15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
1. Suttantabhājanīyaṃ
1. Saṅgahavāravaṇṇanā
718. Idāni tadanantare
paṭisambhidāvibhaṅge catassoti
gaṇanaparicchedo. Paṭisambhidāti
pabhedā. Yasmā pana parato atthe
ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha, tasmā na aññassa kassaci pabhedā,
ñāṇasseva pabhedāti veditabbā. Iti ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti padena
cattāro ñāṇappabhedāti ayamattho saṅgahito. Atthapaṭisambhidāti
atthe paṭisambhidā; atthappabhedassa
sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇanti
attho. Sesapadesupi eseva nayo. Dhammappabhedassa hi
sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā nāma.
Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ
niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā nāma.
Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ
paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
Idāni yathānikkhittā paṭisambhidā bhājetvā dassento atthe
ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha. Tattha atthoti
saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi hetuvasena araṇīyaṃ gantabbaṃ pattabbaṃ,
tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ,
nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti
veditabbā. Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
Dhammoti saṅkhepato
paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā
dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu,
ariyamaggo, bhāsitaṃ ,
kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā. Taṃ dhammaṃ
paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā
sabhāvanirutti, tassā abhilāpe taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā
paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā.
Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na
paññattiārammaṇā. Kasmā? Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ
na sabhāvaniruttī’’ti jānanti. Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte
‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte
pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti. Vedanādīsupi eseva nayo. Aññaṃ
panesa nāmaākhyātaupasaggabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti? Yadaggena
saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti,
tadaggena tampi jānissatīti. Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti
paṭikkhipitvā idaṃ vatthu kathitaṃ –
Tissadattatthero kira bodhimaṇḍe suvaṇṇasalākaṃ gahetvā aṭṭhārasasu
bhāsāsu ‘katarabhāsāya kathemī’ti pavāresi. Taṃ pana tena attano uggahe
ṭhatvā pavāritaṃ, na paṭisambhidāya ṭhitena. So hi mahāpaññatāya taṃ taṃ
bhāsaṃ kathāpetvā kathāpetvā uggaṇhi; tato uggahe ṭhatvā evaṃ pavāresi.
Bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantīti vatvā ca panettha idaṃ kathitaṃ.
Mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ
kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti. Dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ
vavatthāpenti – iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vuttanti. Gacchante
gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti. Mātā damiḷī, pitā andhako. Tesaṃ
jāto dārako sace mātukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati;
sace pitukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati. Ubhinnampi
pana kathaṃ assuṇanto māgadhabhāsaṃ bhāsissati.
Yopi agāmake
mahāraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano
dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhabhāsameva bhāsissati.
Niraye, tiracchānayoniyaṃ, pettivisaye, manussaloke, devaloketi
sabbattha māgadhabhāsāva ussannā. Tattha sesā
oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā aṭṭhārasa bhāsā parivattanti .
Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhabhāsā na
parivattati. Sammāsabuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento
māgadhabhāsāya eva āropesi. Kasmā? Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti.
Māgadhabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ
sotapathāgamanameva papañco; sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena
nayasahassena attho upaṭṭhāti. Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhaṃ
pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti. Bahumpi uggahetvā pana
puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi. Ariyasāvako no
paṭisambhidāppato nāma natthi.
Ñāṇesu ñāṇanti sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā ñāṇaṃ
paccavekkhantassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidāti. Imā pana
catassopi paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi
kāraṇehi visadā hontīti veditabbā. Katamesu dvīsu? Sekkhabhūmiyañca
asekkhabhūmiyañca. Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa
mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti
asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā.
Ānandattherassa cittassa gahapatino dhammikassa upāsakassa upālissa
gahapatino khujjuttarāya upāsikāyāti evamādīnaṃ paṭisambhidā
sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.
