Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Dīghanikāyo
Pāthikavaggapāḷi
28. Sampasādanīyasuttaṃ
Sāriputtasīhanādo
141. Evaṃ me
sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā nāḷandāyaṃ viharati pāvārikambavane. Atha
kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati,
na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā
bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’’nti.
142. ‘‘Uḷārā kho
te ayaṃ, sāriputta, āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito
– ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati; na cāhu na ca bhavissati na
cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro
yadidaṃ sambodhiya’nti. Kiṃ te[kiṃ
nu (sī. pī.), kiṃ nu kho te (syā.)], sāriputta, ye te ahesuṃ
atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto
paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃdhammā te
bhagavanto ahesuṃ itipi ,
evaṃpaññā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃvihārī te bhagavanto ahesuṃ
itipi, evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘Kiṃ pana te [kiṃ
pana (sī. pī.)], sāriputta, ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṃ
arahanto sammāsambuddhā ,
sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā, `evaṃsīlā te bhagavanto
bhavissanti itipi, evaṃdhammā…pe… evaṃpaññā… evaṃvihārī… evaṃvimuttā te
bhagavanto bhavissanti itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘Kiṃ pana te [kiṃ
pana (sī. pī.)], sāriputta, ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho
cetasā ceto paricca vidito – ‘evaṃsīlo bhagavā itipi, evaṃdhammo…pe…
evaṃpañño … evaṃvihārī…
evaṃvimutto bhagavā itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘Ettha ca hi te, sāriputta, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu
sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ natthi. Atha kiṃ carahi te ayaṃ,
sāriputta, uḷārā āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito –
‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati, na cāhu na ca bhavissati na
cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro
yadidaṃ sambodhiya’’’nti?
143. ‘‘Na kho me [na
kho panetaṃ (syā. ka.)], bhante, atītānāgatapaccuppannesu
arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi. Api ca, me [me
bhante (sī. pī. ka.)] dhammanvayo
vidito. Seyyathāpi, bhante ,
rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddhāpaṃ [daḷhuddāpaṃ
(sī. pī. ka.)] daḷhapākāratoraṇaṃ
ekadvāraṃ. Tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī aññātānaṃ nivāretā,
ñātānaṃ pavesetā. So tassa nagarassa samantā anupariyāyapathaṃ
anukkamamāno na passeyya pākārasandhiṃ vā pākāravivaraṃ vā antamaso
biḷāranikkhamanamattampi. Tassa evamassa – ‘ye kho keci oḷārikā pāṇā
imaṃ nagaraṃ pavisanti vā
nikkhamanti vā, sabbe te imināva dvārena pavisanti vā nikkhamanti vā’ti.
Evameva kho me, bhante, dhammanvayo vidito. Ye te, bhante, ahesuṃ
atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañca
nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu
satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta sambojjhaṅge yathābhūtaṃ
bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃsu. Yepi te, bhante,
bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te
bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe
catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta sambojjhaṅge yathābhūtaṃ
bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissanti. Bhagavāpi,
bhante, etarahi arahaṃ sammāsambuddho pañca nīvaraṇe pahāya cetaso
upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu
suppatiṭṭhitacitto satta
sambojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ
abhisambuddho.
144. ‘‘Idhāhaṃ,
bhante, yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ
dhammassavanāya. Tassa me, bhante, bhagavā dhammaṃ deseti uttaruttaraṃ
paṇītapaṇītaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ. Yathā yathā me, bhante, bhagavā
dhammaṃ desesi uttaruttaraṃ paṇītapaṇītaṃ kaṇhasukkasappaṭibhāgaṃ, tathā
tathāhaṃ tasmiṃ dhamme abhiññā idhekaccaṃ
dhammaṃ dhammesu niṭṭhamagamaṃ; satthari pasīdiṃ – ‘sammāsambuddho
bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno sāvakasaṅgho’ti.
Kusaladhammadesanā
145. ‘‘Aparaṃ pana,
bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesu.
Tatrime kusalā dhammā seyyathidaṃ, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro
sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta
bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Idha, bhante, bhikkhu āsavānaṃ khayā
anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharati. Etadānuttariyaṃ, bhante, kusalesu
dhammesu. Taṃ bhagavā asesamabhijānāti, taṃ bhagavato asesamabhijānato
uttari abhiññeyyaṃ natthi, yadabhijānaṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā
bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, yadidaṃ kusalesu dhammesu.
