Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Dīghanikāyo
Sīlakkhandhavaggapāḷi
13. Tevijjasuttaṃ
518. Evaṃ me
sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā
bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena manasākaṭaṃ nāma
kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā manasākaṭe
viharati uttarena manasākaṭassa aciravatiyā nadiyā tīre ambavane.
519. Tena kho
pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā manasākaṭe
paṭivasanti, seyyathidaṃ – caṅkī brāhmaṇo tārukkho brāhmaṇo pokkharasāti
brāhmaṇo jāṇusoṇi brāhmaṇo todeyyo brāhmaṇo aññe ca abhiññātā abhiññātā
brāhmaṇamahāsālā.
520. Atha kho
vāseṭṭhabhāradvājānaṃ māṇavānaṃ jaṅghavihāraṃ anucaṅkamantānaṃ
anuvicarantānaṃ maggāmagge kathā udapādi. Atha kho vāseṭṭho māṇavo
evamāha – ‘‘ayameva ujumaggo, ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti
takkarassa brahmasahabyatāya, yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena
pokkharasātinā’’ti. Bhāradvājopi māṇavo evamāha – ‘‘ayameva ujumaggo,
ayamañjasāyano niyyāniko,
niyyāti takkarassa brahmasahabyatāya, yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena
tārukkhenā’’ti. Neva kho asakkhi vāseṭṭho māṇavo bhāradvājaṃ māṇavaṃ
saññāpetuṃ, na pana asakkhi bhāradvājo māṇavopi vāseṭṭhaṃ māṇavaṃ
saññāpetuṃ.
521. Atha kho
vāseṭṭho māṇavo bhāradvājaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ kho, bhāradvāja,
samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito manasākaṭe viharati
uttarena manasākaṭassa aciravatiyā nadiyā tīre ambavane. Taṃ kho pana
bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘‘itipi so
bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū
anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ
buddho bhagavā’’ti . Āyāma,
bho bhāradvāja, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkamissāma; upasaṅkamitvā
etamatthaṃ samaṇaṃ gotamaṃ pucchissāma. Yathā no samaṇo gotamo
byākarissati, tathā naṃ dhāressāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho bhāradvājo
māṇavo vāseṭṭhassa māṇavassa paccassosi.
Maggāmaggakathā
522. Atha kho
vāseṭṭhabhāradvājā māṇavā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā
bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinno kho vāseṭṭho māṇavo bhagavantaṃ
etadavoca – ‘‘idha, bho gotama, amhākaṃ jaṅghavihāraṃ anucaṅkamantānaṃ
anuvicarantānaṃ maggāmagge kathā udapādi. Ahaṃ evaṃ vadāmi – ‘ayameva
ujumaggo, ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa brahmasahabyatāya,
yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena pokkharasātinā’ti. Bhāradvājo māṇavo evamāha –
‘ayameva ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāya, yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā’ti. Ettha, bho
gotama, attheva viggaho, atthi vivādo, atthi nānāvādo’’ti.
523. ‘‘Iti kira ,
vāseṭṭha, tvaṃ evaṃ vadesi – ‘‘ayameva ujumaggo, ayamañjasāyano
niyyāniko niyyāti takkarassa brahmasahabyatāya, yvāyaṃ akkhāto
brāhmaṇena pokkharasātinā’’ti. Bhāradvājo māṇavo evamāha – ‘‘ayameva
ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa brahmasahabyatāya,
yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā’’ti. Atha kismiṃ pana vo, vāseṭṭha,
viggaho, kismiṃ vivādo, kismiṃ nānāvādo’’ti?
524.
‘‘Maggāmagge, bho gotama. Kiñcāpi, bho gotama, brāhmaṇā nānāmagge
paññapenti, addhariyā brāhmaṇā tittiriyā brāhmaṇā chandokā brāhmaṇā
bavhārijjhā brāhmaṇā, atha kho sabbāni tāni niyyānikā niyyanti
takkarassa brahmasahabyatāya.
‘‘Seyyathāpi , bho gotama,
gāmassa vā nigamassa vā avidūre bahūni cepi nānāmaggāni bhavanti, atha
kho sabbāni tāni gāmasamosaraṇāni bhavanti; evameva kho, bho gotama,
kiñcāpi brāhmaṇā nānāmagge paññapenti, addhariyā brāhmaṇā tittiriyā
brāhmaṇā chandokā brāhmaṇā
bavhārijjhā brāhmaṇā, atha kho sabbāni tāni niyyānikā niyyanti
takkarassa brahmasahabyatāyā’’ti.
