Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Dīghanikāyo
Mahāvaggapāḷi
23. Pāyāsisuttaṃ
406. Evaṃ me
sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā kumārakassapo kosalesu cārikaṃ caramāno
mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena setabyā
nāma kosalānaṃ nagaraṃ tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā kumārakassapo
setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane [sīsapāvane
(syā.)]. Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño setabyaṃ
ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā
pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
Pāyāsirājaññavatthu
407. Tena kho
pana samayena pāyāsissa rājaññassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ
hoti – ‘‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ [sukaṭakkaṭānaṃ
(sī. pī.)] kammānaṃ
phalaṃ vipāko’’ti. Assosuṃ kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo
khalu bho kumārakassapo samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ
caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi
setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane.
Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato
– ‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho [buddho
(syā. ka.)] ceva arahā
ca. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti. Atha kho
setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī
gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena siṃsapāvanaṃ [yena
siṃsapāvanaṃ, tenupasaṅkamanti (sī. pī.)].
408. Tena kho
pana samayena pāyāsi rājañño uparipāsāde divāseyyaṃ upagato hoti. Addasā
kho pāyāsi rājañño setabyake brāhmaṇagahapatike setabyāya nikkhamitvā
saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarenamukhe gacchante yena siṃsapāvanaṃ [yena
siṃsapāvanaṃ, tenupasaṅkamante (sī. pī.)], disvā khattaṃ āmantesi –
‘‘kiṃ nu kho, bho khatte,
setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī
gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena siṃsapāvana’’nti [ettha
pana sabbatthapi evameva dissati, natthi pāṭhantaraṃ]?
‘‘Atthi kho, bho, samaṇo
kumārakassapo, samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno
mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ
anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane. Taṃ kho
pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato –
‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho
ceva arahā cā’ti [arahā
ca (syā. ka.)]. Tamete [tamenaṃ
te (sī. ka.), tamenaṃ (pī.)] bhavantaṃ
kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamantī’’ti. ‘‘Tena hi, bho khatte, yena
setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā setabyake
brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha –
āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ
dassanāya upasaṅkamissatī’ti. Purā samaṇo kumārakassapo setabyake
brāhmaṇagahapatike bāle abyatte saññāpeti – ‘itipi atthi paro loko,
atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti.
Natthi hi, bho khatte, paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho so
khattā pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā
tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike etadavoca –
‘‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha, āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño
samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.
409. Atha kho
pāyāsi rājañño setabyakehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto yena
siṃsapāvanaṃ yenāyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā
āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodi,
sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ
vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Setabyakāpi kho brāhmaṇagahapatikā
appekacce āyasmantaṃ kumārakassapaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu;
appekacce āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodiṃsu; sammodanīyaṃ
kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce yenāyasmā
kumārakassapo tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce
nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ
nisīdiṃsu.
Natthikavādo
410. Ekamantaṃ nisinno
kho pāyāsi rājañño āyasmantaṃ kumārakassapaṃ etadavoca – ‘‘ahañhi, bho
kassapa, evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā
opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Nāhaṃ,
rājañña, evaṃvādiṃ evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosiṃ vā. Kathañhi nāma evaṃ
vadeyya – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti?
Candimasūriyaupamā
411. ‘‘Tena hi,
rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ
byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, ime candimasūriyā imasmiṃ vā
loke parasmiṃ vā, devā vā te manussā vā’’ti? ‘‘Ime, bho kassapa,
candimasūriyā parasmiṃ loke, na imasmiṃ; devā te na manussā’’ti.
‘‘Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – itipi atthi paro loko,
atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’ti.
412. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthisukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo, yena te pariyāyena evaṃ
hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Atthi ,
bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃhoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa,
mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī
pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā
micchādiṭṭhī. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā.
Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ
upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā
evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī
musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā
micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ
maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’ti. Bhavanto kho
pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā
samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī. Sace tesaṃ bhavataṃ
samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissanti. Sace, bho, kāyassa
bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyātha,
yena me āgantvā āroceyyātha – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā
opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti .
Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā
sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva
āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho, bho kassapa,
pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Coraupamā
413. ‘‘Tena hi,
rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ
byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, idha te purisā coraṃ āgucāriṃ
gahetvā dasseyyuṃ – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi,
taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, imaṃ
purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ
karitvā [kāretvā
(syā. ka.)] kharassarena
paṇavena rathikāya rathikaṃ [rathiyāya
rathiyaṃ (bahūsū)] siṅghāṭakena
siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato
nagarassa āghātane sīsaṃ chindathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ
purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ
karitvā kharassarena paṇavena rathikāya rathikaṃ siṅghāṭakena
siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato
nagarassa āghātane nisīdāpeyyuṃ. Labheyya nu kho so coro coraghātesu –
‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me
gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā
āgacchāmī’ti, udāhu vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti?
‘‘Na hi so, bho kassapa, coro labheyya coraghātesu – ‘āgamentu tāva
bhavanto coraghātā amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā
ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti. Atha kho naṃ
vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti. ‘‘So hi nāma, rājañña,
coro manusso manussabhūtesu coraghātesu na labhissati – ‘āgamentu tāva
bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me gāme vā
nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti.
Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī
kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī
abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā labhissanti nirayapālesu –
‘āgamentu tāva bhavanto nirayapālā, yāva mayaṃ pāyāsissa rājaññassa
gantvā ārocema – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? Imināpi kho te, rājañña,
pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
414. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ
kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko,
natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo yena te pariyāyena
evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Atthi, bho kassapa,
pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā
ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesumicchācārā paṭiviratā
musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya
paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā
sammādiṭṭhī. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā.
Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ
upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā
evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā
paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya
vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā
anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti. Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā
adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā
paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī. Sace tesaṃ bhavataṃ
samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti. Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ
maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha
– ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti. Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā,
yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti. Te
me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti.
Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi
paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko’’’ti.
Gūthakūpapurisaupamā
415. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce [upamāyapidhekacce
(sī. syā.), upamāyapiidhekacce (pī.)]viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Seyyathāpi, rājañña, puriso gūthakūpe sasīsakaṃ [sasīsako
(syā.)] nimuggo assa.
Atha tvaṃ purise āṇāpeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā
uddharathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā
uddhareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa
kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ
sunimmajjitaṃ nimmajjathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā tassa purisassa
kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ
vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya
tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭethā’ti [suppaṭṭitaṃ
uppaṭṭethāti (ka.)]. Te tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya
tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi,
bho, taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ
suppadhotaṃ karothā’ti. Te taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena
cuṇṇena tikkhattuṃ suppadhotaṃ kareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena
hi, bho, tassa purisassa kesamassuṃ kappethā’ti. Te tassa purisassa
kesamassuṃ kappeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa
purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca vilepanaṃ mahagghāni ca vatthāni
upaharathā’ti. Te tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca
vilepanaṃ mahagghāni ca
vatthāni upahareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ
purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpethā’ti. Te taṃ purisaṃ
pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpeyyuṃ.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, api nu tassa purisassa sunhātassa
suvilittassa sukappitakesamassussa āmukkamālābharaṇassa
odātavatthavasanassa uparipāsādavaragatassa pañcahi kāmaguṇehi
samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa
punadeva tasmiṃ gūthakūpe nimujjitukāmatā [nimujjitukāmyatā
(syā. ka.)] assā’’ti?
‘‘No hidaṃ, bho kassapa’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Asuci, bho kassapa,
gūthakūpo asuci ceva asucisaṅkhāto ca duggandho ca duggandhasaṅkhāto ca
jeguccho ca jegucchasaṅkhāto ca
paṭikūlo ca paṭikūlasaṅkhāto cā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājañña, manussā
devānaṃ asucī ceva asucisaṅkhātā ca, duggandhā ca duggandhasaṅkhātā ca,
jegucchā ca jegucchasaṅkhātā ca, paṭikūlā ca paṭikūlasaṅkhātā ca.
Yojanasataṃ kho, rājañña, manussagandho deve ubbādhati. Kiṃ pana te
mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya
paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā
anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā te āgantvā ārocessanti – ‘itipi atthi paro
loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃkammānaṃ phalaṃ
vipāko’ti? Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi
paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti.
416. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo …pe…
‘‘atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… ``yathā kathaṃ viya, rājaññāti?
‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā
adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te aparena samayena ābādhikā
honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā
vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho,
eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā
adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti.
Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā
kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā. Sace tesaṃ bhavataṃ
samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.
Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjeyyātha devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, yena me āgantvā āroceyyātha – `itipi atthi paro
loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipākoti. Bhavanto kho pana
me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ
evametaṃ bhavissatīti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti,
na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me
pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā,
natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Tāvatiṃsadevaupamā
417. ‘‘Tena hi,
rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya, tathā naṃ
byākareyyāsi. Yaṃ kho pana, rājañña, mānussakaṃ vassasataṃ, devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ eso eko rattindivo [rattidivo
(ka.)], tāya rattiyā tiṃsarattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiyo
saṃvaccharo, tena saṃvaccharena dibbaṃ vassasahassaṃ devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ. Ye te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā
paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā
paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā
paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
sahabyataṃ. Sace pana tesaṃ evaṃ bhavissati – ‘yāva mayaṃ dve vā tīṇi vā
rattindivā dibbehi pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārema,
atha mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā āroceyyāma – ‘‘itipi atthi paro
loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’ti. Api nu te āgantvā āroceyyuṃ –
‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho kassapa. Api hi mayaṃ, bho
kassapa, ciraṃ kālaṅkatāpi bhaveyyāma. Ko panetaṃ bhoto kassapassa
āroceti – ‘atthi devā
tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā. Na mayaṃ bhoto kassapassa
saddahāma – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti
vā’’ti.
Jaccandhaupamā
418.
‘‘Seyyathāpi, rājañña, jaccandho puriso na passeyya kaṇha – sukkāni
rūpāni , na passeyya nīlakāni
rūpāni, na passeyya pītakāni[mañjeṭṭhakāni
(syā.)] rūpāni, na
passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjiṭṭhakāni rūpāni, na
passeyya samavisamaṃ, na passeyya tārakāni rūpāni, na passeyya
candimasūriye. So evaṃ vadeyya – ‘natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi
kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṃ
rūpānaṃ dassāvī. Natthi pītakāni rūpāni, natthi pītakānaṃ rūpānaṃ
dassāvī. Natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
Natthi mañjiṭṭhakāni rūpāni, natthi mañjiṭṭhakānaṃ rūpānaṃ dassāvī.
Natthi samavisamaṃ, natthi samavisamassa dassāvī. Natthi tārakāni
rūpāni, natthi tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi candimasūriyā, natthi
candimasūriyānaṃ dassāvī. Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā
taṃ natthī’ti. Sammā nu kho so, rājañña, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No
hidaṃ, bho kassapa. Atthi
kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Atthi nīlakāni
rūpāni, atthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī…pe… atthi
samavisamaṃ, atthi samavisamassa dassāvī. Atthi tārakāni rūpāni, atthi
tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Atthi candimasūriyā, atthi candimasūriyānaṃ
dassāvī. ‘Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā taṃ natthī’ti.
Na hi so, bho kassapa, sammā vadamāno vadeyyā’’ti. ‘‘Evameva kho tvaṃ,
rājañña, jaccandhūpamo maññe paṭibhāsi yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi’’.