Āyatanapaṇṇattidesanā
146. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
āyatanapaṇṇattīsu. Chayimāni, bhante, ajjhattikabāhirāni āyatanāni.
Cakkhuñceva rūpā [rūpāni
(ka.)] ca, sotañceva
saddā ca, ghānañceva gandhā ca, jivhā ceva rasā ca, kāyo ceva phoṭṭhabbā
ca, mano ceva dhammā ca. Etadānuttariyaṃ, bhante, āyatanapaṇṇattīsu. Taṃ
bhagavā asesamabhijānāti, taṃ bhagavato asesamabhijānato uttari
abhiññeyyaṃ natthi, yadabhijānaṃ añño
samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro assa yadidaṃ
āyatanapaṇṇattīsu.
Gabbhāvakkantidesanā
147. ‘‘Aparaṃ pana,
bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti gabbhāvakkantīsu.
Catasso imā, bhante, gabbhāvakkantiyo. Idha ,
bhante, ekacco asampajāno mātukucchiṃ okkamati; asampajāno
mātukucchismiṃ ṭhāti; asampajāno mātukucchimhā nikkhamati. Ayaṃ paṭhamā
gabbhāvakkanti.
‘‘Puna caparaṃ, bhante,
idhekacco sampajāno mātukucchiṃ okkamati; asampajāno mātukucchismiṃ
ṭhāti; asampajāno mātukucchimhā nikkhamati. Ayaṃ dutiyā gabbhāvakkanti.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco sampajāno mātukucchiṃ okkamati;
sampajāno mātukucchismiṃ ṭhāti; asampajāno mātukucchimhā nikkhamati.
Ayaṃ tatiyā gabbhāvakkanti.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco sampajāno mātukucchiṃ okkamati;
sampajāno mātukucchismiṃ ṭhāti; sampajāno mātukucchimhā nikkhamati. Ayaṃ
catutthā gabbhāvakkanti. Etadānuttariyaṃ, bhante, gabbhāvakkantīsu.
Ādesanavidhādesanā
148. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
ādesanavidhāsu. Catasso imā, bhante, ādesanavidhā. Idha, bhante, ekacco
nimittena ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te
citta’nti. So bahuṃ cepi
ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Ayaṃ paṭhamā ādesanavidhā.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco na heva kho nimittena ādisati. Api ca
kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati –
‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi
ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Ayaṃ dutiyā ādesanavidhā.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco na heva kho nimittena ādisati, nāpi
manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati. Api ca
kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati –
‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi
ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Ayaṃ tatiyā ādesanavidhā.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco na heva kho nimittena ādisati, nāpi
manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, nāpi
vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā
ādisati. Api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa[vitakkavicārasamādhisamāpannassa
(syā. ka.) a. ni. 3.61 passitabbaṃ] cetasā
ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā. Tathā
imassa cittassa anantarā imaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessatī’ti. So bahuṃ
cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Ayaṃ catutthā ādesanavidhā.
Etadānuttariyaṃ, bhante, ādesanavidhāsu.
Dassanasamāpattidesanā
149. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
dassanasamāpattīsu. Catasso imā, bhante, dassanasamāpattiyo. Idha,
bhante, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya
anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ
cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho
kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati –
‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi
aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ
antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu
vasā kheḷo siṅghānikā lasikā mutta’nti. Ayaṃ paṭhamā dassanasamāpatti.
‘‘Puna caparaṃ , bhante,
idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ
cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā
adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino
paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe…
lasikā mutta’nti. Atikkamma ca purisassa chavimaṃsalohitaṃ aṭṭhiṃ
paccavekkhati. Ayaṃ dutiyā dassanasamāpatti.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā
ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte
imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ
nānappakārassa asucino paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe…
lasikā mutta’nti. Atikkamma ca purisassa chavimaṃsalohitaṃ aṭṭhiṃ
paccavekkhati. Purisassa ca viññāṇasotaṃ pajānāti, ubhayato abbocchinnaṃ
idha loke patiṭṭhitañca paraloke patiṭṭhitañca. Ayaṃ tatiyā
dassanasamāpatti.
‘‘Puna caparaṃ, bhante,
idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ
cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā
adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino
paccavekkhati – ‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe… lasikā mutta’nti.