Katamehi pañcahi kāraṇehi paṭisambhidā
visadā hontīti? Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya,
pubbayogenāti. Tattha ‘adhigamo’ nāma
arahattaṃ. Tañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Pariyatti’ nāma
buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Savanaṃ’ nāma
dhammassavanaṃ. Sakkaccañhi dhammaṃ suṇantassa paṭisambhidā visadā
honti. ‘Paripucchā’ nāma
aṭṭhakathā. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa hi paṭisambhidā visadā
honti. ‘Pubbayogo’ nāma
pubbayogāvacaratā, atītabhave haraṇapaccāharaṇanayena
pariggahitakammaṭṭhānatā; pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā
honti .
Tattha arahattappattiyā punabbasukuṭumbikaputtassa tissattherassa
paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira tambapaṇṇidīpe buddhavacanaṃ
uggaṇhitvā paratīraṃ gantvā yonakadhammarakkhitattherassa santike
buddhavacanaṃ uggaṇhitvā āgacchanto nāvaṃ
abhiruhanatitthe ekasmiṃ pade uppannakaṅkho yojanasatamaggaṃ nivattitvā
ācariyassa santikaṃ gacchanto antarāmagge ekassa kuṭumbikassa pañhaṃ
kathesi. So pasīditvā satasahassagghanikaṃ kambalaṃ adāsi. Sopi taṃ
āharitvā ācariyassa adāsi. Thero vāsiyā koṭṭetvā nisīdanaṭṭhāne
paribhaṇḍaṃ kāresi. Kimatthāyāti? Pacchimāya janatāya anuggahatthāyāti.
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘amhākaṃ gatamaggaṃ āvajjetvā anāgate
sabrahmacārino paṭipattiṃ pūretabbaṃ maññissantī’’ti. Tissattheropi
ācariyassa santike kaṅkhaṃ chinditvā jambukolapaṭṭane oruyha
cetiyaṅgaṇaṃ sammajjanavelāya vālikavihāraṃ patvā sammajji. Tassa
sammajjitaṭṭhānaṃ disvā ‘idaṃ vītarāgassa bhikkhuno sammaṭṭhaṭṭhāna’nti
therassa vīmaṃsanatthāya pañhaṃ pucchiṃsu. Thero paṭisambhidāppattatāya
pucchitapucchite pañhe kathesīti.
Pariyattiyā pana tissadattattherassa ceva
nāgasenattherassa ca paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Sakkaccadhammasavanena
sudhammasāmaṇerassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira talaṅgaravāsī
dhammadinnattherassa bhāgineyyo khuraggeyeva arahattaṃ patto
mātulattherassa dhammavinicchayaṭṭhāne nisīditvā suṇantoyeva tīṇi
piṭakāni paguṇāni akāsi. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa pana
tissadattattherassa eva paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Gatapaccāgatavattaṃ
pana pūretvā yāva anulomaṃ kammaṭṭhānaṃ ussukkāpetvā
āgatānaṃ visadabhāvappattapaṭisambhidānaṃ pubbayogāvacarānaṃ anto
natthi.
Etesu pana kāraṇesu pariyatti, savanaṃ, paripucchāti imāni tīṇi
pabhedasseva balavakāraṇāni. Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo,
pabhedassa hoti na hotīti? Hoti, na pana tathā.
Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pubbe
ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi. Ime
pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti.
Saṅgahavāravaṇṇanā.
2. Saccavārādivaṇṇanā
719. Idāni ye
saṅgahavāre pañca atthā ca dhammā ca saṅgahitā, tesaṃ
pabhedadassananayena paṭisambhidā vibhajituṃ puna catassotiādinā
nayena pabhedavāro āraddho. So
saccavārahetuvāradhammavārapaccayākāravārapariyattivāravasena
pañcavidho. Tattha paccayasamuppannassa dukkhasaccassa paccayena
pattabbassa nibbānassa ca atthabhāvaṃ, phalanibbattakassa samudayassa
nibbānasampāpakassa ariyamaggassa ca dhammabhāvañca dassetuṃ ‘saccavāro’ vutto.