‘‘Ko panetaṃ bhoto kassapassa āroceti – ‘atthi devā tāvatiṃsā’’ti vā,
‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā? Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma
– ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā’’ti.
‘‘Na kho, rājañña, evaṃ paro loko daṭṭhabbo, yathā tvaṃ maññasi iminā
maṃsacakkhunā. Ye kho te rājañña samaṇabrāhmaṇā araññavanapatthāni
pantāni senāsanāni paṭisevanti ,
te tattha appamattā ātāpino pahitattā viharantā dibbacakkhuṃ visodhenti.
Te dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena imaṃ ceva lokaṃ
passanti parañca satte ca opapātike. Evañca kho, rājañña, paro loko
daṭṭhabbo; natveva yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā. Imināpi kho
te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi
paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti.
419. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me
ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti .
‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe…
yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idhāhaṃ, bho kassapa, passāmi
samaṇabrāhmaṇe sīlavante kalyāṇadhamme jīvitukāme amaritukāme sukhakāme
dukkhapaṭikūle. Tassa mayhaṃ, bho kassapa, evaṃ hoti – sace kho ime
bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā evaṃ jāneyyuṃ – ‘ito no
matānaṃ seyyo bhavissatī’ti. Idānime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā visaṃ vā khādeyyuṃ, satthaṃ vā āhareyyuṃ, ubbandhitvā vā
kālaṅkareyyuṃ, papāte vā papateyyuṃ. Yasmā ca kho ime bhonto
samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā na evaṃ jānanti – ‘ito no matānaṃ
seyyo bhavissatī’ti, tasmā ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā jīvitukāmā amaritukāmā sukhakāmā dukkhapaṭikūlā attānaṃ na
mārenti [(
) natthi (syā. pī.)]. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me
pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā,
natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Gabbhinīupamā
420. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññatarassa brāhmaṇassa dve
pajāpatiyo ahesuṃ. Ekissā putto ahosi dasavassuddesiko vā
dvādasavassuddesiko vā, ekā gabbhinī upavijaññā. Atha kho so brāhmaṇo
kālamakāsi. Atha kho so māṇavako mātusapattiṃ [mātusapatiṃ
(syā.)] etadavoca –
‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ
taṃ mayhaṃ ; natthi tuyhettha
kiñci. Pitu me [pitu
me santako (syā.)] bhoti,
dāyajjaṃ niyyādehī’ti [nīyyātehīti
(sī. pī.)]. Evaṃ vutte sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca –
‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati, tassapi
ekadeso bhavissati; sace kumārikā bhavissati, sāpi te opabhoggā [upabhoggā
(syā.)] bhavissatī’ti.
Dutiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti,
dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi
tuyhettha kiñci. Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti. Dutiyampi kho sā
brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi.
Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumārikā
bhavissati sāpi te opabhoggā [upabhoggā
(syā.)] bhavissatī’ti.
Tatiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti,
dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā ,
sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci. Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ
niyyādehī’ti.
‘‘Atha kho sā brāhmaṇī satthaṃ gahetvā ovarakaṃ pavisitvā udaraṃ opādesi [uppātesi
(syā.)] – ‘yāva
vijāyāmi yadi vā kumārako yadi vā kumārikā’ti. Sā attānaṃ ceva jīvitañca
gabbhañca sāpateyyañca vināsesi. Yathā taṃ bālā abyattā anayabyasanaṃ
āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī, evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo
abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto ;
seyyathāpi sā brāhmaṇī bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso
dāyajjaṃ gavesantī. Na kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā apakkaṃ paripācenti; api ca paripākaṃ āgamenti. Paṇḍitānaṃ
attho hi, rājañña, samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlavantānaṃ kalyāṇadhammānaṃ
jīvitena. Yathā yathā kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto
kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā
bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Imināpi kho te,
rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā
opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
421. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa,
pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa,
purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā
dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ
daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ
jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena
onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ [bahalavilepanaṃ
(syā. ka.)] karitvā uddhanaṃ
āropetvā aggiṃ dethā’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ
jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena
onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ karitvā uddhanaṃ āropetvā
aggiṃ denti. Yadā mayaṃ jānāma ‘kālaṅkato so puriso’ti, atha naṃ kumbhiṃ
oropetvā ubbhinditvā mukhaṃ vivaritvā saṇikaṃ nillokema [vilokema
(syā.)] – ‘appeva
nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ
nikkhamantaṃ passāma. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me
pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā,
natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Supinakaupamā
422. ‘‘Tena hi,
rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ
byākareyyāsi. Abhijānāsi no tvaṃ, rājañña, divā seyyaṃ upagato supinakaṃ
passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ
pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti? ‘‘Abhijānāmahaṃ, bho kassapa, divāseyyaṃ
upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ
bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti. ‘‘Rakkhanti taṃ tamhi
samaye khujjāpi vāmanakāpi
velāsikāpi [celāvikāpi
(syā.), keḷāyikāpi (sī.)]komārikāpī’’ti? ‘‘Evaṃ, bho kassapa,
rakkhanti maṃ tamhi samaye khujjāpi vāmanakāpi velāsikāpi [celāvikāpi
(syā.), keḷāyikāpi (sī.)]komārikāpī’’ti. ‘‘Api nu tā tuyhaṃ jīvaṃ
passanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā’’ti? ‘‘No hidaṃ,
bho kassapa’’. ‘‘Tā hi nāma, rājañña, tuyhaṃ jīvantassa jīvantiyo jīvaṃ
na passissanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā. Kiṃ pana tvaṃ kālaṅkatassa
jīvaṃ passissasi pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā. Imināpi kho te, rājañña,