Atikkamma ca purisassa chavimaṃsalohitaṃ
aṭṭhiṃ paccavekkhati. Purisassa ca viññāṇasotaṃ pajānāti, ubhayato
abbocchinnaṃ idha loke appatiṭṭhitañca paraloke appatiṭṭhitañca. Ayaṃ
catutthā dassanasamāpatti. Etadānuttariyaṃ, bhante, dassanasamāpattīsu.
Puggalapaṇṇattidesanā
150. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
puggalapaṇṇattīsu. Sattime, bhante, puggalā. Ubhatobhāgavimutto
paññāvimutto kāyasakkhī diṭṭhippatto saddhāvimutto dhammānusārī
saddhānusārī. Etadānuttariyaṃ, bhante, puggalapaṇṇattīsu.
Padhānadesanā
151. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
padhānesu. Sattime, bhante sambojjhaṅgā satisambojjhaṅgo
dhammavicayasambojjhaṅgo vīriyasambojjhaṅgo pītisambojjhaṅgo
passaddhisambojjhaṅgo samādhisambojjhaṅgoupekkhāsambojjhaṅgo.
Etadānuttariyaṃ, bhante, padhānesu.
Paṭipadādesanā
152. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti paṭipadāsu.
Catasso imā, bhante, paṭipadā dukkhā paṭipadā dandhābhiññā, dukkhā
paṭipadā khippābhiññā, sukhā paṭipadā dandhābhiññā, sukhā paṭipadā
khippābhiññāti. Tatra, bhante, yāyaṃ paṭipadā dukkhā dandhābhiññā, ayaṃ,
bhante, paṭipadā ubhayeneva hīnā akkhāyati dukkhattā ca dandhattā ca.
Tatra, bhante, yāyaṃ paṭipadā dukkhā khippābhiññā, ayaṃ pana, bhante,
paṭipadā dukkhattā hīnā akkhāyati .
Tatra, bhante, yāyaṃ paṭipadā sukhā dandhābhiññā, ayaṃ pana, bhante,
paṭipadā dandhattā hīnā akkhāyati. Tatra, bhante, yāyaṃ paṭipadā sukhā
khippābhiññā, ayaṃ pana, bhante, paṭipadā ubhayeneva paṇītā akkhāyati
sukhattā ca khippattā ca. Etadānuttariyaṃ, bhante, paṭipadāsu.
Bhassasamācārādidesanā
153. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
bhassasamācāre. Idha, bhante, ekacco na ceva musāvādupasañhitaṃ vācaṃ
bhāsati na ca vebhūtiyaṃ na ca pesuṇiyaṃ na ca sārambhajaṃ jayāpekkho;
mantā mantā ca vācaṃ bhāsati nidhānavatiṃ kālena. Etadānuttariyaṃ,
bhante, bhassasamācāre.
‘‘Aparaṃ pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
purisasīlasamācāre. Idha, bhante, ekacco sacco cassa saddho ca, na ca
kuhako, na ca lapako, na ca nemittiko, na ca nippesiko, na ca lābhena lābhaṃ
nijigīsanako [jijigiṃsanako
(syā.), nijigiṃsitā (sī. pī.)], indriyesu guttadvāro, bhojane
mattaññū, samakārī, jāgariyānuyogamanuyutto, atandito, āraddhavīriyo,
jhāyī, satimā, kalyāṇapaṭibhāno, gatimā, dhitimā, matimā, na ca kāmesu
giddho, sato ca nipako ca. Etadānuttariyaṃ, bhante, purisasīlasamācāre.
Anusāsanavidhādesanā
154. ‘‘Aparaṃ pana,
bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti anusāsanavidhāsu.
Catasso imā bhante anusāsanavidhā – jānāti ,
bhante, bhagavā aparaṃ puggalaṃ paccattaṃ yonisomanasikārā ‘ayaṃ puggalo
yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā
sotāpanno bhavissati avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti. Jānāti,
bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ yonisomanasikārā – ‘ayaṃ
puggalo yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ
parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī bhavissati, sakideva imaṃ
lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissatī’ti. Jānāti, bhante, bhagavā paraṃ
puggalaṃ paccattaṃ yonisomanasikārā – ‘ayaṃ puggalo yathānusiṭṭhaṃ tathā
paṭipajjamāno pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko
bhavissati tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā’ti.