Yassa kassaci pana hetuphalanibbattakassa hetuno dhammabhāvaṃ,
hetuphalassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘hetuvāro’ vutto.
Tattha ca hetuphalakkamavasena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā
niddiṭṭhā. Ye pana dhammā tamhā tamhā rūpārūpappabhedā hetuto jātā,
tesaṃ atthabhāvaṃ, tassa tassa ca rūpārūpadhammappabhedassa hetuno
dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘dhammavāro’ vutto.
Jarāmaraṇādīnaṃ pana atthabhāvaṃ, jarāmaraṇādisamudayasaṅkhātānaṃ
jātiādīnañca dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘paccayākāravāro’ vutto.
Tato pariyattisaṅkhātassa tassa tassa bhāsitassa dhammabhāvaṃ,
bhāsitasaṅkhātena paccayena pattabbassa bhāsitatthassa ca atthabhāvaṃ
dassetuṃ ‘pariyattivāro’ vutto.
Tattha ca yasmā bhāsitaṃ ñatvā tassattho
ñāyati, tasmā bhāsitabhāsitatthakkamena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ
dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā. Pariyattidhammassa ca pabhedadassanatthaṃ
‘‘tattha katamā dhammapaṭisambhidā’’ti pucchāpubbaṅgamo paṭiniddesavāro
vutto. Tattha suttantiādīhi navahi aṅgehi nippadesato tanti gahitā. Ayaṃ
imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa atthoti imasmimpi ṭhāne
bhāsitavasena nippadesato tanti eva gahitāti.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
725. Tattha
tisso paṭisambhidā lokiyā. Atthapaṭisambhidā lokiyalokuttaramissakā .
Sā hi nibbānārammaṇānaṃ maggaphalañāṇānaṃ vasena lokuttarāpi
hoti. Abhidhammabhājanīye kusalākusalavipākakiriyānaṃ vasena catūhi
vārehi vibhattaṃ. Tattha yattakāni heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1
ādayo) kusalacittāni vibhattāni, tesaṃ sabbesampi vasena ekekasmiṃ
cittaniddese catasso catasso paṭisambhidā vibhattāti veditabbā.
Akusalacittesupi eseva nayo. Vipākakiriyavāresu vipākakiriyānaṃ atthena
saṅgahitattā, dhammapaṭisambhidaṃ chaḍḍetvā, ekekasmiṃ vipākacitte ca
kiriyacitte ca tisso tissova paṭisambhidā vibhattā. Pāḷi pana
mukhamattameva dassetvā saṃkhittā. Sā heṭṭhā āgatavitthāravaseneva
veditabbā.
Kasmā pana yathā kusalākusalavāresu ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ
atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime vipākā,
tesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti evaṃ na vuttanti? Heṭṭhā vuttattā.
Yadi evaṃ, ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti heṭṭhā vuttattā
ayaṃ atthapaṭisambhidāpi idha na vattabbā siyāti? No na vattabbā. Kasmā?
Heṭṭhā vipākakiriyacittuppādavasena avuttattā. Kiriyavāre ca ‘‘yesaṃ
dhammānaṃ ime kiriyā’’ti vacanameva na yujjatīti dvīsupi imesu vāresu
tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.
Tattha yāya
niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti yāya niruttiyā tesaṃ
phasso hotītiādinā nayena vuttānaṃ dhammānaṃ ‘‘ayaṃ phasso, ayaṃ
vedanā’’ti evaṃ paññatti hoti. Tattha dhammaniruttābhilāpe
ñāṇanti tasmiṃ atthe dhamme ca pavattamānāya tassā dhammaniruttiyā
sabhāvapaññattiyā abhilāpe ñāṇaṃ. Abhilāpasaddaṃ ārammaṇaṃ katvā
uppannañāṇameva idhāpi kathitaṃ. Yena
ñāṇenāti yena paṭibhānapaṭisambhidāñāṇena. Tāniñāṇāni
jānātīti itarāni tīṇi paṭisambhidāñāṇāni jānāti.