pariyāyena evaṃ hotu – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
423. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… ‘‘atthi, bho kassapa,
pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa,
purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī;
imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi,
bho, imaṃ purisaṃ jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā
punadeva tulāya tulethā’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ
jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya
tulenti. Yadā so jīvati, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca
kammaññataro ca. Yadā pana so kālaṅkato hoti tadā garutaro ca hoti
patthinnataro ca akammaññataro ca. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo,
yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā
opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Santattaayoguḷaupamā
424. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū
purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Seyyathāpi, rājañña, puriso divasaṃ
santattaṃ ayoguḷaṃ ādittaṃ
sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ tulāya tuleyya. Tamenaṃ aparena samayena
sītaṃ nibbutaṃ tulāya tuleyya. Kadā nu kho so ayoguḷo lahutaro vā hoti
mudutaro vā kammaññataro vā, yadā vā āditto sampajjalito sajotibhūto,
yadā vā sīto nibbuto’’ti? ‘‘Yadā so, bho kassapa, ayoguḷo tejosahagato
ca hoti vāyosahagato ca āditto sampajjalito sajotibhūto, tadā lahutaro
ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā pana so ayoguḷo neva
tejosahagato hoti na vāyosahagato sīto nibbuto, tadā garutaro ca hoti
patthinnataro ca akammaññataro cā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājañña, yadāyaṃ
kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā
lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā panāyaṃ kāyo neva
āyusahagato hoti na usmāsahagato na viññāṇasahagato tadā garutaro
ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca. Imināpi kho te, rājañña,
pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
425. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa,
pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa,
purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī;
imassa yaṃ icchasi , taṃ
daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ
anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca
jīvitā voropetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Te me
‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ anupahacca chaviñca…pe… jīvitā
voropenti. Yadā so āmato hoti, tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ
purisaṃ uttānaṃ nipātetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ
passeyyāmā’ti. Te taṃ purisaṃ uttānaṃ nipātenti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ
nikkhamantaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ
avakujjaṃ nipātetha… passena nipātetha… dutiyena passena nipātetha…
uddhaṃ ṭhapetha… omuddhakaṃ ṭhapetha… pāṇinā ākoṭetha… leḍḍunā ākoṭetha…
daṇḍena ākoṭetha… satthena ākoṭetha… odhunātha sandhunātha niddhunātha,
appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Te taṃ purisaṃ
odhunanti sandhunanti niddhunanti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ
passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā, tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti. Tadeva sotaṃ hoti te saddā, tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti. Tadeva ghānaṃ hoti te gandhā, tañcāyatanaṃ
nappaṭisaṃvedeti . Sāva jivhā
hoti te rasā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Sveva kāyo hoti te
phoṭṭhabbā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Ayampi kho, bho kassapa,
pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.
Saṅkhadhamaupamā
426. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro saṅkhadhamo saṅkhaṃ
ādāya paccantimaṃ janapadaṃ agamāsi. So yena aññataro gāmo
tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā majjhe gāmassa ṭhito tikkhattuṃ saṅkhaṃ
upalāpetvā saṅkhaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā ekamantaṃ nisīdi. Atha kho,
rājañña, tesaṃ paccantajanapadānaṃ [paccantajānaṃ
(sī.)] manussānaṃ
etadahosi – ‘ambho kassa nu
kho [etadahosi
‘‘kissa dukho (pī.)] eso
saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo
evaṃmucchanīyo’ti. Sannipatitvā taṃ saṅkhadhamaṃ etadavocuṃ – ‘ambho,
kassa nu kho eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo
evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti. ‘Eso kho, bho, saṅkho nāma yasseso
saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo
evaṃmucchanīyo’ti. Te taṃ saṅkhaṃ uttānaṃ nipātesuṃ – ‘vadehi, bho
saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ
saṅkhaṃ avakujjaṃ nipātesuṃ, passena nipātesuṃ, dutiyena passena
nipātesuṃ, uddhaṃ ṭhapesuṃ, omuddhakaṃ ṭhapesuṃ, pāṇinā ākoṭesuṃ,
leḍḍunā ākoṭesuṃ, daṇḍena ākoṭesuṃ, satthena ākoṭesuṃ, odhuniṃsu sandhuniṃsu
niddhuniṃsu – ‘vadehi, bho saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti. Neva so saṅkho
saddamakāsi.
‘‘Atha kho, rājañña, tassa saṅkhadhamassa etadahosi – ‘yāva bālā ime
paccantajanapadāmanussā, kathañhi nāma ayoniso saṅkhasaddaṃ
gavesissantī’ti. Tesaṃ pekkhamānānaṃ saṅkhaṃ gahetvā tikkhattuṃ saṅkhaṃ
upalāpetvā saṅkhaṃ ādāya pakkāmi. Atha kho, rājañña, tesaṃ
paccantajanapadānaṃ manussānaṃ etadahosi – ‘yadā kira, bho, ayaṃ saṅkho
nāma purisasahagato ca hoti
vāyāmasahagato [vāyosahagato
(syā.)] ca
vāyusahagato ca, tadāyaṃ saṅkho saddaṃ karoti, yadā panāyaṃ saṅkho neva
purisasahagato hoti na vāyāmasahagato na vāyusahagato, nāyaṃ saṅkho
saddaṃ karotī’ti . Evameva
kho, rājañña, yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca
viññāṇasahagato ca, tadā abhikkamatipi paṭikkamatipi tiṭṭhatipi
nisīdatipi seyyampi kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ passati, sotenapi saddaṃ
suṇāti, ghānenapi gandhaṃ ghāyati, jivhāyapi rasaṃ sāyati, kāyenapi
phoṭṭhabbaṃ phusati, manasāpi dhammaṃ vijānāti. Yadā panāyaṃ kāyo neva
āyusahagato hoti, na usmāsahagato, na viññāṇasahagato, tadā neva
abhikkamati na paṭikkamati na tiṭṭhati na nisīdati na seyyaṃ kappeti,
cakkhunāpi rūpaṃ na passati, sotenapi saddaṃ na suṇāti, ghānenapi
gandhaṃ na ghāyati, jivhāyapi rasaṃ na sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṃ na
phusati, manasāpi dhammaṃ na vijānāti. Imināpi kho te, rājañña,
pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā,
atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti [vipākoti,
paṭhamabhāṇavāraṃ (syā.)].
427. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me
ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi
sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña,
pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya
rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā
dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ
paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa chaviṃ
chindatha , appeva nāmassa
jīvaṃ passeyyāmā’ti. Te tassa purisassa chaviṃ chindanti. Nevassa mayaṃ
jīvaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa
cammaṃ chindatha, maṃsaṃ chindatha, nhāruṃ chindatha, aṭṭhiṃ chindatha,
aṭṭhimiñjaṃ chindatha, appeva nāmassa jīvaṃ passeyyāmā’ti. Te tassa
purisassa aṭṭhimiñjaṃ chindanti, nevassa mayaṃ jīvaṃ passeyyāma. Ayampi
kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi
paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ
phalaṃ vipāko’’’ti.
Aggikajaṭilaupamā
428. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro aggiko jaṭilo
araññāyatane paṇṇakuṭiyā
sammati [vasati
(sī. pī.)]. Atha kho, rājañña, aññataro janapade sattho [sattho
janapadapadesā (sī.), janapado satthavāso (syā.), janapadapadeso (pī.)] vuṭṭhāsi.
Atha kho so sattho [satthavāso
(syā.)] tassa
aggikassa jaṭilassa assamassa sāmantā ekarattiṃ vasitvā pakkāmi. Atha
kho, rājañña, tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi –
‘yaṃnūnāhaṃ yena so satthavāso tenupasaṅkameyyaṃ, appeva nāmettha kiñci
upakaraṇaṃ adhigaccheyya’nti. Atha kho so aggiko jaṭilo kālasseva
vuṭṭhāya yena so satthavāso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā addasa tasmiṃ
satthavāse daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ
chaḍḍitaṃ. Disvānassa etadahosi – ‘na kho me taṃ patirūpaṃ yaṃ me
pekkhamānassa manussabhūto kālaṅkareyya; yaṃnūnāhaṃ imaṃ dārakaṃ assamaṃ
netvā āpādeyyaṃ poseyyaṃ vaḍḍheyya’nti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ
dārakaṃ assamaṃ netvā āpādesi posesi vaḍḍhesi. Yadā so dārako
dasavassuddesiko vā hoti [ahosi
(?)] dvādasavassuddesiko
vā, atha kho tassa aggikassa jaṭilassa janapade kañcideva karaṇīyaṃ
uppajji. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘icchāmahaṃ,
tāta, janapadaṃ [nagaraṃ
(ka.)] gantuṃ; aggiṃ,
tāta, paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya,
ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’ti.
Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ evaṃ anusāsitvā janapadaṃ agamāsi.
Tassa khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi.
‘‘Atha kho tassa dārakassa etadahosi – ‘pitā kho maṃ evaṃ avaca –
‘‘aggiṃ, tāta, paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi
nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ
nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’’ti. Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ
paricareyya’nti. Atha kho so
dārako araṇisahitaṃ vāsiyā tacchi – ‘appeva nāma aggiṃ
adhigaccheyya’nti. Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇisahitaṃ dvidhā
phālesi, tidhā phālesi, catudhā phālesi, pañcadhā phālesi, dasadhā
phālesi, satadhā [vīsatidhā
(syā.)]phālesi, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsi, sakalikaṃ sakalikaṃ
karitvā udukkhale koṭṭesi, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuni [ophuni
(syā. ka.)] – ‘appeva
nāma aggiṃ adhigaccheyya’nti. Neva so aggiṃ adhigacchi.
‘‘Atha kho so aggiko jaṭilo janapade taṃ karaṇīyaṃ tīretvā yena sako
assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘kacci te,
tāta, aggi na nibbuto’ti? ‘Idha me, tāta, khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi.
Tassa me etadahosi – ‘‘pitā kho maṃ evaṃ avaca aggiṃ, tāta,
paricareyyāsi. Mā ca te, tāta, aggi nibbāyi. Sace ca
te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ
nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsīti. Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ
paricareyya’’nti. Atha khvāhaṃ, tāta, araṇisahitaṃ vāsiyā tacchiṃ –
‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ.
Araṇisahitaṃ dvidhā phālesiṃ, tidhā phālesiṃ, catudhā phālesiṃ, pañcadhā
phālesiṃ, dasadhā phālesiṃ ,
satadhā phālesiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ
karitvā udukkhale koṭṭesiṃ, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuniṃ –
‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchi’’’nti.
Atha kho tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi – ‘yāva bālo ayaṃ dārako
abyatto, kathañhi nāma ayoniso aggiṃ gavesissatī’ti. Tassa pekkhamānassa
araṇisahitaṃ gahetvā aggiṃ
nibbattetvā taṃ dārakaṃ etadavoca –
‘evaṃ kho, tāta, aggi nibbattetabbo.
Na tveva yathā tvaṃ bālo abyatto ayoniso aggiṃ gavesī’ti. Evameva kho
tvaṃ, rājañña, bālo abyatto ayoniso paralokaṃ gavesissasi.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ, rājañña,
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
429. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti
tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro
loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ
vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño
abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ
harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Dve satthavāhaupamā
430. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ
puratthimā janapadā pacchimaṃ janapadaṃ agamāsi. So yena yena gacchi,
khippaṃyeva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ. Tasmiṃ kho pana
satthe dve satthavāhā ahesuṃ eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ,
eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ. Atha kho tesaṃ satthavāhānaṃ etadahosi –
‘ayaṃ kho mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ; te mayaṃ yena yena gacchāma,
khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ.
