, cetanāpi sikkhāpadameva, tasmā taṃ dassetuṃ
dutiyanayo dassito. Yasmā ca na kevalaṃ eteyeva dve dhammā sikkhāpadaṃ,
cetanāsampayuttā pana paropaṇṇāsadhammāpi sikkhitabbakoṭṭhāsato
sikkhāpadameva, tasmā tatiyanayopi dassito.
Tattha duvidhaṃ
sikkhāpadaṃ pariyāyasikkhāpadaṃ nippariyāyasikkhāpadańca. Tattha virati
nippariyāyasikkhāpadaṃ. Sā hi ‘‘pāṇātipātā veramaṇī’’ti pāḷiyaṃ
āgatā, no cetanā. Viramanto ca tāya eva tato tato viramati, na cetanāya.
Cetanaṃ pana āharitvā dassesi. Tathā sesacetanāsampayuttadhamme.
Vītikkamakāle hi veracetanā dussīlyaṃ nāma. Tasmā sā viratikālepi
susīlyavasena vuttā. Phassādayo taṃsampayuttattā gahitāti.
Idāni etesu
sikkhāpadesu ńāṇasamuttejanatthaṃ imesaṃ pāṇātipātādīnaṃ dhammato,
koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlato, kammato, sāvajjato, payogato
ca vinicchayo veditabbo.
Tattha ‘dhammato’ti
pańcapete pāṇātipātādayo cetanādhammāva honti. ‘Koṭṭhāsato’ pańcapi
kammapathā eva.
‘Ārammaṇato’ pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇo. Adinnādānaṃ
sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā. Micchācāro itthipurisārammaṇo.
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Surāpānaṃ saṅkhārārammaṇaṃ.
‘Vedanāto’ pāṇātipāto dukkhavedano. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Tańhi
haṭṭhatuṭṭhassa adinnaṃ ādiyato sukhavedanaṃ hoti, bhītakāle
dukkhavedanaṃ, majjhattassa hutvā gaṇhato adukkhamasukhavedanaṃ.
Micchācāro sukhavedano vā adukkhamasukhavedano vā. Musāvādo adinnādānaṃ
viya tivedano. Surāpānaṃ sukhamajjhattavedanaṃ.
‘Mūlato’ pāṇātipāto dosamohamūlo. Adinnādānaṃ kińcikāle
lobhamohamūlaṃ, kińcikāle dosamohamūlaṃ. Micchācāro lobhamohamūlo.
Musāvādo kińcikāle lobhamohamūlo, kińcikāle dosamohamūlo. Surāpānaṃ
lobhamohamūlaṃ.
‘Kammato’ musāvādo cettha vacīkammaṃ. Sesā kāyakammameva.
‘Sāvajjato’ pāṇātipāto
atthi appasāvajjo, atthi mahāsāvajjo. Tathā adinnādānādīni. Tesaṃ
nānākaraṇaṃ heṭṭhā dassitameva.
Ayaṃ pana aparo nayo – kunthakipillikassa
hi vadho appasāvajjo, tato mahantatarassa mahāsāvajjo; sopi appasāvajjo,
tato mahantatarāya sakuṇikāya mahāsāvajjo; tato godhāya, tato sasakassa,
tato migassa, tato gavayassa, tato assassa, tato hatthissa vadho
mahāsāvajjo, tatopi dussīlamanussassa ,
tato gorūpasīlakamanussassa, tato saraṇagatassa, tato
pańcasikkhāpadikassa, tato sāmaṇerassa, tato puthujjanabhikkhuno ,
tato sotāpannassa, tato sakadāgāmissa, tato anāgāmissa, tato
khīṇāsavassa vadho atimahāsāvajjoyeva.
Adinnādānaṃ dussīlassa santake appasāvajjaṃ, tato gorūpasīlakassa
santake mahāsāvajjaṃ; tato saraṇagatassa, tato pańcasikkhāpadikassa,
tato sāmaṇerassa, tato puthujjanabhikkhuno, tato sotāpannassa, tato
sakadāgāmissa, tato anāgāmissa santake mahāsāvajjaṃ, tato khīṇāsavassa
santake atimahāsāvajjaṃyeva.
Micchācāro dussīlāya itthiyā vītikkame appasāvajjo, tato gorūpasīlakāya
mahāsāvajjo; tato saraṇagatāya, pańcasikkhāpadikāya, sāmaṇeriyā,
puthujjanabhikkhuniyā, sotāpannāya, sakadāgāminiyā, tato anāgāminiyā
vītikkame mahāsāvajjo, khīṇāsavāya pana bhikkhuniyā ekantamahāsāvajjova.
Musāvādo kākaṇikamattassa atthāya musākathane appasāvajjo, tato
aḍḍhamāsakassa, māsakassa, pańcamāsakassa, aḍḍhakahāpaṇassa,
kahāpaṇassa, tato anagghaniyabhaṇḍassa atthāya musākathane mahāsāvajjo,
musā kathetvā pana saṅghaṃ bhindantassa ekantamahāsāvajjova.
Surāpānaṃ pasatamattassa pāne appasāvajjaṃ, ańjalimattassa pāne
mahāsāvajjaṃ; kāyacālanasamatthaṃ pana bahuṃ pivitvā
gāmaghātanigamaghātakammaṃ karontassa ekantamahāsāvajjameva.