Idāni yathā yaṃ ñāṇaṃ tāni ñāṇāni jānāti, tathā tassa tesu pavattiṃ
dassetuṃ imāni ñāṇāni
idamatthajotakānīti vuttaṃ. Tattha idamatthajotakānīti
imassa atthassa jotakāni pakāsakāni; imaṃ nāma atthaṃ jotenti pakāsenti
paricchindantīti attho. Iti
ñāṇesu ñāṇanti iminā ākārena pavattaṃ tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ
paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
Tattha kiñcāpi
ayaṃ paṭibhānapaṭisambhidā ‘imissā idaṃ kiccaṃ, imissā idaṃ kicca’nti
itarāsaṃ paṭisambhidānaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana tāsaṃ kiccaṃ kātuṃ na
sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa. Dve kira
bhikkhū. Eko bahussuto, eko appassuto. Te ekatova ekaṃ dhammakathāmaggaṃ
uggaṇhiṃsu. Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro. Tesu
appassuto gatagataṭṭhāne attano sarasampattiyā sakalaparisaṃ khobhetvā
dhammaṃ kathesi. Dhammaṃ suṇamānā haṭṭhatuṭṭhamānasā hutvā – ‘yathā esa
dhammaṃ kathesi, eko tipiṭakadharo maññe bhavissatī’ti vadanti.
Bahussutabhikkhu pana – ‘dhammasavane jānissatha ayaṃ tipiṭakadharo vā
no vā’ti āha. So kiñcāpi evamāha, yathā pana sakalaparisaṃ khobhetvā
dhammaṃ kathetuṃ sakkoti, evamassa kathanasamatthatā natthi. Tattha
kiñcāpi paṭibhānapaṭisambhidā, bahussuto viya appassutassa, itarāsaṃ
kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana taṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkotīti veditabbaṃ.
Sesaṃ uttānatthameva.
746. Evaṃ
kusalacittuppādādivasena paṭisambhidā vibhajitvā idāni tāsaṃ
uppattiṭṭhānabhūtaṃ khettaṃ dassetuṃ puna catasso
paṭisambhidātiādimāha. Tattha tisso
paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesūti
idaṃ sekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhipi dhammapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā
vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu
ñāṇasampayuttakusalacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā
niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā;
ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ
ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
Kiriyato catūsūti idaṃ pana asekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhi
dhammaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ
katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati.
Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā
niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ
katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.
Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti idaṃ pana sekkhāsekkhānaṃ
vasena vuttaṃ. Tathā hi sekkhānaṃ atthapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā
vuttappabhedaṃ atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu
ayaṃ uppajjati,
maggaphalakāle ca maggaphalesu. Asekkhassa pana atthaṃ paccavekkhaṇakāle
heṭṭhā vuttappabhedameva atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu
ñāṇasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalakāle ca uparime
sāmaññaphaleti. Evametā sekkhāsekkhānaṃ uppajjamānā imāsu bhūmīsu
uppajjantīti bhūmidassanatthaṃ ayaṃ nayo dassitoti.
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.
3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
747. Pañhāpucchake
pāḷianusāreneva catunnaṃ paṭisambhidānaṃ kusalādibhāvo veditabbo.
Ārammaṇattikesu pana niruttipaṭisambhidā saddameva ārammaṇaṃ karotīti
parittārammaṇā. Atthapaṭisambhidā kāmāvacaravipākakiriyasaṅkhātañceva
paccayasamuppannañca atthaṃ paccavekkhantassa parittārammaṇā;
vuttappabhedameva rūpāvacarārūpāvacaraṃ atthaṃ paccavekkhantassa
mahaggatārammaṇā; lokuttaravipākatthañceva paramatthañca nibbānaṃ
paccavekkhantassa appamāṇārammaṇā. Dhammapaṭisambhidā kāmāvacaraṃ
kusaladhammaṃ akusaladhammaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa
parittārammaṇā; rūpāvacarārūpāvacaraṃ kusalaṃ dhammaṃ paccayadhammañca
paccavekkhantassa mahaggatārammaṇā ;
lokuttaraṃ kusalaṃ dhammaṃ paccayadhammañca paccavekkhantassa
appamāṇārammaṇā. Paṭibhānapaṭisambhidā
kāmāvacarakusalavipākakiriyañāṇāni paccavekkhantassa parittārammaṇā;
rūpāvacarārūpāvacarāni kusalavipākakiriyañāṇāni paccavekkhantassa tesaṃ
ārammaṇāni vijānantassa mahaggatārammaṇā; lokuttarāni kusalavipākañāṇāni
paccavekkhantassa appamāṇārammaṇā.