Vāseṭṭhamāṇavānuyogo
525.
‘‘Niyyantīti vāseṭṭha vadesi’’? ‘‘Niyyantīti, bho gotama, vadāmi’’.
‘‘Niyyantīti, vāseṭṭha, vadesi’’? ‘‘Niyyantīti, bho gotama, vadāmi’’.
‘‘Niyyantīti, vāseṭṭha, vadesi’’? ‘‘Niyyantī’’ti, bho gotama, vadāmi’’.
‘‘Kiṃ pana, vāseṭṭha, atthi
koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi, yena brahmā sakkhidiṭṭho’’ti?
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’ .
‘‘Kiṃ pana, vāseṭṭha, atthi koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ekācariyopi,
yena brahmā sakkhidiṭṭho’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘Kiṃ pana, vāseṭṭha, atthi koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
ekācariyapācariyopi, yena brahmā sakkhidiṭṭho’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho
gotama’’.
‘‘Kiṃ pana, vāseṭṭha, atthi koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ yāva sattamā
ācariyāmahayugā [sattamācariyamahayugā
(syā.)] yena brahmā
sakkhidiṭṭho’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
526. ‘‘Kiṃ pana,
vāseṭṭha, yepi tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro
mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi tevijjā brāhmaṇā porāṇaṃ
mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ [samīhitaṃ
(syā.)], tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti,
vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto
yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu. Tepi evamāhaṃsu –
‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma, yattha vā brahmā, yena vā brahmā,
yahiṃ vā brahmā’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
527. ‘‘Iti kira,
vāseṭṭha, natthi koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi, yena brahmā
sakkhidiṭṭho. Natthi koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ekācariyopi, yena
brahmā sakkhidiṭṭho . Natthi
koci tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ekācariyapācariyopi, yena brahmā
sakkhidiṭṭho. Natthi koci
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ yāva sattamā ācariyāmahayugā yena brahmā
sakkhidiṭṭho. Yepi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ
pavattāro, yesamidaṃ etarahi tevijjā brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ
pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti,
vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto
yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi na evamāhaṃsu
– ‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma, yattha vā brahmā, yena vā
brahmā, yahiṃ vā brahmā’ti. Teva tevijjā brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘yaṃ na
jānāma, yaṃ na passāma, tassa sahabyatāya maggaṃ desema. Ayameva
ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko, niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāyā’’’ti.
528. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama, evaṃ
sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘Sādhu, vāseṭṭha, te vata [teva
(ka.)], vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā yaṃ na jānanti, yaṃ na
passanti, tassa sahabyatāya maggaṃ desessanti. ‘Ayameva ujumaggo,
ayamañjasāyano niyyāniko, niyyāti takkarassa brahmasahabyatāyā’ti, netaṃ
ṭhānaṃ vijjati.
529.
‘‘Seyyathāpi, vāseṭṭha, andhaveṇi paramparasaṃsattā
purimopi na passati, majjhimopi na passati, pacchimopi na passati.
Evameva kho, vāseṭṭha, andhaveṇūpamaṃ maññe tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
bhāsitaṃ, purimopi na passati, majjhimopi na passati, pacchimopi na
passati. Tesamidaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ bhāsitaṃ hassakaññeva
sampajjati, nāmakaññeva sampajjati, rittakaññeva sampajjati,
tucchakaññeva sampajjati.
530. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, passanti tevijjā brāhmaṇā candimasūriye, aññe cāpi
bahujanā, yato ca candimasūriyā uggacchanti, yattha ca ogacchanti,
āyācanti thomayanti pañjalikā namassamānā anuparivattantī’’ti?
‘‘Evaṃ, bho gotama, passanti tevijjā brāhmaṇā candimasūriye, aññe cāpi
bahujanā, yato ca
candimasūriyā uggacchanti, yattha ca ogacchanti, āyācanti thomayanti
pañjalikā namassamānā anuparivattantī’’ti.
531. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, yaṃ passanti tevijjā brāhmaṇā candimasūriye, aññe
cāpi bahujanā, yato ca candimasūriyā uggacchanti, yattha ca ogacchanti,
āyācanti thomayanti pañjalikā namassamānā anuparivattanti, pahonti
tevijjā brāhmaṇā candimasūriyānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetuṃ – ‘‘ayameva
ujumaggo, ayamañjasāyano niyyāniko, niyyāti takkarassa candimasūriyānaṃ
sahabyatāyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘Iti kira, vāseṭṭha, yaṃ passanti tevijjā brāhmaṇā candimasūriye, aññe
cāpi bahujanā, yato ca candimasūriyā uggacchanti, yattha ca
ogacchanti, āyācanti thomayanti pañjalikā namassamānā anuparivattanti,
tesampi nappahonti candimasūriyānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetuṃ –
‘‘ayameva ujumaggo, ayamañjasāyano niyyāniko, niyyāti takkarassa
candimasūriyānaṃ sahabyatāyā’’ti.
532. ‘‘Iti pana [kiṃ
pana (sī. syā. pī.)] na
kira tevijjehi brāhmaṇehi brahmā sakkhidiṭṭho. Napi kira tevijjānaṃ
brāhmaṇānaṃ ācariyehi brahmā sakkhidiṭṭho. Napi kira tevijjānaṃ
brāhmaṇānaṃ ācariyapācariyehi
brahmā sakkhidiṭṭho. Napi kira tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ yāva sattamā [sattamehi
(?)] ācariyāmahayugehi
brahmā sakkhidiṭṭho. Yepi kira tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo
mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi tevijjā brāhmaṇā
porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti,
tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti, vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ –
aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto
yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi na evamāhaṃsu
– ‘‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma, yattha vā brahmā, yena vā
brahmā, yahiṃ vā brahmā’’ti. Teva tevijjā brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘‘yaṃ na
jānāma, yaṃ na passāma, tassa sahabyatāya maggaṃ desema – ayameva
ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāyā’’ti.
533. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ
sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama ,
evaṃ sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ
sampajjatī’’ti.
‘‘Sādhu, vāseṭṭha, te vata, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā yaṃ na jānanti,
yaṃ na passanti, tassa sahabyatāya maggaṃ desessanti – ‘‘ayameva
ujumaggo, ayamañjasāyano niyyāniko, niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāyā’’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Janapadakalyāṇīupamā
534.
‘‘Seyyathāpi, vāseṭṭha, puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ahaṃ yā imasmiṃ janapade
janapadakalyāṇī, taṃ icchāmi, taṃ kāmemī’’ti. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ –
‘‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ icchasi kāmesi, jānāsi taṃ
janapadakalyāṇiṃ – khattiyī vā brāhmaṇī vā vessī vā suddī vā’’ti? Iti
puṭṭho ‘‘no’’ti vadeyya.
‘‘Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ janapadakalyāṇiṃ
icchasi kāmesi, jānāsi taṃ janapadakalyāṇiṃ –
evaṃnāmā evaṃgottāti vā, dīghā vā rassā vā majjhimā vā kāḷī vā sāmā vā
maṅguracchavī vāti, amukasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā’’ti? Iti
puṭṭho ‘no’ti vadeyya. Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ
na jānāsi na passasi, taṃ tvaṃ icchasi kāmesī’’ti? Iti puṭṭho ‘‘āmā’’ti
vadeyya.
535. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ
bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama, evaṃ sante tassa
purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
536. ‘‘Evameva kho,
vāseṭṭha, na kira tevijjehi brāhmaṇehi brahmā sakkhidiṭṭho, napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ācariyehi brahmā sakkhidiṭṭho, napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ācariyapācariyehi brahmā sakkhidiṭṭho. Napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ yāva sattamā ācariyāmahayugehi brahmā
sakkhidiṭṭho. Yepi kira tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ
kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi tevijjā brāhmaṇā porāṇaṃ
mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti, tadanubhāsanti,
bhāsitamanubhāsanti, vācitamanuvācenti ,
seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso
bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi na evamāhaṃsu – ‘‘mayametaṃ
jānāma, mayametaṃ passāma, yattha vā brahmā, yena vā brahmā, yahiṃ vā
brahmā’’ti. Teva tevijjā brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘‘yaṃ na jānāma, yaṃ na
passāma, tassa sahabyatāya maggaṃ desema – ayameva ujumaggo
ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa brahmasahabyatāyā’’ti.
537. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama, evaṃ
sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘Sādhu, vāseṭṭha, te vata, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā yaṃ na jānanti,
yaṃ na passanti, tassa sahabyatāya maggaṃ desessanti
– ayameva ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Nisseṇīupamā
538.
‘‘Seyyathāpi , vāseṭṭha,
puriso cātumahāpathe nisseṇiṃ kareyya – pāsādassa ārohaṇāya. Tamenaṃ
evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘ambho purisa, yassa tvaṃ [yaṃ
tvaṃ (syā.)] pāsādassa
ārohaṇāya nisseṇiṃ karosi, jānāsi taṃ pāsādaṃ – puratthimāya vā disāya
dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā
disāya uttarāya vā disāya ucco vā nīco vā majjhimo vā’’ti? Iti puṭṭho
‘‘no’’ti vadeyya.
‘‘Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘‘ambho purisa, yaṃ tvaṃ na jānāsi, na
passasi, tassa tvaṃ pāsādassa ārohaṇāya nisseṇiṃ karosī’’ti? Iti puṭṭho
‘‘āmā’’ti vadeyya.
539. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tassa purisassa appāṭihīrakataṃ
bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama, evaṃ sante tassa
purisassa appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
540. ‘‘Evameva
kho, vāseṭṭha, na kira tevijjehi brāhmaṇehi brahmā sakkhidiṭṭho, napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ācariyehi brahmā sakkhidiṭṭho, napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ ācariyapācariyehi brahmā sakkhidiṭṭho, napi kira
tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ yāva sattamā ācariyāmahayugehi brahmā
sakkhidiṭṭho. Yepi kira tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ
kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi tevijjā brāhmaṇā porāṇaṃ
mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti, tadanubhāsanti,
bhāsitamanubhāsanti, vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako
vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo
bhagu, tepi na evamāhaṃsu – mayametaṃ jānāma ,
mayametaṃ passāma, yattha vā brahmā, yena vā brahmā, yahiṃ vā brahmāti.
Teva tevijjā brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘‘yaṃ na jānāma, yaṃ na passāma,
tassa sahabyatāya maggaṃ desema,
ayameva ujumaggo ayamañjasāyano niyyāniko niyyāti takkarassa
brahmasahabyatāyā’’ti.
541. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, nanu evaṃ sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ
appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti? ‘‘Addhā kho, bho gotama, evaṃ
sante tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ appāṭihīrakataṃ bhāsitaṃ sampajjatī’’ti.
‘‘Sādhu, vāseṭṭha. Te vata, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā yaṃ na jānanti,
yaṃ na passanti, tassa sahabyatāya maggaṃ desessanti. Ayameva ujumaggo
ayamañjasāyano niyyāniko
niyyāti takkarassa brahmasabyatāyāti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Aciravatīnadīupamā
542.
‘‘Seyyathāpi, vāseṭṭha, ayaṃ aciravatī nadī pūrā udakassa samatittikā
kākapeyyā. Atha puriso āgaccheyya pāratthiko pāragavesī pāragāmī pāraṃ
taritukāmo. So orime tīre ṭhito pārimaṃ tīraṃ avheyya – ‘‘ehi pārāpāraṃ,
ehi pārāpāra’’nti.
543. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, api nu tassa purisassa avhāyanahetu vā āyācanahetu vā
patthanahetu vā abhinandanahetu vā aciravatiyā nadiyā pārimaṃ tīraṃ
orimaṃ tīraṃ āgaccheyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
544. ‘‘Evameva
kho, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā ye dhammā brāhmaṇakārakā te dhamme
pahāya vattamānā, ye dhammā
abrāhmaṇakārakā te dhamme
samādāya vattamānā evamāhaṃsu – ‘‘indamavhayāma, somamavhayāma,
varuṇamavhayāma, īsānamavhayāma, pajāpatimavhayāma, brahmamavhayāma,
mahiddhimavhayāma, yamamavhayāmā’’ti.
‘‘Te vata, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā ye
dhammā brāhmaṇakārakā te dhamme pahāya vattamānā, ye dhammā
abrāhmaṇakārakā te dhamme samādāya vattamānā avhāyanahetu vā āyācanahetu
vā patthanahetu vā abhinandanahetu vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
brahmānaṃ sahabyūpagā bhavissantī’’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
545.