Jānāti, bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ yonisomanasikārā –
‘ayaṃ puggalo yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno āsavānaṃ khayā anāsavaṃ
cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharissatī’ti. Etadānuttariyaṃ, bhante, anusāsanavidhāsu.
Parapuggalavimuttiñāṇadesanā
155. ‘‘Aparaṃ pana,
bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
parapuggalavimuttiñāṇe. Jānāti, bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ
yonisomanasikārā – ‘ayaṃ puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā
sotāpanno bhavissati avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti. Jānāti,
bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ yonisomanasikārā –
‘ayaṃ puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā
sakadāgāmī bhavissati, sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ
karissatī’ti. Jānāti, bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ
yonisomanasikārā – ‘ayaṃ puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ
parikkhayā opapātiko bhavissati tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā
lokā’ti. Jānāti, bhante, bhagavā paraṃ puggalaṃ paccattaṃ
yonisomanasikārā – ‘ayaṃ puggalo āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatī’ti. Etadānuttariyaṃ,
bhante, parapuggalavimuttiñāṇe.
Sassatavādadesanā
156. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
sassatavādesu. Tayome, bhante, sassatavādā. Idha, bhante, ekacco samaṇo
vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati,
yathāsamāhite citte anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ,
ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo
dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo
paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi
anekānipi jātisatāni anekānipi jātisahassāni anekānipi
jātisatasahassāni, ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīevamāyupariyanto, so tato cuto amutra
udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo
evamāhāroevaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto
idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati. So evamāha – ‘atītaṃpāhaṃ addhānaṃ jānāmi – saṃvaṭṭi vā loko
vivaṭṭi vāti. Anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ jānāmi – saṃvaṭṭissati vā loko
vivaṭṭissati vāti. Sassato attā ca loko ca vañjho kūṭaṭṭho
esikaṭṭhāyiṭṭhito. Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti cavanti
upapajjanti, atthitveva sassatisama’nti. Ayaṃ paṭhamo sassatavādo.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā
ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte
anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ, ekampi
saṃvaṭṭavivaṭṭaṃ dvepi saṃvaṭṭavivaṭṭāni tīṇipi saṃvaṭṭavivaṭṭāni
cattāripi saṃvaṭṭavivaṭṭāni pañcapi saṃvaṭṭavivaṭṭāni dasapi
saṃvaṭṭavivaṭṭāni, ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgottoevaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra
udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto
idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati. So evamāha – ‘atītaṃpāhaṃ addhānaṃ jānāmi saṃvaṭṭi vā loko
vivaṭṭi vāti . Anāgataṃpāhaṃ
addhānaṃ jānāmi saṃvaṭṭissati
vā loko vivaṭṭissati vāti. Sassato attā ca loko ca vañjho kūṭaṭṭho
esikaṭṭhāyiṭṭhito. Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti cavanti
upapajjanti, atthitveva sassatisama’nti. Ayaṃ dutiyo sassatavādo.
‘‘Puna caparaṃ, bhante, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā
ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte
anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ, dasapi
saṃvaṭṭavivaṭṭāni vīsampi saṃvaṭṭavivaṭṭāni tiṃsampi saṃvaṭṭavivaṭṭāni
cattālīsampi saṃvaṭṭavivaṭṭāni, ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo
evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto
amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto
idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati. So evamāha – ‘atītaṃpāhaṃ addhānaṃ jānāmi saṃvaṭṭipi loko
vivaṭṭipīti; anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ jānāmi saṃvaṭṭissatipi loko
vivaṭṭissatipīti. Sassato attā ca loko ca vañjho kūṭaṭṭho esikaṭṭhāyiṭṭhito.
Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti cavanti upapajjanti, atthitveva
sassatisama’nti. Ayaṃ tatiyo sassatavādo, etadānuttariyaṃ, bhante,
sassatavādesu.
Pubbenivāsānussatiñāṇadesanā
157. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
pubbenivāsānussatiñāṇe. Idha, bhante, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo
vā ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite
citte anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ, ekampi jātiṃ
dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi
jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo
paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi
saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappeanekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe,
‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra
udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto
idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati. Santi, bhante, devā [sattā
(syā.)], yesaṃ na sakkā gaṇanāya vā saṅkhānena vā āyu saṅkhātuṃ.