Yaṃnūna mayaṃ imaṃ satthaṃ dvidhā vibhajeyyāma – ekato pañca
sakaṭasatāni ekato pañca sakaṭasatānī’ti. Te taṃ satthaṃ dvidhā
vibhajiṃsu [vibhajesuṃ
(ka.)] ekato pañca
sakaṭasatāni, ekato pañca sakaṭasatāni. Eko satthavāho bahuṃ tiṇañca
kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi [pāyāpesi
(sī. pī.)]. Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ
kāḷaṃ lohitakkhaṃ [lohitakkhiṃ
(syā.)] sannaddhakalāpaṃ [āsannaddhakalāpaṃ
(syā.)] kumudamāliṃ
allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena
rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ’, disvā etadavoca – ‘kuto, bho,
āgacchasī’ti? ‘Amukamhā janapadā’ti. ‘Kuhiṃ gamissasī’ti? ‘Amukaṃ nāma
janapada’nti. ‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti?
‘Evaṃ, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni
vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañcaudakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni
tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha,
mā yoggāni kilamitthā’ti.
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, puriso evamāha
– ‘‘purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu
tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni
udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni
kilamitthā’’ti. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni,
lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpethā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā
tassa satthavāhassa paṭissutvā chaḍḍetvā purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni
udakāni lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpesuṃ. Te paṭhamepi satthavāse
na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Dutiyepi satthavāse…
tatiyepi satthavāse… catutthepi satthavāse… pañcamepi satthavāse…
chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ
vā udakaṃ vā. Sabbeva anayabyasanaṃ āpajjiṃsu. Ye ca tasmiṃ satthe
ahesuṃ manussā vā pasū vā, sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi.
Aṭṭhikāneva sesāni.
‘‘Yadā aññāsi dutiyo satthavāho – ‘bahunikkhanto kho, bho, dāni so
sattho’ti bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi.
Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ
sannaddhakalāpaṃ kumudamāliṃ
allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena
paṭipathaṃ āgacchantaṃ, disvā etadavoca – ‘kuto, bho, āgacchasī’ti?
‘Amukamhā janapadā’ti. ‘Kuhiṃ gamissasī’ti? ‘Amukaṃ nāma janapada’nti.
‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti? ‘Evaṃ, bho,
purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho. Āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca
kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha ,
bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ
sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’ti.
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, ‘‘puriso
evamāha – purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni,
bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni
kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha; mā
yoggāni kilamitthā’’ti. Ayaṃ bho puriso neva amhākaṃ mitto, na
ñātisālohito, kathaṃ mayaṃ imassa saddhāya gamissāma. Na vo
chaḍḍetabbāni purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, yathābhatena bhaṇḍena
satthaṃ payāpetha. Na no purāṇaṃ chaḍḍessāmā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho te
satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ
payāpesuṃ. Te paṭhamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā
udakaṃ vā. Dutiyepi satthavāse… tatiyepi satthavāse… catutthepi
satthavāse… pañcamepi satthavāse… chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi
satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Tañca satthaṃ
addasaṃsu anayabyasanaṃ āpannaṃ. Ye ca tasmiṃ satthepi ahesuṃ manussā vā
pasū vā, tesañca aṭṭhikāneva addasaṃsu tena yakkhena amanussena
bhakkhitānaṃ.
‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ kho, bho, sattho
anayabyasanaṃ āpanno, yathā taṃ tena bālena satthavāhena
pariṇāyakena. Tena hi, bho, yānamhākaṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni
chaḍḍetvā, yāni imasmiṃ satthe mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyathā’ti.
‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yāni
sakasmiṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni chaḍḍetvā yāni tasmiṃ satthe
mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyitvā sotthinā taṃ kantāraṃ nitthariṃsu,
yathā taṃ paṇḍitena satthavāhena pariṇāyakena. Evameva kho tvaṃ,
rājañña, bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ
gavesanto seyyathāpi so purimo satthavāho. Yepi tava [te
(ka.)] sotabbaṃ
saddhātabbaṃ [saddahātabbaṃ
(pī. ka.)] maññissanti,
tepi anayabyasanaṃ āpajjissanti, seyyathāpi te satthikā.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña ,
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā
te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
431. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti
tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī
evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi
paro loko…pe… vipāko’’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo
pāyāsi rājañño, abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ
harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Gūthabhārikaupamā
432. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro sūkaraposako puriso
sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ agamāsi. Tattha addasa pahūtaṃ sukkhagūthaṃ
chaḍḍitaṃ. Disvānassa etadahosi – ‘ayaṃ kho pahuto sukkhagūtho chaḍḍito,
mama ca sūkarabhattaṃ [sūkarānaṃ
bhakkho (syā.)]; yaṃnūnāhaṃ ito sukkhagūthaṃ hareyya’nti. So
uttarāsaṅgaṃ pattharitvā pahūtaṃ sukkhagūthaṃ ākiritvā bhaṇḍikaṃ
bandhitvā sīse ubbāhetvā[uccāropetvā
(ka. sī. ka.)] agamāsi.
Tassa antarāmagge mahāakālamegho pāvassi. So uggharantaṃ paggharantaṃ
yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ ādāya agamāsi. Tamenaṃ
manussā disvā evamāhaṃsu – ‘kacci no tvaṃ, bhaṇe, ummatto, kacci viceto,
kathañhi nāma uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito
gūthabhāraṃ harissasī’ti. ‘Tumhe khvettha, bhaṇe, ummattā, tumhe vicetā,
tathā hi pana me
sūkarabhatta’nti. Evameva kho tvaṃ, rājañña, gūthabhārikūpamo [gūthahārikūpamo
(sī. pī.)]maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi
dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
433. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ
kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi –
‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro
loko…pe… vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño
abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ
harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Akkhadhuttakaupamā
434. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa
atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, dve akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu.
Eko akkhadhutto āgatāgataṃ kaliṃ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto
taṃ akkhadhuttaṃ āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ
etadavoca – ‘tvaṃ kho, samma, ekantikena jināsi, dehi me, samma, akkhe
pajohissāmī’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa
akkhe pādāsi. Atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhāvetvā taṃ
akkhadhuttaṃ etadavoca – ‘ehi kho, samma, akkhehi dibbissāmā’ti. ‘Evaṃ
sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa paccassosi. Dutiyampi
kho te akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu. Dutiyampi kho so akkhadhutto
āgatāgataṃ kaliṃ gilati.
Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ dutiyampi āgatāgataṃ
kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca –
‘‘Littaṃ paramena tejasā, gilamakkhaṃ puriso na bujjhati;
Gila re gila pāpadhuttaka [gili
re pāpadhuttaka (ka.)], pacchā te kaṭukaṃ bhavissatīti.
‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, akkhadhuttakūpamo maññe paṭibhāsi.
Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña,
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
435. ‘‘Kiñcāpi
bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti
tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro
loko…pe… vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi,
bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto
duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi,
palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.
Sāṇabhārikaupamā
436. ‘‘Tena hi,
rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā
bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro janapado
vuṭṭhāsi. Atha kho sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘āyāma, samma, yena so
janapado tenupasaṅkamissāma, appeva nāmettha kiñci dhanaṃ
adhigaccheyyāmā’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paccassosi.
Te yena so janapado, yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ [gāmapajjaṃ
(syā.), gāmapattaṃ (sī.)] tenupasaṅkamiṃsu ,
tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ
āmantesi – ‘idaṃ kho, samma, pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, tena hi, samma,
tvañca sāṇabhāraṃ bandha, ahañca sāṇabhāraṃ bandhissāmi, ubho sāṇabhāraṃ
ādāya gamissāmā’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paṭissutvā
sāṇabhāraṃ bandhitvā te ubho sāṇabhāraṃ ādāya yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ
tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā
sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma
sāṇaṃ, idaṃ pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi, samma, tvañca
sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇasuttabhāraṃ
ādāya gamissāmā’ti. ‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca
susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako
sāṇabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇasuttabhāraṃ ādiyi.
‘‘Te yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtā
sāṇiyo chaḍḍitā, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho ,
samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā, imā pahūtā sāṇiyo
chaḍḍitā. Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca
sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇibhāraṃ ādāya gamissāmā’ti .
‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me,
tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍetvā
sāṇibhāraṃ ādiyi.
‘‘Te yena aññataraṃ
gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomaṃ chaḍḍitaṃ,
disvā…pe… pahūtaṃ khomasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ khomadussaṃ
chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ
kappāsikasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsikadussaṃ chaḍḍitaṃ,
disvā… pahūtaṃ ayaṃ [ayasaṃ
(syā.)] chaḍḍitaṃ,
disvā… pahūtaṃ lohaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ tipuṃ chaḍḍitaṃ, disvā…
pahūtaṃ sīsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ sajjhaṃ [sajjhuṃ
(sī. syā. pī.)] chaḍḍitaṃ,
disvā… pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi –
‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ
vā sāṇasuttaṃ vā sāṇiyo vā khomaṃ vā khomasuttaṃ vā khomadussaṃ vā
kappāsaṃ vā kappāsikasuttaṃ vā kappāsikadussaṃ vā ayaṃ vā lohaṃ vā tipuṃ
vā sīsaṃ vā sajjhaṃ vā, idaṃ pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi, samma,
tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sajjhabhāraṃ [sajjhubhāraṃ
(sī. syā. pī.)] chaḍḍessāmi,
ubho suvaṇṇabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti. ‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro
dūrābhato ca susannaddho ca,
alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako sajjhabhāraṃ chaḍḍetvā
suvaṇṇabhāraṃ ādiyi.
‘‘Te yena sako gāmo tenupasaṅkamiṃsu. Tattha yo so sahāyako sāṇabhāraṃ
ādāya agamāsi, tassa neva mātāpitaro abhinandiṃsu, na puttadārā
abhinandiṃsu, na mittāmaccā abhinandiṃsu, na ca tatonidānaṃ sukhaṃ
somanassaṃ adhigacchi. Yo
pana so sahāyako suvaṇṇabhāraṃ ādāya agamāsi, tassa mātāpitaropi
abhinandiṃsu, puttadārāpi abhinandiṃsu, mittāmaccāpi abhinandiṃsu,
tatonidānañca sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi. ‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña,
sāṇabhārikūpamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi
dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.
Saraṇagamanaṃ
437.
‘‘Purimeneva ahaṃ opammena
bhoto kassapassa attamano abhiraddho. Api cāhaṃ imāni vicitrāni
pañhāpaṭibhānāni sotukāmo evāhaṃ bhavantaṃ kassapaṃ paccanīkaṃ kātabbaṃ
amaññissaṃ. Abhikkantaṃ, bho kassapa, abhikkantaṃ, bho kassapa.
Seyyathāpi, bho kassapa, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā
vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ
dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti evamevaṃ bhotā kassapena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho kassapa, taṃ bhavantaṃ
gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca, bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ
bhavaṃ kassapo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
‘‘Icchāmi cāhaṃ, bho kassapa, mahāyaññaṃ yajituṃ, anusāsatu maṃ bhavaṃ
kassapo, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
Yaññakathā
438. ‘‘Yathārūpe kho,
rājañña, yaññe gāvo vā haññanti ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā
haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti
micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā
micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī
micchāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño na mahapphalo hoti na
mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro. Seyyathāpi, rājañña, kassako
bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya. So tattha dukkhette dubbhūme
avihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhāpeyya khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni
asāradāni asukhasayitāni. Devo ca na kālena kālaṃ sammādhāraṃ
anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ [viruḷhiṃ
(moggalāne)] vepullaṃ
āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ [na
evaṃ (syā. ka.)] bho
kassapa’’. ‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe gāvo vā haññanti,
ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā
saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā
micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhī,
evarūpo kho , rājañña, yañño
na mahapphalo hoti na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro.
‘‘Yathārūpe ca kho, rājañña, yaññe neva gāvo haññanti, na ajeḷakā
haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ
āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā sammāvācā
sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī, evarūpo
kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro.