‘‘Seyyathāpi, vāseṭṭha, ayaṃ aciravatī nadī pūrā udakassa samatittikā
kākapeyyā. Atha puriso āgaccheyya pāratthiko pāragavesī pāragāmī pāraṃ
taritukāmo. So orime tīre daḷhāya anduyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ
baddho.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, vāseṭṭha, api nu so puriso aciravatiyā nadiyā orimā
tīrā pārimaṃ tīraṃ gaccheyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
546. ‘‘Evameva kho,
vāseṭṭha, pañcime kāmaguṇā ariyassa vinaye andūtipi vuccanti,
bandhanantipi vuccanti. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā
manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Sotaviññeyyā saddā…pe…
ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā
kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā.
‘‘Ime kho, vāseṭṭha, pañca kāmaguṇā ariyassa vinaye andūtipi vuccanti,
bandhanantipi vuccanti . Ime
kho vāseṭṭha pañca kāmaguṇe tevijjā brāhmaṇā gadhitā mucchitā ajjhopannā
anādīnavadassāvino anissaraṇapaññā paribhuñjanti. Te vata, vāseṭṭha,
tevijjā brāhmaṇā ye dhammā brāhmaṇakārakā, te dhamme pahāya vattamānā,
ye dhammā abrāhmaṇakārakā, te
dhamme samādāya vattamānā pañca kāmaguṇe gadhitā mucchitā ajjhopannā
anādīnavadassāvino anissaraṇapaññā paribhuñjantā kāmandubandhanabaddhā
kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmānaṃ sahabyūpagā bhavissantī’’ti, netaṃ
ṭhānaṃ vijjati.
547.
‘‘Seyyathāpi , vāseṭṭha, ayaṃ
aciravatī nadī pūrā udakassa samatittikā kākapeyyā. Atha puriso
āgaccheyya pāratthiko pāragavesī pāragāmī pāraṃ taritukāmo. So orime
tīre sasīsaṃ pārupitvā nipajjeyya.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, vāseṭṭha, api nu so puriso aciravatiyā nadiyā orimā
tīrā pārimaṃ tīraṃ gaccheyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
548. ‘‘Evameva
kho, vāseṭṭha, pañcime nīvaraṇā ariyassa vinaye āvaraṇātipi vuccanti,
nīvaraṇātipi vuccanti, onāhanātipi vuccanti, pariyonāhanātipi vuccanti.
Katame pañca? Kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ,
thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ.
Ime kho, vāseṭṭha, pañca nīvaraṇā ariyassa vinaye āvaraṇātipi vuccanti,
nīvaraṇātipi vuccanti, onāhanātipi vuccanti, pariyonāhanātipi vuccanti.
549. ‘‘Imehi kho,
vāseṭṭha, pañcahi nīvaraṇehi tevijjā brāhmaṇā āvuṭā nivuṭā onaddhā [ophuṭā
(sī. ka.), ophutā (syā.)]pariyonaddhā. Te vata, vāseṭṭha, tevijjā
brāhmaṇā ye dhammā
brāhmaṇakārakā te dhamme pahāya vattamānā, ye dhammā abrāhmaṇakārakā te
dhamme samādāya vattamānā pañcahi nīvaraṇehi āvuṭā nivuṭā onaddhā
pariyonaddhā [pariyonaddhā,
te (syā. ka.)]kāyassa bhedā paraṃ maraṇā brahmānaṃ sahabyūpagā
bhavissantī’’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Saṃsandanakathā
550. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ
ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ, sapariggaho vā brahmā apariggaho
vā’’ti? ‘‘Apariggaho, bho gotama’’. ‘‘Saveracitto vā averacitto vā’’ti?
‘‘Averacitto, bho gotama’’. ‘‘Sabyāpajjacitto vā abyāpajjacitto vā’’ti?
‘‘Abyāpajjacitto, bho gotama’’. ‘‘Saṃkiliṭṭhacitto vā asaṃkiliṭṭhacitto
vā’’ti? ‘‘Asaṃkiliṭṭhacitto, bho gotama’’. ‘‘Vasavattī vā avasavattī
vā’’ti? ‘‘Vasavattī, bho gotama’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, vāseṭṭha, sapariggahā vā tevijjā brāhmaṇā apariggahā
vā’’ti? ‘‘Sapariggahā, bho gotama’’. ‘‘Saveracittā vā averacittā vā’’ti?
‘‘Saveracittā, bho gotama’’ .