Pāṇātipātańhi patvā
khīṇāsavassa vadho mahāsāvajjo; adinnādānaṃ patvā khīṇāsavasantakassa
haraṇaṃ, micchācāraṃ patvā khīṇāsavāya bhikkhuniyā vītikkamanaṃ,
musāvādaṃ patvā musāvādena saṅghabhedo, surāpānaṃ patvā
kāyacālanasamatthaṃ bahuṃ pivitvā gāmanigamaghātanaṃ mahāsāvajjaṃ.
Sabbehipi panetehi musāvādena saṅghabhedanameva mahāsāvajjaṃ. Tańhi
kappaṃ niraye pācanasamatthaṃ mahākibbisaṃ.
‘Payogato’ti pāṇātipāto
sāhatthikopi hoti āṇattikopi. Tathā adinnādānaṃ.
Micchācāramusāvādasurāpānāni sāhatthikānevāti.
Evamettha pāṇātipātādīnaṃ
dhammādivasena vinicchayaṃ ńatvā pāṇātipātā veramaṇītiādīnampi dhammato,
koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlato, kammato, khaṇḍato, samādānato,
payogato ca vinicchayo veditabbo.
Tattha ‘dhammato’ti
pariyāyasīlavasena paṭipāṭiyā pańca cetanādhammāva. ‘Koṭṭhāsato’ti
pańcapi kammapathā eva. ‘Ārammaṇato’ti
pāṇātipātā veramaṇī parassa jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā attano
veracetanāya viramati. Itarāsupi eseva nayo. Sabbāpi hi etā
vītikkamitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā veracetanāhiyeva viramanti. ‘Vedanāto’ti
sabbāpi sukhavedanā vā honti majjhattavedanā vā. ‘Mūlato’ti
ńāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohamūlā honti,
ńāṇavippayuttacittena viramantassa alobhaadosamūlā honti. ‘Kammato’ti
musāvādā veramaṇīyevettha vacīkammaṃ; sesā kāyakammaṃ. ‘Khaṇḍato’ti
gahaṭṭhā yaṃ yaṃ vītikkamanti, taṃ tadeva khaṇḍaṃ hoti bhijjati,
avasesaṃ na bhijjati. Kasmā? Gahaṭṭhā hi anibaddhasīlā honti, yaṃ yaṃ
sakkonti taṃ tadeva gopenti. Sāmaṇerānaṃ pana ekasmiṃ vītikkamante
sabbāni bhijjanti. Na kevalańca etāni, sesasīlānipi bhijjantiyeva. Tesaṃ
pana vītikkamo daṇḍakammavatthuko. ‘Puna evarūpaṃ na karissāmī’ti
daṇḍakamme kate sīlaṃ paripuṇṇaṃ hoti. ‘Samādānato’ti
sayameva ‘pańca sīlāni adhiṭṭhahāmī’ti adhiṭṭhahantenapi, pāṭiyekkaṃ
pāṭiyekkaṃ samādiyantenapi samādiṇṇāni honti. Ańńassa santike nisīditvā
‘pańca sīlāni samādiyāmī’ti samādiyantenapi, pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ
samādiyantenapi samādinnāneva
honti. ‘Payogato’ sabbānipi
sāhatthikapayogānevāti veditabbāni.
712. Idāni
yāsaṃ sikkhānaṃ koṭṭhāsabhāvena imāni pańca sikkhāpadāni vuttāni, tāni
dassetuṃ katame dhammā sikkhāti
ayaṃ sikkhāvāro āraddho. Tattha yasmā
sabbepi catubhūmakakusalā dhammā sikkhitabbabhāvato sikkhā,
tasmā te dassetuṃ yasmiṃ
samaye kāmāvacarantiādi vuttaṃ. Tattha heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha.
sa. 1) vuttanayeneva pāḷiṃ vitthāretvā attho veditabbo. Idha pana
mukhamattameva dassitanti.
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
3. Pańhāpucchakavaṇṇanā
714. Pańhāpucchake
pāḷianusāreneva sikkhāpadānaṃ kusalādibhāvo veditabbo. Ārammaṇattikesu
pana yāni sikkhāpadāni ettha sattārammaṇānīti vuttāni, tāni yasmā
sattoti saṅkhaṃ gate saṅkhāreyeva ārammaṇaṃ karonti, yasmā ca sabbānipi
etāni sampattavirativaseneva niddiṭṭhāni, tasmā ‘‘parittārammaṇā’’ti ca
‘‘paccuppannārammaṇā’’ti ca vuttaṃ. Yato pana viramati tassa vatthuno
accantabahiddhattā sabbesampi bahiddhārammaṇatā veditabbāti.
Imasmiṃ pana sikkhāpadavibhaṅge sammāsambuddhena abhidhammabhājanīyepi
pańhāpucchakepi lokiyāneva sikkhāpadāni kathitāni. Ubhopi hi ete nayā
lokiyattā ekaparicchedā eva. Evamayaṃ sikkhāpadavibhaṅgo dveparivaṭṭaṃ
nīharitvāva bhājetvā dassitoti.
Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya
Sikkhāpadavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
--------------------
00 |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
≧✯◡✯≦
NGHIĘN CỨU PHẬT PHÁP