Api ca, yasmiṃ yasmiṃ attabhāve abhinivuṭṭhapubbo [abhinivutthapubbo
(sī. syā. pī.)] hoti
yadi vā rūpīsu yadi vā arūpīsu yadi vā saññīsu yadi vā asaññīsu yadi vā
nevasaññīnāsaññīsu. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati. Etadānuttariyaṃ, bhante, pubbenivāsānussatiñāṇe.
Cutūpapātañāṇadesanā
158. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti sattānaṃ
cutūpapātañāṇe. Idha, bhante, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā
ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati, yathāsamāhite citte
dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne
upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage
satte pajānāti – ‘ime vata
bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā
manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā
micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ
vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena
samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā
sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe
dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti. Etadānuttariyaṃ,
bhante, sattānaṃ cutūpapātañāṇe.
Iddhividhadesanā
159. ‘‘Aparaṃ
pana, bhante, etadānuttariyaṃ, yathā bhagavā dhammaṃ deseti
iddhividhāsu. Dvemā, bhante, iddhividhāyo – atthi, bhante, iddhi sāsavā
saupadhikā, ‘no ariyā’ti vuccati. Atthi, bhante, iddhi anāsavā
anupadhikā ‘ariyā’ti vuccati. ‘‘Katamā ca, bhante, iddhi sāsavā
saupadhikā, ‘no ariyā’ti vuccati? Idha, bhante, ekacco samaṇo vā
brāhmaṇo vā ātappamanvāya…pe… tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati,
yathāsamāhite citte anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti. Ekopi hutvā
bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ
tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse.
Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti, seyyathāpi udake. Udakepi
abhijjamāne gacchati, seyyathāpi pathaviyaṃ. Ākāsepi pallaṅkena kamati,
seyyathāpi pakkhī sakuṇo. Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike
evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena
vasaṃ vatteti. Ayaṃ, bhante, iddhi sāsavā saupadhikā, ‘no ariyā’ti
vuccati.
‘‘Katamā pana, bhante, iddhi anāsavā anupadhikā, ‘ariyā’ti vuccati?
Idha, bhante, bhikkhu sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle appaṭikūlasaññī
vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati –
‘appaṭikūle paṭikūlasaññī vihareyya’nti,
paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūle ca appaṭikūle
ca appaṭikūlasaññī vihareyya’nti, appaṭikūlasaññī tattha viharati. Sace
ākaṅkhati – ‘paṭikūle ca appaṭikūle ca paṭikūlasaññī vihareyya’nti,
paṭikūlasaññī tattha viharati. Sace ākaṅkhati – ‘paṭikūlañca
appaṭikūlañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako vihareyyaṃ sato
sampajāno’ti, upekkhako tattha viharati sato sampajāno. Ayaṃ, bhante,
iddhi anāsavā anupadhikā ‘ariyā’ti vuccati. Etadānuttariyaṃ, bhante,
iddhividhāsu . Taṃ bhagavā
asesamabhijānāti, taṃ bhagavato asesamabhijānato uttari abhiññeyyaṃ
natthi, yadabhijānaṃ añño samaṇo vā
brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro assa yadidaṃ iddhividhāsu.
Aññathāsatthuguṇadassanaṃ
160. ‘‘Yaṃ taṃ,
bhante, saddhena kulaputtena pattabbaṃ āraddhavīriyena thāmavatā
purisathāmena purisavīriyena purisaparakkamena purisadhorayhena,
anuppattaṃ taṃ bhagavatā. Na ca, bhante, bhagavā kāmesu
kāmasukhallikānuyogamanuyutto hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ
anatthasaṃhitaṃ, na ca attakilamathānuyogamanuyutto dukkhaṃ anariyaṃ
anatthasaṃhitaṃ. Catunnañca bhagavā jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ
diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī.
Anuyogadānappakāro
161. ‘‘Sace maṃ,
bhante, evaṃ puccheyya – ‘kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, ahesuṃ
atītamaddhānaṃ aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā bhiyyobhiññatarā
sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘no’ti vadeyyaṃ. ‘Kiṃ panāvuso
sāriputta, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā
bhagavatā bhiyyobhiññatarā sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante,
‘no’ti vadeyyaṃ . ‘Kiṃ
panāvuso sāriputta, atthetarahi añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā
bhiyyobhiññataro sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘no’ti
vadeyyaṃ.