‘‘Sabyāpajjacittā vā abyāpajjacittā vā’’ti? ‘‘Sabyāpajjacittā, bho
gotama’’. ‘‘Saṃkiliṭṭhacittā vā asaṃkiliṭṭhacittā vā’’ti?
‘‘Saṃkiliṭṭhacittā, bho gotama’’. ‘‘Vasavattī vā avasavattī vā’’ti?
‘‘Avasavattī, bho gotama’’.
551. ‘‘Iti kira,
vāseṭṭha, sapariggahā tevijjā brāhmaṇā apariggaho brahmā. Api nu kho
sapariggahānaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ apariggahena brahmunā saddhiṃ
saṃsandati sametī’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Sādhu, vāseṭṭha, te
vata, vāseṭṭha, sapariggahā tevijjā brāhmaṇā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
apariggahassa brahmuno
sahabyūpagā bhavissantī’’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘Iti kira, vāseṭṭha, saveracittā tevijjā brāhmaṇā, averacitto
brahmā…pe… sabyāpajjacittā tevijjā brāhmaṇā abyāpajjacitto brahmā…
saṃkiliṭṭhacittā tevijjā brāhmaṇā asaṃkiliṭṭhacitto brahmā… avasavattī
tevijjā brāhmaṇā vasavattī
brahmā, api nu kho avasavattīnaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ vasavattinā
brahmunā saddhiṃ saṃsandati sametī’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘Sādhu, vāseṭṭha, te vata, vāseṭṭha, avasavattī tevijjā brāhmaṇā
kāyassa bhedā paraṃ maraṇā vasavattissa brahmuno sahabyūpagā
bhavissantī’’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
552. ‘‘Idha kho
pana te, vāseṭṭha, tevijjā brāhmaṇā āsīditvā [ādisitvā
(ka.)] saṃsīdanti,
saṃsīditvā visāraṃ [visādaṃ
(sī. pī.), visattaṃ (syā.)] pāpuṇanti,
sukkhataraṃ [sukkhataraṇaṃ
(ka.)] maññe taranti.
Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ tevijjāiriṇantipi vuccati,
tevijjāvivanantipi vuccati, tevijjābyasanantipi vuccatī’’ti.
553. Evaṃ vutte,
vāseṭṭho māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama,
samaṇo gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ jānātī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha. Āsanne ito manasākaṭaṃ, na ito dūre manasākaṭa’’nti?
‘‘Evaṃ, bho gotama, āsanne ito manasākaṭaṃ, na ito dūre manasākaṭa’’nti.
554. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, idhassa puriso manasākaṭe jātasaṃvaddho. Tamenaṃ
manasākaṭato tāvadeva avasaṭaṃmanasākaṭassa maggaṃ puccheyyuṃ. Siyā nu
kho, vāseṭṭha, tassa purisassa manasākaṭe
jātasaṃvaddhassa manasākaṭassa maggaṃ puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā
vitthāyitattaṃ vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’?
‘‘Amu hi, bho gotama, puriso manasākaṭe jātasaṃvaddho, tassa sabbāneva
manasākaṭassa maggāni suviditānī’’ti.
‘‘Siyā kho, vāseṭṭha, tassa purisassa manasākaṭe jātasaṃvaddhassa
manasākaṭassa maggaṃ puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā vitthāyitattaṃ vā, na
tveva tathāgatassa brahmaloke vā brahmalokagāminiyā vā paṭipadāya
puṭṭhassa dandhāyitattaṃ vā vitthāyitattaṃ vā. Brahmānaṃ cāhaṃ,
vāseṭṭha, pajānāmi brahmalokañca brahmalokagāminiñca paṭipadaṃ, yathā
paṭipanno ca brahmalokaṃ upapanno, tañca pajānāmī’’ti.
555. Evaṃ vutte,
vāseṭṭho māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama,
samaṇo gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetī’’ti. ‘‘Sādhu no bhavaṃ
gotamo brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetu ullumpatu
bhavaṃ gotamo brāhmaṇiṃ paja’’nti. ‘‘Tena hi, vāseṭṭha, suṇāhi; sādhukaṃ
manasi karohi; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho vāseṭṭho māṇavo
bhagavato paccassosi.