Atthapaṭisambhidā sahajātahetuvasena siyā
maggahetukā, vīriyajeṭṭhikāya maggabhāvanāya siyā maggādhipati,
chandacittajeṭṭhikāya navattabbā, phalakālepi navattabbā eva.
Dhammapaṭisambhidā maggaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggaṃ garuṃ
katvā paccavekkhantassa ārammaṇādhipativasena maggādhipati.
Paṭibhānapaṭisambhidā maggañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggaṃ
garuṃ katvā paccavekkhantassa maggādhipati, sesañāṇaṃ pañcavekkhaṇakāle
navattabbārammaṇā .
Niruttipaṭisambhidā paccuppannameva saddaṃ ārammaṇaṃ karotīti
paccuppannārammaṇā.
Atthapaṭisambhidā atītaṃ vipākatthaṃ kiriyatthaṃ paccayasamuppannañca
paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa
anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā,
lokuttaraṃ paramatthaṃ paccavekkhantassa navattabbārammaṇā.
Dhammapaṭisambhidā atītaṃ kusalaṃ akusalaṃ paccayadhammañca
paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa
anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā.
Paṭibhānapaṭisambhidā atītaṃ kusalañāṇaṃ vipākañāṇaṃ kiriyañāṇañca
paccavekkhantassa atītārammaṇā, anāgataṃ paccavekkhantassa
anāgatārammaṇā, paccuppannaṃ paccavekkhantassa paccuppannārammaṇā.
Niruttipaṭisambhidā saddārammaṇattā
bahiddhārammaṇā. Itarāsu tīsu atthapaṭisambhidā ajjhattaṃ vipākatthaṃ
kiriyatthaṃ paccayasamuppannañca paccavekkhantassa ajjhattārammaṇā,
bahiddhā paccavekkhantassa bahiddhārammaṇā, ajjhattabahiddhā
paccavekkhantassa ajjhattabahiddhārammaṇā ,
paramatthaṃ paccavekkhantassa bahiddhārammaṇā eva. Dhammapaṭisambhidā
ajjhattaṃ kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattārammaṇā,
bahiddhā kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle bahiddhārammaṇā,
ajjhattabahiddhā kusalākusalaṃ paccayadhammaṃ paccavekkhaṇakāle
ajjhattabahiddhārammaṇā. Paṭibhānapaṭisambhidā ajjhattaṃ
kusalavipākakiriyañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle ajjhattārammaṇā, bahiddhā…pe…
ajjhattabahiddhā kusalavipākakiriyañāṇaṃ paccavekkhaṇakāle
ajjhattabahiddhārammaṇāti.
Idhāpi tisso paṭisambhidā lokiyā; atthapaṭisambhidā lokiyalokuttarā.
Imasmiñhi paṭisambhidāvibhaṅge sammāsambuddhena tayopi nayā
lokiyalokuttaramissakattā ekaparicchedāva kathitā. Tīsupi hi etāsu tisso
paṭisambhidā lokiyā, atthapaṭisambhidā lokiyalokuttarāti. Evamayaṃ
paṭisambhidāvibhaṅgopi teparivaṭṭaṃ nīharitvāva bhājetvā dassitoti.
Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya
Paṭisambhidāvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
--------------------
00 |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
≧✯◡✯≦
NGHIÊN CỨU PHẬT PHÁP