‘‘Sace pana maṃ, bhante, evaṃ puccheyya – ‘kiṃ nu kho, āvuso sāriputta,
ahesuṃ atītamaddhānaṃ aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā
sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘eva’nti vadeyyaṃ. ‘Kiṃ
panāvuso sāriputta, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ aññe samaṇā vā brāhmaṇā
vā bhagavatā samasamā sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante,
‘‘eva’’nti vadeyyaṃ. ‘Kiṃ panāvuso sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā
brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiya’nti, evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante
‘no’ti vadeyyaṃ.
‘‘Sace pana maṃ, bhante, evaṃ puccheyya – ‘kiṃ panāyasmā sāriputto
ekaccaṃ abbhanujānāti ,
ekaccaṃ na abbhanujānātī’ti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, evaṃ byākareyyaṃ –
‘sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ –
‘‘ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā mayā samasamā
sambodhiya’’nti. Sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato sutaṃ, sammukhā
paṭiggahitaṃ – ‘‘bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā
mayā samasamā sambodhiya’’nti. Sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato sutaṃ
sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā
dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ
vijjatī’’’ti.
‘‘Kaccāhaṃ, bhante, evaṃ puṭṭho
evaṃ byākaramāno vuttavādī ceva bhagavato homi, na ca bhagavantaṃ
abhūtena abbhācikkhāmi, dhammassa cānudhammaṃ byākaromi, na ca koci
sahadhammiko vādānuvādo [vādānupāto
(sī.)] gārayhaṃ ṭhānaṃ
āgacchatī’’ti? ‘‘Taggha tvaṃ, sāriputta, evaṃ puṭṭho evaṃ byākaramāno
vuttavādī ceva me hosi, na ca maṃ abhūtena abbhācikkhasi, dhammassa
cānudhammaṃ byākarosi, na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṃ
ṭhānaṃ āgacchatī’’ti.
Acchariyaabbhutaṃ
162. Evaṃ vutte,
āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ,
bhante, tathāgatassa appicchatā santuṭṭhitā sallekhatā. Yatra hi nāma
tathāgato evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo, atha ca pana nevattānaṃ
pātukarissati! Ekamekañcepi ito, bhante, dhammaṃ aññatitthiyā
paribbājakā attani samanupasseyyuṃ, te tāvatakeneva paṭākaṃ
parihareyyuṃ. Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, tathāgatassa
appicchatā santuṭṭhitā sallekhatā. Yatra hi nāma tathāgato evaṃ
mahiddhiko evaṃmahānubhāvo. Atha ca pana nevattānaṃ pātukarissatī’’ti!
‘‘Passa kho tvaṃ, udāyi, ‘tathāgatassa appicchatā santuṭṭhitā
sallekhatā. Yatra hi nāma tathāgato evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo, atha
ca pana nevattānaṃ pātukarissati’! Ekamekañcepi ito, udāyi, dhammaṃ
aññatitthiyā paribbājakā attani samanupasseyyuṃ, te tāvatakeneva paṭākaṃ parihareyyuṃ.
Passa kho tvaṃ, udāyi, ‘tathāgatassa appicchatā santuṭṭhitā sallekhatā.
Yatra hi nāma tathāgato evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo, atha ca pana
nevattānaṃ pātukarissatī’’’ti!
163. Atha kho
bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘tasmā tiha tvaṃ, sāriputta,
imaṃ dhammapariyāyaṃ abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsi bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ
upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Yesampi hi, sāriputta, moghapurisānaṃ bhavissati
tathāgate kaṅkhā vā vimati vā, tesamimaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā tathāgate
kaṅkhā vā vimati vā, sā pahīyissatī’’ti. Iti hidaṃ āyasmā sāriputto bhagavato
sammukhā sampasādaṃ pavedesi. Tasmā imassa veyyākaraṇassa sampasādanīyaṃ
tveva adhivacananti.
Sampasādanīyasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
≧✯◡✯≦
01 || 02 ||
03 || 04 ||
05 || 06 ||
07 || 08 ||
09 || 10 ||
11 || 12 ||
13 || 14 ||
15 || 16 ||
17
18 || 19 ||
20 || 21 ||
22 || 23 ||
24 || 25 ||
26 || 27 ||
28 || 29 ||
30 || 31 ||
32 || 33 ||
34