Brahmalokamaggadesanā
556. Bhagavā
etadavoca – ‘‘idha, vāseṭṭha, tathāgato loke uppajjati arahaṃ,
sammāsambuddho…pe… (yathā
190-212 anucchedesu evaṃ vitthāretabbaṃ). Evaṃ kho, vāseṭṭha, bhikkhu
sīlasampanno hoti…pe… tassime pañca nīvaraṇe pahīne attani samanupassato
pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati,
passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati.
‘‘So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati .
Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ
mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjena pharitvā viharati.
‘‘Seyyathāpi, vāseṭṭha, balavā saṅkhadhamo appakasireneva catuddisā
viññāpeyya; evameva kho, vāseṭṭha, evaṃ bhāvitāya mettāya cetovimuttiyā
yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati.
Ayampi kho, vāseṭṭha, brahmānaṃ sahabyatāya maggo.
‘‘Puna caparaṃ, vāseṭṭha, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā…pe…
muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā
viharati. Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā
vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
‘‘Seyyathāpi , vāseṭṭha,
balavā saṅkhadhamo appakasireneva catuddisā viññāpeyya. Evameva kho,
vāseṭṭha, evaṃ bhāvitāya upekkhāya cetovimuttiyā yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ
na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhati. Ayaṃ kho, vāseṭṭha,
brahmānaṃ sahabyatāya maggo.
557. ‘‘Taṃ kiṃ
maññasi, vāseṭṭha, evaṃvihārī bhikkhu sapariggaho vā apariggaho vā’’ti?
‘‘Apariggaho, bho gotama’’. ‘‘Saveracitto vā averacitto vā’’ti?
‘‘Averacitto, bho gotama’’. ‘‘Sabyāpajjacitto vā abyāpajjacitto vā’’ti?
‘‘Abyāpajjacitto, bho gotama’’. ‘‘Saṃkiliṭṭhacitto vā asaṃkiliṭṭhacitto
vā’’ti? ‘‘Asaṃkiliṭṭhacitto, bho gotama’’. ‘‘Vasavattī vā avasavattī
vā’’ti? ‘‘Vasavattī, bho gotama’’.
‘‘Iti kira, vāseṭṭha,
apariggaho bhikkhu, apariggaho brahmā. Api nu kho apariggahassa
bhikkhuno apariggahena brahmunā saddhiṃ saṃsandati sametī’’ti? ‘‘Evaṃ,
bho gotama’’. ‘‘Sādhu, vāseṭṭha, so vata vāseṭṭha apariggaho bhikkhu
kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apariggahassa brahmuno sahabyūpago
bhavissatī’’ti, ṭhānametaṃ vijjati.
558. ‘‘Iti kira,
vāseṭṭha, averacitto bhikkhu, averacitto brahmā…pe… abyāpajjacitto
bhikkhu, abyāpajjacitto brahmā… asaṃkiliṭṭhacitto bhikkhu,
asaṃkiliṭṭhacitto brahmā…
vasavattī bhikkhu, vasavattī brahmā, api nu kho vasavattissa bhikkhuno
vasavattinā brahmunā saddhiṃ saṃsandati sametī’’ti ?
‘‘Evaṃ, bho gotama’’. ‘‘Sādhu, vāseṭṭha, so vata, vāseṭṭha, vasavattī
bhikkhu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā vasavattissa brahmuno sahabyūpago
bhavissatīti, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti.
559. Evaṃ vutte,
vāseṭṭhabhāradvājā māṇavā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘abhikkantaṃ, bho
gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya,
andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti.
Evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito .
Ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāma, dhammañca bhikkhusaṅghañca.
Upāsake no bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupete saraṇaṃ gate’’ti.
Tevijjasuttaṃ niṭṭhitaṃ terasamaṃ.
Sīlakkhandhavaggo niṭṭhito.
Tassuddānaṃ –
Brahmāsāmaññaambaṭṭha ,
Soṇakūṭamahālijālinī;
Sīhapoṭṭhapādasubho kevaṭṭo,
Lohiccatevijjā terasāti.
Sīlakkhandhavaggapāḷi niṭṭhitā.
≧✯◡✯≦
01 || 02 ||
03 || 04 ||
05 || 06 ||
07 || 08 ||
09 || 10 ||
11 || 12 ||
13 || 14 ||
15 || 16 ||
17
18 || 19 ||
20 || 21 ||
22 || 23 ||
24 || 25 ||
26 || 27 ||
28 || 29 ||
30 || 31 ||
32 || 33 ||
34