Seyyathāpi, rājañña, kassako bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya. So
tattha sukhette subhūme suvihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhapeyya akhaṇḍāni
apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni. Devo ca kālena kālaṃ
sammādhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ
vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti?
‘‘Evaṃ, bho kassapa’’. ‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe neva gāvo
haññanti, na ajeḷakā haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā
pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā
sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī,
evarūpo kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko
mahāvipphāro’’ti.
Uttaramāṇavavatthu
439. Atha kho
pāyāsi rājañño dānaṃ paṭṭhapesi
samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ .
Tasmiṃ kho pana dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ,
dhorakāni [thorakāni
(sī. pī.), corakāni (syā.)] ca
vatthāni guḷavālakāni[guḷagāḷakāni
(ka.)]. Tasmiṃ kho pana dāne uttaro nāma māṇavo vāvaṭo [byāvaṭo
(sī. pī.)] ahosi. So
dānaṃ datvā evaṃ anuddisati – ‘‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva
imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’nti. Assosi kho pāyāsi rājañño –
‘‘uttaro kira māṇavo dānaṃ
datvā evaṃ anuddisati – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ
loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti. Atha kho
pāyāsi rājañño uttaraṃ māṇavaṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira
tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi – ‘imināhaṃ dānena
pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti? ‘‘Evaṃ,
bho’’. ‘‘Kissa pana tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi –
‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā
parasmi’nti? Nanu mayaṃ, tāta uttara, puññatthikā dānasseva phalaṃ
pāṭikaṅkhino’’ti? ‘‘Bhoto kho dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ
bilaṅgadutiyaṃ, yaṃ bhavaṃ pādāpi [pādāsi
(ka.)] na iccheyya
samphusituṃ [chupituṃ
(pī. ka.)], kuto bhuñjituṃ, dhorakāni ca vatthāni guḷavālakāni,
yāni bhavaṃ pādāpi [acittikataṃ
(ka.)] na iccheyya
samphusituṃ, kuto paridahituṃ. Bhavaṃ kho panamhākaṃ piyo manāpo, kathaṃ
mayaṃ manāpaṃ amanāpena saṃyojemā’’ti? ‘‘Tena hi tvaṃ, tāta uttara,
yādisāhaṃ bhojanaṃ bhuñjāmi, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapehi.
Yādisāni cāhaṃ vatthāni paridahāmi, tādisāni ca vatthāni paṭṭhapehī’’ti.
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho uttaro māṇavo pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā
yādisaṃ bhojanaṃ pāyāsi rājañño bhuñjati, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapesi.
Yādisāni ca vatthāni pāyāsi rājañño paridahati, tādisāni ca vatthāni
paṭṭhapesi.
440. Atha kho
pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ
dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ.
Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo. So sakkaccaṃ dānaṃ
datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ
datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.
Pāyāsidevaputto
441. Tena kho
pana samayena āyasmā gavampati abhikkhaṇaṃ suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ
divāvihāraṃ gacchati. Atha kho pāyāsi devaputto yenāyasmā gavampati
tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ gavampatiṃ abhivādetvā ekamantaṃ
aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho pāyāsiṃ devaputtaṃ āyasmā gavampati
etadavoca – ‘‘kosi tvaṃ, āvuso’’ti? ‘‘Ahaṃ, bhante, pāyāsi rājañño’’ti.
‘‘Nanu tvaṃ, āvuso, evaṃdiṭṭhiko ahosi – ‘itipi natthi paro loko, natthi
sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Saccāhaṃ, bhante, evaṃdiṭṭhiko ahosiṃ –
‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ
kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti. Api cāhaṃ ayyena kumārakassapena
etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecito’’ti. ‘‘Yo pana te, āvuso, dāne vāvaṭo
ahosi uttaro nāma māṇavo, so kuhiṃ upapanno’’ti? ‘‘Yo me, bhante, dāne
vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ
datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā
paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
sahabyataṃ. Ahaṃ pana, bhante, asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ
datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ
maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serīsakaṃ
vimānaṃ. Tena hi, bhante gavampati, manussalokaṃ gantvā evamārocehi –
‘sakkaccaṃ dānaṃ detha, sahatthā dānaṃ detha, cittīkataṃ dānaṃ detha,
anapaviddhaṃ dānaṃ detha. Pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā
asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā
kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno
suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ. Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma
māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ
datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa
bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ
sahabyata’’’nti.
Atha kho āyasmā gavampati manussalokaṃ āgantvā evamārocesi – ‘‘sakkaccaṃ
dānaṃ detha, sahatthā dānaṃ detha, cittīkataṃ dānaṃ detha, anapaviddhaṃ
dānaṃ detha. Pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā
acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ
maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serīsakaṃ
vimānaṃ. Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma
māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā
dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ
datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ
tāvatiṃsānaṃ sahabyata’’nti.
Pāyāsisuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Mahāvaggo niṭṭhito.
Tassuddānaṃ –
Mahāpadāna nidānaṃ, nibbānañca sudassanaṃ;
Janavasabha govindaṃ, samayaṃ sakkapañhakaṃ;
Mahāsatipaṭṭhānañca, pāyāsi dasamaṃ bhave [satipaṭṭhānapāyāsi,
mahāvaggassa saṅgaho (sī. pī.) satipaṭṭhānapāyāsi, mahāvaggoti vuccatīti
(syā.)].
Mahāvaggapāḷi niṭṭhitā.
≧✯◡✯≦
01 || 02 ||
03 || 04 ||
05 || 06 ||
07 || 08 ||
09 || 10 ||
11 || 12 ||
13 || 14 ||
15 || 16 ||
17
18 || 19 ||
20 || 21 ||
22 || 23 ||
24 || 25 ||
26 || 27 ||
28 || 29 ||
30 || 31 ||
32 || 33 ||
34
